Хайдағ чидiглерге читкен ӱгредiг кирее 2023 чылда?
25.01.2024
Хабарлар
Хакасия пазының орынҷызы Михаил Побызаков паза республиканың ӱгредіг паза наука министрінің тоғызын толдырчатхан Анатолий Бутенко
Ӱгредiг. Хакасияның ӱгредiг паза наука министерствозы ирткен чылның салтарларын иткен паза пу чылға пӧгiннер турғысхан
Хакасияның ӱгредiгні тилiтчең паза квалификация кӧдiрҷең институтта ӱгредiг киреенде iстенчеткеннернiң улуғ чыылии ирткен. Андар министерствоның устағ-пастаа, ӱгредiг организацияларының директорлары паза даа пасхазы чыылысханнар. Тоғазығда республиканың ӱгредiг паза наука министрiнің тоғызын толдырчатхан Анатолий Бутенко паза аның орынҷылары 2023 чылның салтарларын искiргеннер паза пу чылға пӧгiннер турғысханнар.
2023 чыл хазнада Ӱгретчi паза ӱгредiг кӧстегҷiзi чылы полғанынаң танығлығ полған. Аның сылтаанда чыл ибiре хазна ӱлгӱ органнары, орындағы пос устаныс паза аймах учреждениелер ӱгредiг киреенде iстенчеткен специалисттернi чеестееннер, республикада паза федеральнай синде аймах профессиональнай марығлар иртiргеннер. Iдӧк «Россияның саблығ ӱгретчiзi» паза «Хакасияның саблығ ӱгретчiзi» аттарға турысхан ӱгретчiлернiң сомнары баннерлерде сығарылған. Олар ӧӧнiнде ӱгретчi тоғынчатхан муниципалитетте турғызылғаннар.
Ирткен чылда ӱгредiг киреенде iстенчеткеннерге хабазарына паза оларның тоғынар кӧңнiлерiн кӧдiрерiне хайығ салылған. Iди Ӱгретчi кӱнiне удур школаларда паза олған садтарында тоғынчатхан иң артых 16 специалист Хакасия правительствозының ахчалығ сыйиин алған. Ол ӱгретчiлер, воспитательлер, логопедтер паза даа пасха специалисттер. Паза иң пӧзiк чидiглерге читкен алты ӱгретчi федеральнай хабазыға турысхан. Ол 200 муң салковай!
Ӱгретчi паза ӱгредiг кӧстегҷiзi чылына удур республика правительствозы ӱгредiг киреенде iстенчеткеннерге прайзына пизер муң салковай ахчалығ хабазығ кӧр салған. Аны 11 муң азыра кiзi алған. ЕГЭ-ны чалтырама тудыбысхан олғаннарның ӱгретчiлерi iдӧк ахчалығ сертификаттарнаң таныхтатханнар.
Ӱгредiгдеңер закон хоостыра чӧптезiгде кӧрiлбеен тоғысты ӱгретчiлерге артарға чарабас, ол санда устағ-пастаға аймах пiчiктер тимнирiн. Россияның просвещение министерствозының чарадиинаң олар пис ле пiчiк апарарға киректер: тоғыс программазын, ол санда уроктағы нимес тоғыстың; класс журналын; уроктағы нимес тоғыстың журналын; воспитаниеҷе тоғыстың планын паза ӱгренҷiнiң характеристиказын тимнирге (кирек полза).
Рособрнадзор ӱгретчiлернiң аразында сурастырығ иртiрген. Анда араласхан 117 ӱгретчiнiң 19 % пiчiк тоғызы хызырылған тiп нандырған, 73 % ӧӧн тоғыстаң пасха, сан пирiстер кӧп тимнирге килiсче тiп хомзынған. Аннаң пасха, прайзы даа, сомнар идiп, сан пирiс кӧп идерге килiсче тiп таныхтаан паза класстың электроннай паза чаҷын журналларын апарарға килiсчеткенiне чӧпсiнминче. Ӱгредiг министерствозы ӱгретчiлернiң артых тоғызын чох идерiн аннаң андар узарадар.
2021 чылдаң пасти Хакасияда олған садтарынзар теес чох идiлген. Пу тусха андар 2 айдаң пасти 7 часха теере 30 муңа чағын пала чӧрче. Ол, ирткен чылдағызынаң тиңнестiрзе, асхынах. Анзы республикада палалар кӧмес тӧрiп сыхханынаң палғалыстығ. Пу чылға олған садтарын иптирiне, оборудование аларына 62 млн салковайға теере позыдылған.
Школаларда, тiзең, 2023-2024 ӱгредiг чылында ӱгренҷiлернiң саны 0,8%-ке хозылған. Палаларның 45%-i нааҷылалған ФГОС-ча ӱгренче, 2025 чылға теере прайзы наа стандарттарға кiрерi кӧрiлче.
Хакасияның ӱгредiг паза наука министерствозы килчеткен ӱгредiг чылына учебниктер чахир тоғысты пастабысхан. Амғы сананыстардаң, прай ӱгредiг организацияларына 200 муң азыра экземпляр киректелер, ағаа 200 млн салковайға чағын хорадылар. Россияның школаларында прай предметтерҷе пiрге учебниктер кирiлче. Амды, кӧзiдiмге, орыс тiлiнең 100 азыра кӧрiм учебник, тархыннаң – 80-ҷа. Андағ ниме полбасха кирек. Аннаңар школа библиотекаларының чыындызы нааҷылалары узарадылар.
Ӱгредiг министерствозы хакас тiлi тилiзiне алынҷа хайығ айландырча. Пу тоғыс школа алнындох пасталча. Хакасияның олған садтарында тӧрт муң азыра иркеҷек хакас тiлiн ӱгренче. Оларның кӧбiзi хакас нимес палаҷахтар. Ағбан пилтiрi, Шира аймахтарында паза Ағбанда хакас тiлiн аймах нацияның палалары ӱгренче. Олох туста хай пiрее муниципалитеттерде тiл апарылбинча. Ӱгредiг киреенең 500 азыра тiл специализi айғасча, оларның аразында 18,5 % – чииттер. Хакас тiлi ӱгретчiлерiнің чал ахчазына хоза 15 % тӧлелерi узарадылча.
Школаларда хакас тiлi кабинеттерi нааҷылалары тохтадылбинча. Халғанҷы iкi чылға сигiс кабинетке наа оборудование алылған. Ол Ағбандағы 22 паза 24 №№ школалар, Асхыстағы лицей, Калининдегi, Аршаннардағы, Алахтайлардағы, Таштыптағы, Улуғ Ноныптағы школаларда. Пу кӧстеге читi миллион салковай позыдылған. Хакас тiлiне ӱгредер паза ӱгренер синнi кӧдiрер пӧгiннең чыл сай 4-ҷi паза 9-ҷы класстағы ӱгренҷiлер аразында сыныхтағлығ тоғыстар иртiрiлче. 2022 чылнаң тиңнестiрзе, пирiлген тоғыстарға олар сыдан полчалар. Аннаң пасха, халғанҷы чылларда хакас тiлiнең экзамен тударға сағынчатханнарның саны алты процентке ӧс парған. Иң пӧзiк салтар Пии аймаандағы ӱгренҷiлер кӧзiтчелер – 4,5 балл. Ортымах балл, тiзең, – 4,3.
Чыл сай иртiрiлчеткен тӧреен тiллерҷе олимпиада амды федеральнай марығ полча. 2022 чылнаң тиңнестiрзе, аның араласчылары 26 % хозыл парған. Аны хоостыра чиңiсчiлер дее паза призерлар даа кӧп. Олимпиадада чиңiс тутхан ӱгренҷiлерге Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедiнің хакас кафедразынзар сыныхтағлар чох кiрер оңдай пирiлче. Че оларның орыс тiлiнҷе экзамен 75 баллдаң тӧбiн полбасха кирек. Ирткен чылда ХГУ-зар олимпиаданың ӱс чиңiсчiзi кiрiп алған, оларның пiрсi – cыныхтағлар чох.
Хакасияда 21 ортын профессиональнай ӱгредiг организациязында профессия алып аларға чарир. Пу ӱгредiг чылында СПО-ның 98 ӱгредiг программазынҷа 14 муң азыра студент специальность алча. Халғанҷы чылларда чииттер информационнай технологиялар, имнег кирее, ветеринария, экономика кӧстеглернi таллапчалар. Чыл сай ортын профессиональнай ӱгредiг учреждениелерiнде бюджет орыннары хозылча, ортымахти 20 %-ке. Ӧӧнiнде республикаа киректелчеткен кӧстеглерҷе – имнег кирее, ӱгредiг паза инженер.
СПО учреждениелерiнде 32 узанҷаң орын тӧстелген, ағаа 200 млн салковай хорадылған. Ӧӧн хайығ экономика тилiзiне теелчеткен кӧстеглерге айландырылған: «ӱгредiг», «аал хонии», «пӱдiрiг», «транспортты тыхтиры паза логистика», «информационнай технологиялар», «социальнай кирек», «промышленнай паза инженернай технологиялар», «искусство, дизайн паза полызығлар». Ирткен чылда Харатастағы отрасльлар технологиялары техникумы «ӱгредiг» кӧстегҷе «Профессионалитет» федеральнай проектке кiрiп алған. 60 млн азыра салковай субсидия алған.
Пу чылда министерство чииттернi кӧстеглiг оңдайнаң ӱгредерiне хайығ саларға пӧгiнче паза срочнай службадаң айланған чиит ооллар специальность хоостыра тоғынып пастаанына.
2024 чылда министерство кадрлар чидiспинчеткен сурығны пӧгерiн узарадар. Iди «Земскай ӱгретчi» программаа ӱс квота кӧрiл парған. Программа хоостыра 55 час толдырғалах ортын алай ба пӧзiк ӱгредiглiг специалист аалзар алай ба улуғ нимес городсар пис чылға тоғынарға парза, ағаа пiр хати пiр миллион салковай тӧлег кӧрiл парған. Ипотека аларға пӧгiнчеткен ӱгретчiлерге пастағы тӧлеге ахча пирілер, «Ӱгредiг тилiзi» программа хоостыра пу кӧстеге пис миллион салковай кӧрiл парған. Пӧзiк ӱгредiглiг ӱгретчiлерге аалда чурт аларына 25 миллион салковай пар паза даа пасха хабазығлар кӧрiл парған.
Хакасияда ӱгредiг киреене 2024 чылға тиксі 18 миллиард салковай салылған. Хайди сизiнерге чарир, ӧӧн кӧстеглер чылдаң чылға алыспинча. Ол ӱгретчiлер чидiспинчеткен сурығны пӧгерi, чал ахчазын тӧлирi, школаларға наа оборудование алары паза даа пасхазы.
Cом ӱгредіг паза наука министерствозыни
Автор :
Оксана Сунчугашева
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы