АЙРАННАҢ СЫЙЛААННАР, ОЙЫННАРНАҢ ХАЙХАТХАННАР
05.07.2016
Хабарлар
Асхыс чиріндегі Сағай чазызында 1-2 июльда Тун пайрам ӱлӱкӱн ирткен. Пастағы кӱнде иирзер, от азырап, ӱлӱкӱн чахсы иртсін тіп, Хакасиядағы чонны алғап. кибір иртіргеннер. Анаң «Айтыс» фестиваль-марығ пасталыбысхан. Олох иирде Россияның кино чылына чарыдылған «Фильм, фильм, фильм» мероприятие ирткен.
2 июльда Тун пайрамға чон уламох коп чыылысхан. Аймах ас-тамах садии парған. Хан, айран, плов, мӧӧт, сістеен ит чіп аларға чарир полған. 11.00 часта ӱлӱкӱн кибірли азылған. Чалаң аттығ ооллар чон алнынзар сыға салғаннар. Холда флагтар тудын салтырлар. «Аарластығ чирім» театрализованнай кӧзідіг парған. Пістің республикадағы аймах чон ынағ чуртазын, полған на ибде палалар ӧссін, ис-пай ползын паза кізілер часкалығ ползыннар тiп алғас состер чоохталған.
Оӧркі чайааннардаң Тун пайрамны алғап пирерге сурынғаннар. «Аарластығ чир» кӧзідігні Хакасияның чон артизі Светлана Чаптыкова паза Хакасияның саблығ артизі Геннадий Чаптыков ипти апарғаннар. Пу кӧзідіг соонаң чон алнынзар устағҷылар паза аарластығ аалҷылар сыхханнар. Хакасияның пазы Виктор Зимин чоох тутхан:
- Хакас Республиканың аарлығ чуртағҷылары, сірерні Тун пайрам ӱлӱкӱннең прай чӱреемнең алғыстапчам, Асхыс чирінде Россияның культура министрі Владимир Ростиславович Мединскийні аалладарға уғаа ӧріністіг.
Пӱӱл, Хакасия Россия Федерациязының алынҷа республиказы полыбызып, 25 чыл толча. Пу тус аразына піс посты турыстығ кӧзіткебіс, ӱлӱкӱнге аймах чирлердең килчеткен аалҷыларны чахсы удурлаабыс. Сағай чазызынзар муңарлап чон паза артисттер чыылызадыр. Хакасияның хайхастығ культуразы социальнай паза экономика чуртазын тилітче. Аарлығ нанҷылар, прайзына часкалығ, хазых чуртас, пӧзік чидіглер алғапчам!
Тун пайрам ӱлӱкӱнні иртірерге полызығ пирчеткен ӱчӱн, Россияның паза Хакасияның правительстволарына алғыс сӧстері читірілген. Алынҷа алғысты Россияның культура министрі В.Р.Мединскийге читіргеннер. Мындағ полызығ пирілчеткен сылтаанда, республикада улуғ музей-культура кіні азылған, «Сибер Ил» форум иртірілче паза даа кӧп пасха киректер иділчелер.
Хакасия культуразының тилізіне улуғ хозым итчеткен ӱчӱн, Владимир Мединскийге «За заслуги перед Хакасией» орден читірілген. Мындағ аарлығ сыйых алғанда, Владимир Ростиславович теен:
- Пу сыйыхты, мағаа ла нимес, пасхазына даа читірерге кирек. Піс полызығ пирчеткен тиріг, тоғысчы холлар полчабыс нооза. Иң пастағызын прай киректер Хакасияның сіліг паза хыйға чонынаң иділче. Ідӧк Россия Федерациязының Президентi Владимир Владимирович Путин, Россия правительствозының кнезі Дмитрий Анатольевич Медведев культура тилізіне улуғ полызығ пирчелер. Сірернің кӧп национальностьтығ, аймах киртіністіг чон чуртапча. Хакасия - пасхазына тӧой нимес хайхастығ чир. Сірерде ааллирға кӧңніме тың кірді. Піс, республика устағҷыларынаң чӧптезіп, наа проект чуртасха кирерге пӧтінчебіс. Хакасиязар ам даа кил парарбын...
Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев Тун пайрам ӱлӱкӱн 37-ҷі хати иртірілче тіп таныхтаан. Пастағызын аны 1980 чылда иртіргеннер. Кӧп кӱс саларға паза сидіксіністерҷе иртерге киліскен. Че пу чыллар аразына кӧп ниме иділген. Хакасияда наа музей пӱдірердеңер 1958 чылдох проект тимде полған. Улуғ музей-культура кіні пӱдіріл парған ӱчӱн алғызын читірген Владимир Мединскийге.
Россия Хазна Думазының депутады Надежда Максимова пасха депутаттар хайдағ андағ сӱт ӱлӱкӱні таныхталча полҷаң тіп сурчалар теен. «Пiс прайзыбыс сӱт ісчебіс, - чоох тутхан Н.С.Максимова. - Сӱтнең кӧп ниме палғалыстығ. Тун пайрам - прайзыбыстың ӱлӱкӱні. Алғыстапчам сірерні пайрамнаң паза республиканың 25 чылынаң!»
Хакас чонның Улуғлар чӧбі кнезінің пастағы орынҷызы Пётр Воронин, прайзын Тун пайрамнаң алғыстап, ӱлӱкӱнні иртірчеткен улусха алынҷа алғыс сӧстерін читірген. Мындағ улуғ пайрамны иртіреріне нинҷе кӱс, уйғу чох хараалар киректелче. Тун пайрамны иртіреріне алғым программа тимнелген. Чыылған чонға эрінерге тус чох полған.
«Айраннаңар кип-чоох» уғаа сіліг кӧзідіг полған. Тағдаң Ымай ине чалаң ин килген. Мындағ театрализованнай кӧзідіг чапсытхан. Ӧӧн сценада ойын, ӱзілбин, сыбыра пар турған. Ырҷылар сарнааннар, теелбектер салылған. Иирде «Сағаа ырлапчам, Хакасия» фестиваль-марығның чиңісчі ырҷылары гала-концерт кӧзіткеннер.
Аймах марығлар кӧп полған. Республиканың муниципальнай пӱдістері аразында «Айран пайрамы», «Алтын сарчын», «Алтын чазы» марығлар парған. Чииттерге, олғаннарға алынҷа ачыхтар тоғынғаннар. «Алтын сарчын» марығда читі муниципальнай пӱдіс араласхан. Пии, Боград, Ағбан пилтірі аймахтарынаң, Абазадаң, Сорығдаң сарчыннар турғызылған. Таштыптағыларның сарчын пазын киикчін хус чазапча. Пии аймааның сарчынын ус холлығ артист Алексей Сагатаев тимнептір. Жюри алнында полған на сарчынны ээзіне арачылирға кирек полған. Прай саринаң кӧзідіп, кибірні сайбабин тимнееннеңер искір турғаннар.
«Алтын сарчын» марығның чиңісчізі Таштып аймаанаң Роман Мажаев полыбысхан. Ікінҷі орын Ағбан пилтірі аймахха пирілген. Пии аймаанаң Алексей Сагатаев III орын алған.
Хан чеем, айран іскем, «сағалымны» матап ӧллеем» тіп чоохтирға кирек. Ӱлӱкӱн чазызынзар маңзырап парчатханымда, чон чыылыс парған чирзер кір парғам. Кӧрзем, «Айран пайрамы» парчаттыр. Пу марығ кӱнзіре парған тиирге кирек. Айран амзирға сағынчатханнар ӱзілбин кил турғаннар. Таштып, Шира, Ағбан пилтірі аймахтарның, Ағбан, Сорығ городтарның айраннарын амзап, тос парғам. Мында кӧңніңе кірген айран ӱчӱн ӱн пирерге кирек полған. Минің кӧңніме Таштыптаң ағылған айран кірген. Ізіг кӱнде сапчахтағы соох айранны оортап аларға уғаа чапсых полған. Прайзы ағас сапчахтарнаң тузаланчаттыр. Хай піреезі айранны тимнир чӧптер пиргеннер. Аны пахта, хорды, пілемік турғысчалар. Чайғы пасталыбысса, пастағы айран тимде полза, чурт ээзі хонҷыхтарны тун айранны амзирға хығырча.
«Иң чахсы айран» марығның чиңісчізі Алтай аймаа ӱчӱн турысхан Ефросинья Сагалакова полыбысхан. Тун пайрамға чон чахсы чыылысхан. Прайзына азыранып алар, аймах сувенирлер, чазанҷыхтар алып алар оңдай полған. Иирдегі харасхы тигірзер фейерверк позыдылған.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде