ЧИР-СУУН УНДУБИНЧАТХАН ӰЧӰН АЛҒЫС
28.12.2022
Хабарлар
Чылығ сӧс. 20 декабрьда чир-суғҷыбыс Хакасия искусстволарының саблығ тоғынҷызы, республиканың чон артизi Герман Танбаев пайрамнығ тӧреен кӱнiн таныхтаан
Хакас чирiнiң культуразы пай, пасхазына тӧӧй нимес. Аны хайраллир паза тилiдер ӱчӱн, ӧсчеткен тӧлiбiске кибiрлерiбiстеңер чоохтирға кирек. Ана пу тоғыснаң айғасчалар Герман Танбаев паза аның «Хайҷы» ӧмезi. Оларның кӱстенiзiнең хакас чонның чайаачызы республикабыста паза пасха даа чирлерде нинҷе-нинҷе чыл истiл турар. Аның хакас музыка чыындылары сыхханнар. Оларның пiрсi «Чирiм пайы», ол Президент гранттары фондынаң пирiлген ахчаа сығарылған. Андар Хакасияның саблығ поэттерiнiң, наа ла пазып пастапчатхан авторларның тоғыстарына пазылған сарыннар, тахпахтар кирiлген.
Герман Гаврилович чоохтидыр: «Ундудыл парған кибiрлернi, хатап чуртасха кирiп, ӧсчеткен тӧлге читiрер сағыс пар. Улуғларыбыс артысхан пiлiстернi чiдiрбес ӱчӱн, пiс аны хайраллирға кирекпiс». Герман Танбаевтеңер мына ниме чоохтапчалар чир-суғҷылары. Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Валентина Тюкпиекова:
– 1984 чылда, Ағбандағы музыка училищезiн тоозып, Аршаннарда музыка школазында Герман Гавриловичнең хада iстенгебiс. Ол ӱбӱрҷең кӧг тирiглерiнең ойнирға ӱгретчең. Олох туста ол Культура туразында тоғынған.
Музыка школазында iстенчеткен ӧме ынағ, уғаа чайаачы полған, аалның чуртазында тӧремiл ӧткiн араласчаңмыс. Владимир Доржу вокально-инструментальнай ансамбльнаң устапчатхан, Герман Гаврилович аның араласчызы полған, хорда сарнаҷаң, теелбек cалҷаң.
Чайаачы ӧме уғаа кӱстiг полған. Хорнаң андада Николай Толмачев устапчатхан, оркестрнең – Юрий Самрин, теелбек ӧмезiнең – Сергей Иптышев. Сан пирiстiг концерттер уғаа хынығ иртчеңнер. Механизаторлар, малҷылар, имҷiлер паза пасха даа аал тоғынҷылары араласчатхан чайаачы ӧме Алтай аймаанда ла нимес, iдӧк тиксi республикада сабланҷаң, аның ӱчӱн «Чон ансамбльы» ат алған.
Пу ӧменең прай аймахтарҷа чӧрҷеңмiс, Хызылчарда, Москвада даа полғабыс. Ӧмеде кӧп саблығ музыкант араласхан, кӧзiдiмге, Герман Танбаев, Мария Янгулова-Чебодаева, Владимир пабазы паза Владимир оолғы Доржулар, Антонида Аршанова, Олег Токояков паза пасхазы даа.
Тынағдағы Вера Саражакова, Валентина Танбаева, Галина Карачакова:
– Аршаннар аалының чуртағҷылары чир-суғҷы Герман Танбаев Хакасия гимнiн пас салғанына поғдархапчалар. Хайдағ сiлiг кӧг. Аалның хоры аны тӧремiл толдырча. Герман Гавриловичтiң талантын паза чайаачызын аарлапчатхан кiзiлер «От ыры» чоннар аразындағы марыға чӧрерге кӱстенчелер. СНГ хазналарынаң килген ырҷыларны истерге, кибiрлiг кип-азахтарын кӧрiп аларға чапсых поладыр.
Аршаннар аал чӧбiнiң чир-суғ ӱгренҷең пӧлiк устағҷызы Людмила Аршанова:
– Иргi альбомнарны кӧрчеткенде, 1987 чылда пазылған статья тоғас парған. Хысхаҷахти аннаңар чоохтап пирерге сағынчам. Пiстiң «Коммунизмзер чол» совхозтың ыр-теелбек ӧмезi Илбек Октябрьның 70 чылына чарыдылған «Орыс хысхызы» тиксi Союзтың фестивальында араласхан. 1986 чылда 31 декабрьда Москвазар учух килгебiс, «Алтын пазах» гостиницада чуртаабыс. Наа чылны хазнабыстың ӧӧн городында уғаа ынағ паза ӧрчiлiг иртiргебiс. Пастағы январьда Хызыл площадьта пол килгебiс, сомға суурынғабыс.
Андада кӧзiдiглер кӧп иртiргебiс, пастап ВДНХ-дағы iкi ачыхта, «Чон тузаланчатхан товарлар» павильоны хыринда. Анаң «СССР стандарттары» павильон хыринда концерт кӧзiткебiс. Аймах ачыхтарда ирткен концерттерде Кемеровтаң, Ленинград облазынаң, Ханты-Мансийскай округтаң, Дагестаннаң, Калмыкиядаң килген ӧмелер уғаа сiлiг кӧрiнгеннер. Пiстi дее чылығ удурлааннар, ӧӧнiнде Герман Танбаев, Сергей Иптышев, Людмила Нарылкова толдырған «Чылғы хадарчызы» теелбек чонның кӧңнiне кiрген.
1987 чылның 7 январьында ибзер айланғабыс. Олох концерттi анаң Аршаннарда, Хубачарда, Ағбандағы телевидениеде кӧзiткебiс.
Валентина Белоглазова, тынағда:
– Мин Герман Гавриловичке чир-суун паза пiстi, чир-суғҷыларын, ундубинчатхан ӱчӱн алғызым читiрчем. 2019 чылда Аршаннарда «Чирiм пайы» сарыннар паза тахпахтар чыындызының презентациязы ирткен. Андар минiң тоғыстарым кирiлгенӧк.
Автор :
Людмила АРШАНОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы