АҒБАН РУДНИГІ ХАЙДИ ДАА ЧУРТИР!
02.09.2016
Хабарлар
Ағбан руднигі. Ол мағаа олаңай руда паза шахталар ла нимес. Иң пастап ол кізілер, кемнернең хада тоғынарға ӱлӱс тӱскен. Олар кӧзіт пиргеннер мағаа, андада ам даа чиит кізее, хайди тоғысха хайарға, хайди пос профессиязына хынарға, хаҷан даа халых чонның ниме-ноозын постинаң пӧзік паалирға.
Мағаа андада 23 ле час полған нооза, хаҷан чоллар мині Ағбан руднигінзер ағыл килгеннер. Ол кирек 1962 чылда полған. Ам даа ундубинчам позымның бригадирімні -Тимофей Демьянович Захаренконы. Аның ӱгредии читі ле класс полған, че хайдағ хыйға пілдірген ол мағаа. Аны аарлаҷаңнар, піске ол талазығ чох авторитет полҷаң. Ол полыс пирген мағаа, шахтада хайди тоғынарына паза ол тоғысха хынарына ӱгредіп.
Ана ол туста руданы шахтадағы оңдайнаң аниры пасталған полған. Аның алнында онҷа чыл азых оңдайнаң карьерде аныҷаңнар. Ол оой нимес тус полған. Че уғаа чапсых, аннаңар ол минің сағызымда саңайға халған. Піс полған на кӱн кічіг чиңістер ағылзын тіп пӧгіннең тоғынҷаңмыс. Ана андағ чиңістернең рудниктің тархыны, Абаза городтың тархыны пӱдіп одырған.
Мин ам даа, харахтарым чабызып, рудникче иртіп поларбын. Мына ниме таныхтапча ол предприятие - ол мағаа уғаа чағын. Мин кӱстенҷеңмін, улуғ арғыстар пирген чӧптерні прай позыма алҷаңмын. Соонаң позым даа наа килгеннерге полыс сыххам. Мині шахтаның партия организациязының хачызына даа тапханнар. Че Томсктағы хазна университедінің юридическай факультедін тоозыбысхан соонаң, мин рудниктең парыбысхам. Мині позыдарға ӱр хынмааннар, халарға чӧптееннер, сынынаң чоохтаза, позым даа ол чирге тартыл сыххан полғам, мағаа чағын пол парған кізілерні тастирым килбинчеткен. Че, хайди даа полза, вузта ӱгреніп алған профессиям хоостыра тилирге кирек тіп, позым алынҷа чарат салғам.
Рудникті мин ундубаам. Мин хаҷан даа аны сағысха кирҷеңмін. Хайди анда киректер парчатханын піліп аларға кӱстенҷеңмін паза, чииттегӧк чіли, аның теестегі чидіглеріне ӧрінҷеңмін.
Прай ниме чахсы парчатхан. Че тонағлығ чубайсовскай приватизация пол парған. Ол ниме Американың чахии паза сыныхтаа хоостыра иртірілген. Іди хазнаның ис-пайы, ыра-чара тартылып, ал-алынҷа кізілернің холында пол парған. Мындағ чапчаң приватизация пip дее хазнада иртпеен. Прай ла ээлер нимес пулуң пазынзар хазнаның, кізілернің кирексіністерін турғысчаңнар. Хомзынысха, Ағбан руднигінің полған ээзі ідӧк тудынған - прай «тадиин» суурып алған, анаң, хазнаа сидік пол сыххан туста, предприятиені, тоғысчыларны паза Абаза чуртағҷыларын тастабызарға пӧгінген. Прай нандырығны, тізең, Хакасияның паза Абазаның ӱлгӱлеріне арт салған.
Республика Правительствозы паза Ӧӧркі Чӧбі рудник ээзінең андағ нимені пір дее сағыбааннар. Киҷее ле ол пістің партнерыбыс тіп кӧксін саапчатхан нимес пе. 2013 чылда, хаҷан андағ ниме пол парған, піске чапчаң прай нандырығны позыбысха аларға, предприятиені арачылирға киліскен. Іди «Хакасия рудазы» тӧстелген, рудниктің наа ээ пол парған. Андада предприятиені ал халдыбыс тіп пілдірген. Че рудаға тӧбін паалар - рентабельностьтаң тӧбін - хоза ахча кирексееннер. Ол ахча, тізең, чох полған, наа инвесторлар табылбаанох.
Хакасияның Ӧӧркі Чӧбі рудниктегі киректі ситкіп хайығда тутхан. Анда пістің депутаттар тӧреміл пол турғаннар, сығыс килген сидіксіністі ӱгреніп, аны пӧкчең оңдайлар тілееннер. Пу чылның мартында, кӧзідімге, республика парламентінің сессиязында правительство Абазада паза Тӧӧ пазында, тағ-руда предприятиелері кризиске кіргені хоостыра, чуртас-экономиканы оңдайлирынҷа ниме иділчеткенінеңер сан пиріс иткен. Сан пиріс, таныхтирға кирек, ӧріністіг полбаан. Чоох ӧӧнінде Ағбан руднигін хайраллап халардаңар ла парған.
Хакасияның правительствозы Виктор Зиминнің чахиинҷа прай ол тус Ағбан руднигін паза Абаза городты хайраллап халар чолларны тілеен. Ол уғаа аар тоғыс полған. Полған на парыбысхан кӱн сидіксіністі улам аар ит турған. Анзынаң хайзы кӱстер тузаланып, рудник чабылчатханынаңар паза шахтазар суғ позыдылчатханынаңар чоох-чаахтар тарат сыхханнар. Хайди удаа полча, чоох-чаахтар чапчаң тарап парғаннар паза городты сағыссырат сыхханнар. Анзы ол туста, хаҷан Хыдаттаң килген инвесторнаң чӧптезіглер парча, хайзы рудникті арачылап полар, предприятиені тилідеріне оңдай пир полар! Ол чоох-чаахтарны таратчатханнар табығлар алнында прай нимее парарға тимделер: оларға рудниктің ӱлӱзі хынығ нимес, оларға табығлар алнындағы пиар - прай нимедең артых. Киртінмеңер оларға!
Хакасияның Правительствозы паза Ӧӧркі Чӧбі ол чоох-чаахтар чоох-чаахтарох полып халарына, Ағбан руднигі паза Абаза город аннаң андар чуртирына прай кӱстерін саларлар.
Иң ӧӧні - амды пар пілініс, ниме идерге паза хайди. Хакасия пазының «Хакасия рудазының» директорына опыттығ производственник Александр Жуковты турғызардаңар чӧбі - ол пасталғаны ла. Алнында ам даа кӧп тоғыс. Че ол амох апарылча. Анзы минде Ағбан руднигінің тиліҷең оңдайлары пар тіп сағыс тӧрітче. Таңдағызы аның ідӧк пар. Тиктең нимес нооза Уралдаң килген тоғысчылар, олар пу рудалығ орынны 1856 чылдох анып пастааннар, аны «Ағбан чырғалы» тіп адап салғаннар.
Автор :
Владимир ШТЫГАШЕВ, Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧп кнезі
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде