ЧЫЫЛЫҒНЫҢ ТУЗАЛЫҒ САЛТАРЫ ПОЛЗЫН
12.07.2016
Хабарлар
ИРТКЕН НЕДЕЛЯ ТООЗА АСХЫСТАҒЫ АДМИНИСТРАЦИЯДА АЙМАХ РЕГИОННАРДАҢ КИЛГЕН ЧИИТТЕР ХАЗНАНЫҢ АҒЫРСЫМНЫҒ СУРЫҒЛАРЫН КӦДІРГЕННЕР ПАЗА ПӦКЧЕҢ ОҢДАЙ ТІЛЕЕННЕР. 3-7 ИЮЛЬДА АНДА «КӰСТІГ ЧОННАР -КӰСТІГ РОССИЯ» РЕГИОННАР АРАЗЫНДАҒЫ ЧИИТТЕР ФОРУМЫ ИРТКЕН. ПУ ФОРУМНЫ 2013 ЧЫЛДА ХАКАСИЯ ЧИИТТЕРІНІҢ «АСХЫР» ХАЛЫХ ПІРІГІЗІ АСХЫСТАҒЫ САҒАЙ ЧАЗЫЗЫНДА ИРТІРГЕН. АНАҢ ЧИИТТЕР АЛТАЙДА, БУРЯТИЯДА ЧЫЫЛЫСХАННАР. AM, ТІЗЕҢ, ФОРУМ ПАЗОХ ХАКАС ЧИРІНЗЕР АЙЛАНДЫ. ПӰӰЛ АНДА ХАКАСИЯНЫҢ, АЛТАЙНЫҢ, ЯКУТИЯНЫҢ, ТУВАНЫҢ, КЕМЕРОВ ОБЛАЗЫНЫҢ СТУДЕНТТЕРІ ПАЗА ТОҒЫНЧАТХАН ЧИИТТЕРІ АРАЛАСХАННАР. ТИКСІ 60 АЗЫРА КІЗІ ПОЛҒАН.
ТОЙ-ПАЙ КӦРӀП
Форум 3 июльда пасталған полза даа, аның хай пірее араласчылары Хакасиязар иртеезін килгеннер. Аархы неделяда республикада улуғ пайрамнар полғаннар. Оларны кӧріп алар ӱчӱн, Якутияның чииттері Ағбанзар 30 июньдох читкеннер. 1 июльда Ағбанда республиканың музей-культура кінінде «Культура рыноктары. Сағыстар экономиказы. Балтикадаң амыр тиңіске читіре» сувенирлер кӧзідии пайрамни азылған. Анда чиит аалҷыларға Хакасияның паза Россияның поғдархазын, наа музей-культура кінін, кӧріп аларға оңдай полған. 2 июльда, тізең, аалҷылар Хакасия чоны хынчатхан ӱлӱкӱнде, Тун пайрамда, араласханнар.
Хайди таныхтааннар якуттар, Тун пайрам оларның ЬІсыах ӱлӱкӱніне тӧӧй полтыр. Оларның ідӧк национальнай иблер турғызылчалар, якут сарыннары толдырылчалар, теелбектер салылчалар паза национальнай ойыннар ойналчалар. Тун пайрамда чииттер площадказында Хакасияның оол-хыстары «Осуохай» якут теелбегін толдырғаннар. Хайди чоохтапча якут тілі ӱгретчізі Александра Попова, «Осуохай» теелбекті ӱлӱкӱнде прай чон салӌа. Ол якуттарның иң хынчатхан теелбегі полча. Ӱр ниместе пу теелбек Гиннесстің рекордтар книгазына кирілген.
ФОРУМ ТОҒЫЗЫ
3 июль. Асхыстағы администрация. Иртен иртӧк конференц-залда чон чыылыс сыххан. Мында «Кӱстіг чоннар - кӱстіг Россия» регионнар аразындағы чииттер форумы, пайрамни азылып, тоғызын пастаан. Хонҷых регионнардаң килген чииттерзер Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Дмитрий Тодышевнең Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев айланғаннар.
- «Кӱстіг чоннар - кӱстіг Россия» форум пасха форумнардаң кӧс чӧрчеткенінең пасхалалча. Аны ӱлгӱлер нимес, чииттер пос кӱзінең, пос сағызынаң иртіріп пастааны поғдархастығ. Форумда пос тілі паза культуразы ӱчӱн сағыссырапчатхан чииттер араласчатханда, ӧріністіг, - чооғында таныхтаан Дмитрий Александрович.
Форумда полған на делегация пос тілін паза культуразын хайраллир тоғыс хайди парчатханынаңар искірген. Сизінгенде, якуттар пос тілін, культуразын тилідер тоғысты матап апарчаттырлар. Алтайлар, тізең, регионнарында буддизм тарапча тіп искіргеннер паза даа пасха сурығлар кӧдірілген, ол санда чир-чайаанны хайраллиры.
Хакасияның ӱгредіг паза наука, национальнай паза территориальнай политика, культура министерстволарының, республиканың литераторлар туразының, ХакНИИЯЛИ-ның тоғынҷылары чииттер форумында араласханы уғаа чахсы. Опыттығ специалисттер оол-хыстарға тузалығ чӧптер пиргеннер паза чыылығның кирексінізін таныхтааннар. Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозының ӧӧн специализі Анна Танбаева пастағы форумда араласхан полған.
- Мині пӱӱн якут чонының чииттері чӧпсіндірді. Олар халых тоғыстарда араласчатханы іле кӧрінче. Пос чирінде олар постары чон конференцияларын иртірчелер, хайзы тіл паза культура суриина чарыдылча. Асхыста иртчеткен форумда, тізең, кӧп чоох парған хайди хакас тілін ӱгредігде хайраллап халарынаңар. Кӧзідімге, аалҷылар сурғаннар, пар ба пістің олған садтары паза школалар, хайда занятиелер пос тілінең не иртірілче. Минің кӧрізімнең, полған на мындағ чыылығ, тоғазығ кізее наа сағыстар, пӧгіннер пирче. Пістің регион, пасхазынаң халбин, артых ла полып одырзын. Кӧзідімге, мин пӱӱн аалҷыларға Хакасияда хакас тілі ӱгретчілеріне хоза ахча тӧлелче тіп чоохтаанымда, олар матап ӱрӱккеннер. Мин сағынчам, олар иблерінзер айланзалар, пос тілі ӱгретчілеріне Хакасияда мындағ хабазығ пирілчеткеннеңер чоохтирлар, - теен Анна Антоновна.
Пу форумға Алтайдаң паза Якутиядаң саңай чииттер килгеннер. Анзы уғаа чахсы тіп сағынчам. Ирткен чылларда, кӧзідімге, Алтайдаң чииттер асхынах араласчаңнар, ӧӧнінде улуғлар. Форумға килген чииттер сынап таа пос культуразы ӱчӱн сағыссырапчалар. Форумда пастағызын на араластылар Кемеров облазындағы шорлар. Хакасияда чииттер форумы иртчеткенін піліп алғанда, Инна Туниекова пос кӧңнінең Асхыссар читкен. Ідӧк пос кӧңнінең Хакасиязар чалғызан килген Тува чирінің хызы Азиана Увангур. Ол - Россия, регионнар аразындағы паза республика синінде иртчеткен чииттер форумнарының тӧреміл араласчызы. Пу ікі аалҷаа амды улуғ ізеніс.
- 2017 чылда «Кӱстіг чоннар - кӱстіг Россия» форум пизінҷі хати иртсе, Иннанаң Азиана постарының регионнарынаң чииттерні, чыып, форумға ағыларларына ізенербіс. Піс пір чон полчабыс нооза, сидіксіністерібіс ідӧк тӧӧйлер, - чооғында таныхтаан «Асхыр» хакас чииттер пірігізінің устағҷызы Айла Тюньдешева.
СУРАСТЫРЫҒ
Форумның халғанҷы кӱнінде аның араласчылары, чыылығның салтарларын идіп, резолюция тимнееннер. Ол полған на делегацияның устағ-пастаана ызылар. Мин, тізең, форумда араласхан чииттернің сағыс-кӧрістерін піліп алғам.
Азиана УВАНГУР, Тува:
- Форумда аралазып, мин Хакасия культуразынаң танызып алдым. Мин мында полбаан полғам. Уламох ӧріністіг полған Якутия паза Алтай чирінің чииттерінең танызып аларға. Сизінгенде, олар пос чиріне, культуразына тың поғдархапчатхан паза хынчатхан чон полтыр. Тіллерін хайраллап халар ӱчӱн харбасчалар. Минің чонымның пос тілін хайраллир сурығ андағ ағырсымнығ полбаза даа, амох сағыссырирға кирек. Аннаңар мин хонҷых республикалар пу сурығны хайди пӧгерге кӱстенчеткеннерінеңер хынып истім. Аннаңар мин Тувада иртер чииттернің ӱгредіг форумында искірем. Аны Туваның ӱгредіг паза наука министерствозы иртірче. Анда республиканың прай аймахтарының чииттер аралазар.
Эзен ЕЛДОШЕВ, Алтай:
- Пӱӱнге теере мин чонымнаңар, алтай тілін паза культуразын хайраллирынаңар пip дее сағыссырабаҷаңмын. Амды мині пу сурығ пичеллендірче. Аннаңар, нанҷыларым «Кӱстіг чоннар - кӱстіг Россия» чииттер форумынаңар чоохтааннарында, анда аралазарға сағыныбысхам. Минің кӧрізімнең, мында пістің тархыныбысха теелчеткен уғаа кирек сурығлар ӱзӱрілді. Амды аның ӧӧні - салтар. Піс мында ӱзӱрген сурығларның тузалығ салтары поларға кирек. Ӧӧнінде Хакас чиріне...
Матрёна ПОПОВА, Якутия:
- Минің кӧрізімнең, хакас тілін иң кічіг палалардаң хайраллап пастирға кирек. Чахсы поларҷых, хакас олған садтары азылған полза, хайда иртеннең иирге теере хакас тілі ле истіл турарҷых. Iдӧк школалар азарға чарир. Че ол школа палаларға пӧзік синде пілістер пирзін. Андар кіріп алар ӱчӱн, ӱгренҷілер паза іҷе-пабалар матап кӱстенерҷіктер. Пістің Якутияда пар андағ лицей, хайда палаларға пӧзік пілістер пирчелер, андар ӱгренерте кіріп аларға уғаа сидік. Ӱгренҷі пос тілін пілбинчетсе, «4», «5» паалағларға ла ӱгренчетсе дее, аны лицейзер албастар. Оӧні - пос тілін пілгені. Аннаңар палалар пос тілін ӱтренерге матап кӱстенчелер.
ПАЗА ТОҒАСХАНЧА...
Асхыста ирткен чииттер форумы тоғызын тоос салды. Халғанҷы кӱнінде, 6 июльда, Асхыс суғ хазында чииттер, чыылызып, аалдағыларға сарыннарын паза теелбектерін кӧзіткеннер. Асхыс аймааның чииттернең айғасчатхан пӧлік устағҷызы Ольга Пакачакова чыылысхан чонны чылығ алғыстаан. Аннаң хада Ласа Боргоякова паза Елизавета Салдыгашева ырлар толдырғаннар. Якутияның чииттері, Хакас чиріне алғыстарын читіріп, ідӧк сарыннар толдырғаннар. Анаң, кӧрігҷілерні хығырып, хада теелбектенгеннер. Аймах регионнардаң чыылысхан чииттер чітіг сағыстығлар, олох туста ырлирға паза теелбектенерге пілчелер, чон алнына сығып, иптіг тудынчалар. Кӱн хон парғанда, чар хазынзар чон уламох кӧп чыылыс килген. Піди тоозылған «Кӱстіг чоннар - кӱстіг Россия» форум. Аның араласчылары пизінҷі пайрамнығ форумны пазох Хакасияда иртірерге чоохтас салғаннар. Аны иртірерге «Асхыр» пірігіске Хакасияның национальнай паза территориальнай политика, культура, ӱгредіг паза наука министерстволарының специалисттері хабазарға паза анда аралазарға молҷааннар.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде