ӰГРЕНЕРГЕ ХАҶАН ДАА ОРАЙ НИМЕС
Статья
Тиктең нимес чонда «Ӱгренерге хаҷан даа орай нимес» чоох чуртапча. Мин ӱр ниместе пір студентнең танызып алғам. Ол Ағбанда Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедіндегі филология паза культуралар аразындағы палғалыс институдының хакас кафедразында ««Хакас тілі паза литература, хоза специальность орыс тілі паза литература»» специальностьча 4-ҷі курста ӱгренче. Пасха студенттернең хада лекцияларға, семинарларға, сыныхтағларға... чӧрче. Че нимезінең ол минің хайиимны тартхан? Николай Тимофеевич Саражаковха 48 час. Пу син часха чидіп алып, ноға ол пӧзік ӱгредіг аларға сағыныбысхан полҷаң?
Николай Саражаков ӱгренерге кірібіскенде, хай пірее таныстары паза нанҷылары ӱгренерге ноо кирек тіп чоохтасханнар, хайзылары, тізең, хатхырғаннар даа. Че амды, тӧрт чыл пазынаң, Николай Тимофеевичті махтапчалар паза кӧзідімге турғысчалар.
- Ӱгренерге сағыныбысханымда, туған-чағыннарым, сӧбірем чахсы хабас пиргеннер. Мағаа 20,25 алай 30 час полған полза, ӱгредіг суриинаң сидіксіністер чох поларҷых, неке, че мин улуғ частығбын. Ӱгрен сыхханда, ӱгредіг программазын тобыр полбаспын тіп сағынғам, чочыныстар кӧп полған, - тіпче студент.
Чииттең ала Николай Саражаков пӱдіріг киреенде істенче. Пу тусха теере аны ӧтіре пілче. Ӱр ниместе позына тура пӱдіріп алған.
- Чуртаста прай нимее ӱгреніп аларға чарир. Тоғыста наа нимелер идерге удаа киліс парча. Пастап чочыныстығ пілдірче, идіп пастазаң, иділчеӧк.Тоғыста посха ӱгренерге килісчетсе, университетте, тізең, ӱгретчілер пар. Олар тирең пілістер пирчелер. Урокты хайди иртірерге чоохтапчалар, - чооғын узаратча ол.
Николай Тимофеевич пасха студенттер чіли кӱннің сай лекцияларға, семинарларға... чӧрче. Оларны пір дее иртірбинче. Ӱгредіг соонаң тоғысха маңзырапча. Тоғысты позы таап алча. Хайди ол тіпче, ӱгредіг тоғысха паза тоғыс ӱгредіге пір дее харығ полбинча. Сессия тузында ла маң чох пол сыхча.
- Тиктең нимес чонда «Ӱгренерге хаҷан даа орай нимес» тидірлер. Ӧӧні - ол эрінмеске. Сыныхтағларны тузында тударға, ӱгреністі иртірбеске кирек, - тіпче ол.
Пу ирткен хысхы сессияны Николай Саражаков саңай «5» паалағларға тудыбысхан. Амды ол пӧзік стипендия алча.
- Сыныхтағ тузында шпаргалкаларнаң тузаланчазар ба? - сурғам мин аннаң.
- Шпаргалкалар итчем, че амға теере пір дее тузаланмаам. Оларны чаҷында пас салчам, пиджактың істіндегі ізебінзер сух салчам. Экзаменге піди тимнен килзем - чӱрексібинчем (хатхырча - авт.). Билет алып алзам, андағы сурыға шпаргалка хайди пасханымны, ол темаа чарыдылған лекцияларны паза семинарларны сағын килчем. Анаң сурыға нандырығны пас сыхчам. Аннаңар шпаргалканаң тузаланарға хаҷан даа киліспеен. Ол мағаа ӧӧнінде чӱрек амырадар ӱчӱн кирек. Шпаргалканаң тузаланарға даа итсем, тузалан полбаспын - оларны мин ноға-да улуғ чаҷыннарда пасчам. Арса, шпаргалка пазарға амға теере ӱгрен полбаам, - хатхырып, нандырған ол.
Тӧрт чыл хада ӱгреніп, группадағылар пір ӧме пол парғаннар.
- Группада хада ӱгренчеткеннер пастап миннең алынҷа тудынғаннар. Анзы пілдістіг, олар 17-18 частығлар, мағаа, тізең, 45. Олардаң ікі хати улуғбын. Че амды мині постарынаң тиңе санапчалар. Чииттер мині улуғлапчалар, мин, тізең, оларны. Тӧрт чыл хада ӱгренчебіс, піліс хада алчабыс, ӱгредіг сыныхтағларын, сидіксіністерін тобырчабыс... Пасха группалардаң пір дее пасхалалбинчабыс, - тіпче Николай Тимофеевич.
Николай Саражаковтың тӧреен-ӧскен чирі - Асхыс аймаандағы Ылырсы аал. Школаны Кызласта тоосхан. Аттестат алғанда, ХГУ-зар ӱгренерге кіріп алған. Ӱгренчеткенде, армияа хабылған. Айланғанда, ӱгредиин ХГУ-да аннаң андар узаратхан, че 3-ҷі курста тастабысхан, паза ағаа ӱгренерге киліспеен. Аннаңар пу аның пастағы дипломы полар.
- Тӧрт чыл мының алнында пӧзік ӱгредіг аларға чарадығ алғаныма уғаа ӧрінчем. Чуртаста хайдағ ла алызығлар пол парарға айабас, - тіпче ол.
Николай Саражаков килчеткен чылда дипломын арачылир. Университетті тоосса, хайди даа школазар тоғынарға парарға пӧгін тутча. Практиканы Ағбанда Н.Ф. Катановтың адынаң национальнай гимназияда ирткен, уроктарны иртірері кӧңніне кірген. Аннаңар палаларға піліс пирері аның ӧӧн пӧгіні полча.
- Сынны чоохтаза, ӱгренерге тың сидік нимес. Ӱгретчілернің чоохтарын ситкіп истерге паза тоғысты тузында толдырарға кирек. Ӱгренчетсе, теманың ӧӧн сағызын піліп аларға кӱстенчем. Хакас кафедразында улуғ опыттығ, пӧзік пілістіг ӱгретчілер тоғынчалар. Мин оларға хаҷан даа алғызым читірербін. Кафедра устағҷызы Инга Людовиковна Кызласова, филология наукаларының кандидаттары Марина Алексеевна Медведева, Владислав Александрович Боргояков, Наталья Николаевна Таскаракова паза иң опыттығ Лариса Ильинична Чебодаева. Олар студенттерге тирең, пик пілістер пирчелер, - тіпче ол.
Чоохтазығның халғанҷызында Николай Саражаковтаң хығырығҷыларыбысха хайдағ чӧп пирерҷіксер тіп сурынғам.
- Кізее чуртасты алыстырарға хорыхпасха кирек. Сағынған сағысты толдырарға кӱстеніңер. Минің кӧрізімнең, пӱӱнгі туста ӱгредіг чох тоғыс таап аларға сидік. Аннаңар ӱгренерге кірерге сағынчатхан кізілер ікінҷілебезіннер, сағыстарын толдырзыннар. Ӱгренерге хаҷан даа орай нимес, - чооғын тоосхан студент.
Хай пірее кізілер чуртастарында толдырбаан сағыстарын чуртас тооза поста ал чӧрчелер, пичелленчелер. Николай Тимофеевич, тізең, сағынған сағызын толдырып алар ӱчӱн прай кӱзін салча.
Тимнеен Оксана Сунчугашева.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы