ТАЛҒАННЫҢ ТАДИИН ХАПХАННАР
01.07.2016
Хабарлар
«Сибер Ил» форумның араласчылары Асхыс чиріндегі Казанов аалдағы «Хакастар аалы» музейде пол пардылар. Ол чонны республиканың культура министрінің орынҷызы Ирина Викторовна Браим устап ал чӧрген. Казановтағы музейнің наука тоғынҷызы Леонид Валентинович Ерёмин, музейнең таныстырып, хай пірее экспонаттарынаңар чоохтаан.
Аалҷылар, Ағбаннаң Казановсар автобустығ чидіп, кӧмес тынанып алғаннарында, Леонид Ерёмин оларны Ах тассар апарған. Тас ноо туста паза ноға турғызылғанынаңар ипти чоохтаан. Кӧбізі ситкіп искен. Олар, чоохты истіп, пістің хайхастығ чирні сағысха сиирте кӧріп аларға харасчатханға тӧӧй полғаннар.
Мындох Леонид Валентинович Тас апсахтаңар, Тас инейдеңер, хайди олар тас пол парғаннарынаңар чоохтап пирген. Хамнар Ах тас хыринда палаларны имнееннерінеңер чоох парған.
Ах тастаң иніп, аалҷылар музейзер чол тутханнар. Мында оларны музей директоры Виктория Кимовна Кулемеева хада тоғынчатхан хыстарнаң удурлаан. Хыстар, хакас киптерін кизіп, табахха толдыра тоғылахти тоортхан талғаннаң, чірчелерге толдыра айраннаң удурлааннар. Минің чапсааныма, олар ас-тамахты, амзап, прай чібіскеннер. Аалзар ингеннерінде, анда оларны чейнең сыйлааннар. Анаң аалҷыларға талған хайди иділчеткеннеңер мастер-класс иртірілген.
Виктория Кимовна «Ас пазы» кӧзідіг программазын пылтырох тимнептір. Ам пӱӱл ол программа хоостыра талған хайди тимнелчеткенін кӧзіт пирерге кӱстенче. Мастер-классты музей тоғынҷылары Татьяна Дмитриевна Майнагашева паза Елена Сергеевна Кыржинакова иртіргеннер. Асты хоорчатханын кӧзітпееннер. Кӧзідігні асты сохчатханынаң пастааннар. Татьяна Дмитриевна ас сохчатхан арада, Леонид Ерёмин соохтаңар паза соох палазынаңар чоохтап пирген.
- Мин сох корим ме, - сурынған пip ипчі.
- Мына сағаа соох палазы.
- Ноға ағырин сохчазар? Мин табырах соғыбызарға сағынчам, - іди чоохтанып ала, кӱрлет сыххан ипчі.
Чапсых тоғыста іди кӱрленерге чарабас, табырах майых парарзың. Мында ідӧк. Нинҷе-де ипчі, ас соғып, ол ноо ниме полчатханын піліп алған.
Асты сарғасха урыбысханнар. Аны Татьяна Дмитриевна сарғап сыххан. Сарғаста асты сарғирға пілерге кирек, оорли ла тудынзаң, азың прай пурли халар. Асты, хуунынаң арығлап, сарғабызарға кирек.
Сарғабысхан асты хол теербенінең тартарға тимненібіскеннер. Татьяна Дмитриевна теербен тарт сыхханда, Елена Сергеевна прай пу тоғыс аразында ниме-ноо хайди иділчеткенін чоохтап одырған. Анаң позы талған тартарға одырыбысхан. Аның чооғынаң, ол кічігде, ууҷазы ноға талғанны піди ӱр тартча полҷаң тіп, позы аны тартарға одырыбыстыр. Теербен аразына арба толдыра урыбыстыр, анаң кил матап чапчаң теербен тарт сыхтыр. Мының соонда ниме пол парчатханын чарыда чоохтап пирген: арбаны пip синҷе урарға кирек, кӧп урзаң, арба чахсы уналарға маңнанминча, най килкім полча. Теербенні табырах тартсаң, талған килкім тартылча. Арбаны, асхынах урып, теербенде ағырин тартсаң, талған ун осхас пол парча. Аалҷылардаң теербен тартарға пірдеезі тідінмеен. Соонаң кічес оңдайлығ иреннер теербеннің пӱткенін прай кічезіп кӧрглепчеткеннер.
Анаң хыстар талғанны хайди тоортчатханын кӧзіткеннер. Татьяна Майнагашева хайылдырған сарығ хайахты ал килген. Тартылған нымыртты хайахха аралабыстыр. Аалҷыларға талғанны, хайахнаң пулғап, тоғылахтапчатханын кӧзіткен. Мында ипчілернің кӧбізі постары айғазар кӧңнілерін кӧзіткен. Ӧнетін ах перчаткалар кизіп, талған тимнеп пастааннар. Ол тоғыс прай хатхы-кӱлкее айлан парған, хайзыни-да, тоғылахталбин, плине ле чіли чайыл парчатхан. Пос постарына ээрес парчалар. Тимнеп алған талғанны постарох хаарта чееннер.
Ол чонның піреезі, ибінзер килзе, таныстарына, ӱгренҷілеріне хайда полғанынаңар чоохтир. Пістің таңнастығ чуртазыбыстаңар чонына тарадарлар.
Автор :
Михаил ИДИМЕШЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Россияда
Тилекейде