Хспира Карамчакова-Тюкпиекова – ікінҷі орында
13.03.2024
Хабарлар
Хспира Карамчакова-Тюкпиекова
Марығ салтарлары. «Минің ӱгретчім – минің ӱгредіг кӧстегҷім» марығның «Улуғларның иң артых тоғызы» номинациязының чиңісчілерінең паза оларның тоғыстарынаң таныстырарын узаратчабыс
Таныхтирға кирек, марығ чарғыҷыларының паалаанынаң ікі араласчының тоғызы тиң саннар чыып алған, аннаңар оларны тиң таныхтирға чарадылған. Іди «Улуғларның иң артых тоғызы» номинацияда ікінҷі орынға ікі араласчы турысхан. Оларның пірсі – Пии аймаандағы Хызыл хара суғ аалның чуртағҷызы, тынағдағы ӱгретчі Хспира Егоровна Карамчакова-Тюкпиекова. Сыйыхтарға ол Ағбан городсар «Хакас чирі» газета редакциязынзар позы кил парған. Аннаңар ағаа марығның 2-ҷі орыны ӱчӱн дипломны паза сыйыхтарны республика газетазының ӧӧн редакторы Радион Сунчугашевтің холынаң аларға ӱлӱс тӱскен.
Ідӧк піс Хспира Егоровнаның ӱгретчізінеңер паза ӱгредіг кӧстегҷізінеңер тоғызын пирчебіс.
Хаҷан даа сағызымда
Позымнаңар
Мин Хспира Егоровна Карамчакова-Тюкпиекова полчам. Хызыл хара суғ аалдағы пилтірлер родынаңмын, Тюкпиековтарның тоғысчылар сӧбірезінде 1955 чылда чарыс айының 15-ҷі кӱнінде тӧреем. Ағбандағы ӱгретчілер училищезін тоосхам. Чуртазымда 1,5 частығ олғаннардаң пасти 11 класстағыларға читіре тоғын cалғам.
Тынағдабын. Істеніс ветераны полчам.
Ікі кізі хаҷан даа сағызымда: пастағы ӱгретчім – Е.Б.Сагалакова-Тюкпиекова паза ӱгредіг кӧстегҷім – А.Ф.Троякова.
Минің ӱгретчім
Ап-арығ хар – кізінің аллығ чӱрегі,
Айас кӱн – кізінің арығ сағызы,
Хыйаннығ соох – хазых тынызы,
Хысхы тус – матлама кізінің оңдайы.
Минің пастағы ӱгретчім – Елизавета Борисовна Сагалакова-Тюкпиекова. Ол Хызыл хара суғ аалдағы Ах пилтірлер родынаң, Тюкпиековтар сӧбірезінде 1938 чылда орғах айының 27-ҷі кӱнінде тӧреен. Школа тоозып, 1955 чылда Ағбандағы ӱгретчілер училищезінзер кірген. Аны 1962 чылда тоосхан.
Анаң Сос пилтірі аалзар пасталығ класстардағы олғаннарны ӱгредерге ызылған. Анда пір чыл тоғынып алып, Хызыл хара суғ аалдағы школазар килген.
1963 чылда піс пастағы классха парғабыс. Елизавета Борисовнаа пісті ӱгредерге ӱлӱс тӱскен. Ол пӧзік сыннығ, сылағай, ніске пилліг, иптіг омалығ полған. Позының сынына килістіре тонанҷаң. Аның пастағызын кис килген кӧгенее ам даа хараам алнында: кӧк ӧңніг, чайылҷах, алнында чыырындылығ (сомда). Иптіг чоохтығ, теманы ідӧк иптіг чарыт пирҷең. Тилем хырыспаҷаң, пыролығ ползаң на, хырыс пирҷең. Пілістер чахсы пирҷең. Кічіг класстарда, орыс тілі урогынаң пасха, прай предметтер хакас тілінең апарылҷаң. Пис классха Кічіг Ноныпсар ӱгренерге парғабыс. Анда, хакас тілі урогынаң пасха, прай предметтерні орыс тілінең апар сыхханнар. Ам сағынғанда, Елизавета Борисовнаның пілізі алғым полбаан полза, ӱгретчілерні піл полбин, ікінҷі чылға халып одырарҷыхпыс. Пизінҷі класста ӱгренчеткенде, піліс полбин, ирееленіп алғабыс, соонаң чахсы пар сыххан.
Елизавета Борисовна – минің иң аарлығ ӱгретчім. Кічігдең ала сағызымнаң сыхпаан паза сыхпас. Улуғлан парғанда, Ӱгретчілер ӱлӱкӱнінде Елизавета Борисовнаны алғыстирға чӧрҷеңміс. Піс килзебіс, уғаа тың ӧрінҷең. Че 2022 чылда улуғ хырлас айының 27-ҷі кӱнінде ӱр ағырған соонаң чуртастаң парыбысхан. Ол минің сағызымда хаҷанға даа халар.
Пастағы ӱгретчім – Елизавета Борисовна Сагалакова-Тюкпиекова
Ӱгредіг кӧстегҷім
Чирім минің – чӱрегім,
Чоным минің – тынызым,
Тӧреен тілім – поғдархазым,
Айаным-айан-ай тидір!
Ӱгретчілер училищезінзер килгенде, полған на ӱгретчі, кабинетсер кір киліп, журнал азып, полған на cтуденттің фамилиязын, адын адап, танысчаң. Агния Фёдоровна Троякова, кір киліп, ідӧк танысхан. Теес мағаа читкен, фамилиям адап, сурча:
– Адың кемдір?
– Хспира, – нандырчам.
– О-о! Пу ат – иң чахсы ат. Надя, Лариса, Рая паза даа пасхазы – олаңай аттар, – минің адыма морсынып, іди теен.
Чонына, чиріне, тӧреен тіліне хынчатханы пастағызынаңох сығара кӧрінген. Агния Фёдоровна пӧзік, сылағай сыннығ, ӧӧн хакас омалығ, тоң тадар тілліг полған. Уғаа иптіг тонан чӧрҷең. Пісті, аалдаң килгеннерні, тонанарға ӱгретчең. Сынап, тонанарға пілбеҷеңміс. Стипендия алып алзабыс, кӧңнібіске кірген кип-азахты алҷаңмыс. Ӱгренерге килзебіс, прайзыбыс пір тӧӧй кофталығбыс. Піссер кӧріп, инкубатор таңахтары чіли одырғлапчазар тіҷең. Ӱгретчілер училищезіндегі тӧрт чыл аразына Агния Фёдоровна піске матлама піліс пир салған, чуртаста хайди тудынарға, тонанарға ӱгреткен.
Ноға Агния Фёдоровнаны ӱгредіг кӧстегҷіме санапчам?
Институт тооспаам, педучилищеде хакас тілінең алған пілізім тоғыста уғаа тузалығ, тӱзімніг полған.
Ӱгредіг кӧстегҷім Агния Троякова (пастағы рядта оң саринаң алтынҷызы) ӱгренҷілерінең хада
1993 – 2011 чылларда Хызыл хара суғдағы школада хакас тілі паза литература уроктарын апарып, ӱгренҷілерім улуғ чидіглерге чит турғаннар. 19 чыл аразына ӱгренҷілерім республика синінде 21 хати чиңісчі полғаннар. Оларның аразында таныхтирға кирек:
– Алёна Нербышеваны: ол, 1999 чылда 9-ҷы класстың ӱгренҷізі 10 – 11 класстағы ӱгренҷілер аразында республика олимпиадаларында аралазып, хакас литературазынаң І-ғы орынға турысхан;
– Тамара Сагалакованы: 2008 чылда 9-ҷы класстың ӱгренҷізі республика синінде 4 хати чиңісчі полған. Ол, cтуденттер аразында, Тӱрк пічии паза культуразы кӱннеріне чарыдылған республика марииның «Хакас тілі пілігҷілері» номинациязында аралазып, ІІ-ҷі орын алған. Аның ӱчӱн Наа 2009 чылны удурлирға Москвазар Кремльнің сыбызына чӧр килген.
Ана мындағ хандыра морсымнығ ӱгредіг кӧстегҷім минің!
Сомнар Альбина Чистогашевани, авторның архивінең
Автор :
Хспира Карамчакова-Тюкпиекова, Хызыл хара суғ аал
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде