ИТЧЕҢ ТОҒЫС AM ДАА КӦП
31.08.2016
Хабарлар
Хакасияда халғанҷы чылларда хакас тілін ӱгренерінде кӧп алызығлар пол парғаннар. Аннаңар чоохтапча Хакасияның ӱгредіг паза наука министрінің орынҷызы Юрий Гаврилович Сагалаков.
2015-2016 ӱгредіг чылында хакас тілін нинҷе пала ӱгренгенінеңер паза республикада хакас тілін ӱгредер тоғыс хайди парчатханынаңар чоохтазып алғабыс Юрий САГАЛАКОВНАҢ.
Ӱгредіг министрі орынҷызының искіриинең, халғанҷы чылларда хакас тілін ӱгренчеткен олғаннарның саны хозылча. Ідӧк іҷе-пабалар палаларын пос тіліне ӱгредерге кирексіпчелер. Іди 2015-2016 ӱгредіг чылында тӧреен тілін ӱгренчеткен олғаннарның саны 1,7 процентке хозылған.
- Ирткен ӱгредіг чылында хакас тілін иң кӧп пала Асхыс аймаанда ӱгренген - 92 процент, анаң Пии аймаанда - 91 процент паза тілні кӧп ӱгренгеннер Таштып аймаанда - 90 процент. Ідӧк пар аймахтар, хайда пос тілін иң асхынах олған ӱгренген. Ол Ағбан пилтірі, Шира аймахтары паза Ағбан, Харатас паза Сорығ городтар, - чоохтапча Юрий Гаврилович.
8858 хакас паладаң республикада пос тілін 6771 олған ӱгренген. Ағбан городта, Асхыс, Пии паза Таштып аймахтарында тілні, предмет чіли, 5564 ӱгренҷі ӱгренген (82 процент), халғаны (18 процент) тілні факультатив оңдайынаң ӱгренген. Іди Хакасияда хакас тілін школаларда ӧӧнінде предмет чіли ӱгренчелер. Ідӧк таныхтирға кирек, хакас тілін пасха нация олғаннар ӱгренчеткенінің саны хозылча. Іди ирткен ӱгредіг чылында хакас тілін ікі муң азыра пасха нация палалар ӱгренген. Тиксі алза, хакас тілі паза литература уроктары республиканың 128 ӱгредіг организациязында иртірілче - 4 городта паза 7 муниципалитете.
Улуғ хайығ салылча экзаменнерге. 2016 чылда хакас тілін ӱгренген 9 класстың 569 олғанынаң хакас тілінең экзаменні 128 олған таллап алған. Экзаменні «4» паза «5» паалағларға 110 олған (86 процент) тудыбысхан. Олар - Асхыс аймааның Калинин, Индіркі Тӧӧ, Паза аалларының ӱгренҷілері, Пии аймааның Куйбышев паза Хызыл хара суғ аалларының ӱгренҷілері, Алтай аймааның Аршаннар аалының ӱгренҷілері паза Таштып аймааның Таштып аалының ӱгренҷілері.
- 9 класс тоосчатхан ӱгренҷілер хакас тілінең экзаменні тутчатхан ползалар, 11 класстың ӱгренҷілері хакас литературазынҷа сыныхтағ иртерге хыныхсыбинчалар. 2016 чылда пу предметче экзаменні ӱс ле олған тутхан. Олар - Асхыс паза Пии аймахтарының ӱгренҷілері. Экзаменнің салтарлары чахсы - прайзы экзаменні турыстыра тудыбысхан! Анзы ӱгредіг чылы тузында школаларда хакас литературазынҷа экзаменнерге тимненіс пӧзік синде парғанынаңар киречілепче, - таныхтапча министр орынҷызы.
Ӱгренҷілернің пілістерін сыныхтабызар ӱчӱн, Хакасияда чыл сай хакас тілінең паза литературадаң олимпиадалар иртчелер. Анда 5-11 класстарның ӱгренҷілері араласчалар. Хайди тіпче Юрий Гаврилович, марығда тӧреміл чахсы салтарлар кӧзітчелер Пии аймааның Хызыл хара суғдағы школаның ӱгренҷілері (ӱгретчі Ольга Петровна Сагалакова), Асхыс аймааның Асхыстағы лицей-интернаттың паза Ағбандағы НФ.Катановтың адынан, национальнай гимназия-интернаттың ӱгренҷілері. Пӱӱл 4-ҷі класстағы олғаннарға хакас тілінең паза литература хығырығларынаң пастағызын на олимпиада дистанционно иртірілген. Анда республика школаларының 80 азыра кічіг ӱгренҷізі араласхан.
- Ідӧк олғаннар хакас тілін, литературазын паза пос чонының кибірлерін пілчеткеннерін республикада иртірілчеткен мероприятиелерде кӧзітчелер. Ол тӱрк пічиине паза культуразына чарыдылған «Чылтызахтар» марығ, «Ине тілі» фестиваль, «Кічіг тахпахчы» марығ, «Ада сӧзі» олғаннарның литература марии паза даа пасхазы. Олғаннар марығларда араласханы ӱгретчі чайаачы олғаннарнаң тирең тоғынчатханынаңар киречілепче. Іди махтирға кирек Асхыс аймааның Калининдегі ортымах школаның хакас тілі ӱгретчізін Рустам Юрьевич Канзычаковты, Алтай аймаандағы Аршаннар аалның ӱгретчізін Валентина Вячеславовна Албычакованы, Таштып аймаандағы Пыдырах аалның ӱгретчізін Лидия Максимовна Султрекованы, Ағбан пилтірі аймаандағы Чарков аалның ӱгретчізін Оксана Семёновна Чистанованы паза Пии аймаандағы Хызыл хара суғдағы школаның ӱгретчізін Ольга Петровна Сагалакованы. Чоохтирға кирек, Хызыл хара суғдағы школаның ӱгренҷілері, Ағбандағы Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназия-интернатсар, Асхыстағы лицей-интернатсар алай ба пасха школаларзар ӱгренерге парыбыссалар, анда даа хакас тілінең не нимес, ідӧк пасха предметтердең пик пілістер кӧзітчелер, - тіпче Юрий Сагалаков.
Хакасияның чайаачы олғаннарына хабазар ӱчӱн, республикада город тастындағы паза муниципалитеттердегі школаларда хазых пиктеҷең чайғы лагерьлер тоғынғаннар. Хакасияда ӱс чыл изере «Звездный» лагерь тоғынча. Андағы «Тигір хуры» сменада Ағбанның школаларының паза национальнай гимназияның 130 азыра олғаны тынанып алған. Олар кӧбізі хакас тілінҷе, литератураҷа паза культураҷа марығларның чиңісчілері полчалар. Ідӧк 2013 чылдаң сығара Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозы республиканың ӱгредіг организацияларына субсидия позытча, хайзы олғаннарны хакас литературазына кӧніктірче. Ӱгренҷілернің иң артых чайаачы тоғыстары «Хабар» газетада паза «Тигір хуры» олғаннар журналында сығарылчалар.
- Хакасияда хакас тілін, хайраллап, тилідер тоғыстар кӧп иділче, че, андағ даа полза, пос тілін пілчеткен хакас палаларның саны хызырылча. Андағ кирек полбас ӱчӱн, хакас тілі учебниктерінің ікінҷі линиязын, тимнеп, сығарыбызарға кирек, ідӧк интерактивнай ӱгредіг пособиелерін чарыхха сығарарға кирек. Олған садтарында паза школаларда олғаннарға паза іҷе-пабаларға хакас тілінің кирексінізін читірерге паза тілні сабландырарға прай кӱзібіс саларбыс, - салтар итче Юрий Сагалаков.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА Сом Максим АХПАШЕВТИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде