ТАХПАХЧЫЛАР АРАЗЫНЗАР ЫР-САРЫННАҢ СЫХ КӦРИМ
06.07.2016
Хабарлар
Пӱӱл кибірліг кӧг чайаачыларының «Айтыс» марии 27-ҷі хати иртірілді. Аны, Тун пайрам ӱлӱкӱннің программазына киріп, 1 июльда иртіргеннер. Жюриде пис кізі тоғынған, кнеске педагогика наукаларының кандидады Мария Сергеевна Арчимаева табылған. Тахпахчылар мариин Хакасияның саблығ артисттері Ираида Ахпашева паза Кирилл Султреков апарғаннар.
Пастағызын фольклор ӧмелері аразында марығ парған. «Чон кӧглері», «Таныҷах», «Чазы ӱннері», «Алтын хыл», «Пайзым» улуғларның ӧмелерін чон чахсы пілче. Алтай аймаанаң «Аршан кӧглері» наа фольклор ӧмезінің ипчілері ӧтіг ӱннерінең чапсытханнар, «Айаным айан» тахпахты толдырғаннар.
Шира аймаандағы Азах Сӧӧт аалдаң «Таныҷах» ӧме араласчылары, айтыстаңар тахпах толдырып, оол-хыстарның ойынын кӧзіткеннер. Оларның ойыннарында кӧп хормачыланыстар паза таптырғастар полғаннар. Кӧзідімге, мындағ чапсых таптырғасты истіп алғам: «Тӧкпесте - тоғыс ӱт». Нимедір ол - нандырығ табылбаан. Анаң кӧрзе, кізі тіп нандырығ полтыр ноо.
Полған на ӧме ікі-ӱс кӧг толдырған. Кирилл Султреков ӧӧктирге, ойыннарда аралазарға маңнан турғанох. «Мындағ айдас тахпах-сарыннарны истіп, кізінің чуртиры уламох килче», - теен ол. Омелерні тиксі алза, прайзы даа кӧглерні пӧзік синде толдырчатхан чіли пілдірген. Прайзы даа хакас чонның кӧг тиріглерінең тузаланча.
Тун пайрам, Тун пайрам!
Тахпахчылар килгеннер,
Ыр-сарыннар истіңер!
Мына мындағ хыйғынаң Ис пилтірі аалдаң «Ис-пай» олғаннарның фольклор ӧмезі чонзар айланған. Омені чиит устағҷы Ирина Карамчакова пір чыл мының алнында тӧстептір. Пу тусха устары ӧс парғаны кӧріндіре. Олғаннар кӧглерін ачых-чарых кӧңніліг толдырчалар, хомыстарнаң чахсы ойнапчалар.
Индіркі Пазадаң «Порчоҷах» ӧменің устағҷызы полча хакас-орыс тілі ӱгретчізі Галина Даниловна Канзычакова. Ол таныхтаан:
- «Порчоҷах» ӧме 2009 чылда тӧстелген. Андар чӧрген пастағы олғаннар ӧс парғаннар, хыстар ирге парғлабысханнар, ооллар армияа пар килгеннер. Амды палаларның ӱзінҷі тӧлі ӧмеде араласча. Олғаннар ікінҷі класстаң сығара чӧріп пастапчалар. Хайзы-да пӱулгі «Айтыста» пастағызын на улуғ сценаа сыхча. Ирес Майнагашев, Варлам Ивандаев хаҷаннаңох тахпахтапчалар.
Ӧмее чӧрчеткен олғаннарны пастағызын чахсы, йат чоохтанарға ӱгретчеттірлер. Тахпах кӧӧн сығарарға сидік теен Галина Даниловна. Ол тахпахтарны позы сағын таап пасча. «Айтыста» адайахтаңар хормачы тахпахты Ирес Майнагашевнең Варлам Ивандаев хынығ толдырғаннар.
Малена Чебодаева Таштып аймаандағы Пыдырах аалдаң килген. Ол «Айтыста» пастағызын на араласхан. Малена сценаа сығарға пір дее туртухпинча, чон алнында чахсы тудынча. «Сцена - аның чуртазы», - тіпче іҷезі Олеся Георгиевна. Малена ағазының ағазы чааға парчатханда сарнаан тахпағын толдырған. Улуғ ууҷазы Арина Марковна Тодозакова чииттең тахпахтаҷаң, ырлаҷаң. Аның тахпахтарын пархалары толдырчалар. Тахпахтарын пічікке пас салғаны уғаа чахсы. Іди олар тӧлдең тӧлге парып одырчалар.
Жюри кнезі Мария Арчимаева араласхан ӧмелерге, тахпахчы олғаннарға дипломнар паза сыйыхтар читірген. Араласхан ӱчӱн, дипломнарны Фёдор Тюкпиеков, Карина Тюкпиекова, «Порчоҷах» ӧме алғаннар паза даа пасхазы.
Мария Сергеевна «Айтыста» араласчатхан тахпахчыларға хай пірее читпестерінеңер чоохтаан. Піреезі, сӧстерін ӱгренмин, чаҷынзар кӧріп ала тахпахтапча. Ӧмелер, тахпахтар салбин, олаңай ырларны толдыр пирчелер. Араласчыларға сценада посты кӧзіт пиреріне 10 минута пирілген полза, хай піреезі, пу чарлағны сайбап, ойыннарын сӧӧ тарт парыбыс турған. Мындағ оңдайнаң 18.00 частаң 23.00 часха теере парар «Айтыс» 04.00 час иртенге теере ирткен.
Пілдістіг, мындағ улуғ арға-мӧрійні чапчаң иртірібізер оңдай чоғыл. Улуғлар ла аразында марығлазарға 27 тахпахчы сыххан. Ідӧк М.С.Арчимаева кӧглернің сӧстеріне хайығ салған. Тахпахтар хоос сӧске пай поларға кирек теен ол. Ниме кӧрчем, аннаңар ырлапчам теені хоостыра тахпахтирға кирек чоғыл. Тахпахтың кӧглері ікі-ӱс аймах-пасха ползыннар. Кӧбізі пір ле кӧг хоостыра тахпахтапча тіп таныхталған.
("Ис-пай" ӧме)
Ӧмелер паза олғаннар номинациялары соонаң тахпахтар марии улуғларның аразында пар сыххан. Альбина Васильевна Курбижекова 2010 чылда Гран-при утхан, ол хызыллар тілінең позының тахпахтарын толдырған. 2015 чылда чиңісчі полған Наталья Бурнакова тахпахтығ тӱбі чох хабын сискен. Пастағызын тахпахчылар пірердең ырлааннар, айтыс соонаң парған.
Хакасияның писательлер пірігізінің кізізі Олег Шулбаев тахпахтарын Таштып аймаандағы тлаҷахтағыларның кӧӧ хоостыра толдырған. Имҷі Александр Кобежиков хойығ ӱнінең ырлаанда, чон хайхап партырҷых. Иң кӧп тахпахчы Асхыс аймаанаң, 8 кізі, араласхан. Мындағ арға-мӧрійлерде наа аттар сыбыра сығыс килчелер. Шира аймаанаң Вера Арыштаева, Таштып чирінең Зинаида Мамышева, Алевтина Карамашева, Асхыс аймаанаң Мария Кызласова, Раиса Мамышева, Зоя Дикобаева, Галина Торбостаева «Айтыста» сыбыра араласчалар. Тахпахтап сыхсалар, тохтадар оңдай чох осхас. Саңай ээн-кӧӧн парыбысчалар. Иң хынии тахпахчыларның сӧс пыласханы полча нооза. Мында олар чітіг сағыстарын, чайаачыларын, хормачы тіллерін читір пирчелер.
Че хайдағ даа марығда артыхтың артығы поладыр. Олғаннарның аразында I орынны Аима Боргоякова, II орынны Юлиана Бурнакова, III орынны Малена Чебодаева алғаннар.
Улуғларның аразында I степеньніг дипломны - Камелия Сугоракова (Харатас), II степеньніг дипломны - Галина Торбостаева (Асхыс аймаа), III степеньніг дипломны - Наталья Бурнакова.
Гран-прині, ӧӧн сыйыхты, Мария Кызласоваа читіргеннер. Сыйыхха 25 муң салковай паза «Род поғдархазы» медаль пирілген.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде