ӦӦН МУЗЕЙДЕ – «СУУМ-СААМ»
07.04.2023
Хабарлар
Чапсых проект. Л.Р.Кызласовтың адынаң Хакас национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейде пос холынаң иткен кӧг тирiглерiнiң кӧзiдии азылған
Пасхаҷыл проекттiң ээлерi – музей тоғынҷылары Денис Смолкин паза Юрий Богданов. Олар музыканаң айғазарға хынчалар.
– Кӧп саблығ музыкант кӧг тирiглерiн позы идiп алча. Амғы туста, посха гитара чайап алып, аннаң ойнабызары уғаа махалыға саналча. Мин – физикпiн, аннаңар физика сананыстары хоостыра ол-пу тирiгнi пос холынаң итсе, ол хайдағ табыстар сығарарын пiлерi мағаа хынығ пiлдiрген. Минiң нанҷым Юрий тархынны чахсы пiлче. Ол кiзiнiң иң пастағы кӧг тирии барабан полған тiпче. Пӱӱнгi кӱнде кӧп чайаачы ӧме барабаннарны позы итче, – чоохтапча Денис Смолкин.
«Суум-саам» проекттiң тӧстегҷiлерi, гаражтарда, дачаларда, складтарда хайраллалчатхан, че тузаланминчатхан ниме-нооны чыып, постары кӧг тирiглерiн ит сыхханнар. 200 литр кiрчеткен тимiр сабаннар, тоғынминчатхан газ баллоннары, суруптар толғаҷаң клӱстер, тимiр, ағас, пластик чардыхтары, пӱдiрiгҷiлер каскалары, иргi велосипедтер, болттар, бутылкалар, катанкалар, поролон паза пасха даа ниме-ноо оларға уғаа тузалығ полғаннар.
Ооллар иткен тирiглердең олаңай ла табыстар сыхпинча, оларда сiлiг кӧглер толдырарға чарир. Кӧзiдiмге, Дениснең Юрий постарының шарманкаларын улуғ тимiр сабаннаң чайап салғаннар. Олар сабанда 750-ҷе тизiк ӱтебiскеннер. Анаң тимiр хабыстырҷаң тирiг полызиинаң полғанынзар ла суруптар чапсырыбысханнар. Пос иткен шарманкадаң кӧг сығарып алар ӱчӱн, ол суруптарзар килiстiре болттар толғап саларға киректелче. Анаң ол сабанны ӧнетiн идiлген тутхыснаң айлахтандырза, болттар, тимiр клавишаларға тееп, кӧг cығарчалар. Андағ оңдайнаң чиит ооллар шарманканаң «В лесу родилась ёлочка», «В траве сидел кузнечик» паза пасха даа кӧглернi ойнапчалар.
Трубофон – iдӧк уғаа хайхастығ кӧг тирии. Ол 18 ноталығ. Ооллар аны линолеум рулоннарының картоннығ трубаларынаң иткеннер. Тиксi 30 метр андағ труба киректелген. «Трубофоннаң килiстiре ӱннер сығарар ӱчӱн, физика законнарын чахсы пiлерге кирек», – теен физик Денис Смолкин. Теннис ойнаҷаң ракеткаларнаң ол трубаларның ӱттерiн прай кӱснең сапса, хазна гимнiн дее толдырыбызарға чарир.
Кiзi хайиин бутылкофон тартча. Пу кӧг тириин бутылкалардаң чайап салғаннар. Ооллар оларны, паға палғап, изерiстiре iлдiр салғаннар. Полған на бутылказар аймах син суғ ур салғаннар. Холға ағазахтар алып, ол бутылкаларға теертсе, iдӧк сiлiг кӧглер сыхча.
– Пу кирекнең пӱӱл январь айда айғазып пастаабыс, – чоохтапча музейнiң экскурсоводы Юрий Богданов. – Полған на инструменттi чайир алнында прай нименi орта сананарға паза хоостирға киректелген. Анаң тимiр хабыстырҷаң тоғыстар пасталҷаң. Кӧг тириин чыыбысса, аны сырлаҷаңмыс. Iди iкi ай аразына пiс тиксi 25 кӧг тириин тимнебiскебiс.
«Суум-саам» кӧзiдiгнi прайзына кӧрiп аларға чапсых полар. Музейдегi кӧг тирiглерiнең полған на кiзее ойнирға чарир.
Автор :
Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде