НИМЕНЕҢ ХОРҒЫСТЫҒ ЭКСТРЕМИЗМ?
02.09.2016
Хабарлар
Россияда хайдағ хайыныстар юридическай паалағ хоостыра экстремисттернең палғалыстығ полчатханы ФЗ-ның «Экстремизм киреенең тоғыр» 1 статьяда чарыдылча. Ӧӧні - «экстремизм» оңнағның идеологиязын піліп алары. Экстремизмнің оңнағларында аның идеологиязы чахсы пілдірче: социальнай, расовай, национальнай, киртініс, тіл пастыра постарын пасхазынаң артыхха сананчатханы, кӧдіре тудынчатханы паза андағ политикаа, идеологияа тудынғаны, таратханы. Республикадағы право хайраллаҷаң органнар, ӱгредіг заведениелерінің ӱгретчілері, СМИ-лар экстремизм хылыныстарынаң тоғыр хайдағ даа улуғ чарыдығлығ тоғыс апарзалар, чииттернің піреезі пу сурығны чахсы оңар полбинча, административнай сайбағлар ит салча.
КоАП-тың 20.29 статьязы хоостыра, экстремизм материалларын тимнеені паза таратханы экстремисттер оңдайынҷа хылынғанына тиңнелче, административнай нандырыға тартылча. Мындағ сайбағ ӱчӱн хатығлас - 1000 салковайдаң 3000 салковайға теере штраф алай административнай арест. Ӧӧнінде мындағ сайбағ ӱчӱн штраф салылча. Че пу статьяҷа административнай нандырыға тартылғаны соонаң, тоғысха алай ӱгренерге кірчетсе, кізее харығ поларға айабас.
Хайди чуртас кӧзітче, административнай сайбаға саналчатхан экстремист сағыстығ аудио-видеоматериаллар Интернеттің электроннай сетьінде паза «ВКонтакте» социальнай сетьте ілезіне сыхчалар. Мында ӧӧн сайбағҷылар - 16 - 25 частығ чииттер. Іди 2016 чылның амғы тузына теере Хакасияның прокурорларынаң мындағ административнай сайбағлар ӱчӱн 6 кирек азылған. Административнай сайбағлар иткеннернең сурастырығ иртірчетсе, сайбағларның ӧӧн сылтағлары ілезіне сығыс килчелер. Пастағы орында - іҷе-пабалар палалары нименең айғасчатханына, Интернетте тиң частығларнаң палғалызып, хайдағ піліс алчатханына хайығ айландырбинчатханы. Класс устағҷыларының даа, постарының ӧӧн тоғыстарын хайди полза толдырып, алынҷа хайығ кирексіпчеткен ӱгренҷілернің хылыныстарында киректері халбиныбысча.
Саарбах тузында, уламох чиитте сағыс-кӧріс алғыпча, прай ниме орта поларға кирек тіп санапча, чуртастың ӧӧнін таап аларға харасча. Андағ туста саарбах позына килістіре ӧме, кӧрглеп, тілепче, хайда прай ниме аның кӧңні хоостыра полар, хайда «піс-олар» тиңнестіріг тыыпча. Саарбахтарның кӧрізі удаа алысча, оларны ниме ле полза идерге кӧӧктіріп аларға чарир.
Андағ оңдайнаң саарбах алай чиит кізі, позы алынҷа хылынып, пір дее ниме чахсы пілбин, Интернеттең экстремист сағыстығ материалларны таап алып, позының «ВКонтакте» страничказынзар кир салча, пасхазына хығырар оңдай пирче, административнай сайбағ итчеткенін дее оңарбинча.
Іди 2016 чылның 16 авгузында Харатас городтың 19 частығ чуртағҷызы «ВКонтакте» позының страницазында, пасха национальностьтығ кізілерге хыртыстанып, оларны ӧдірерге хығырчатхан кибеліс сығарыбысхан. Харатастың чарғызы аны штраф тӧлеттірердеңер чарадығ алыбысхан.
Олох арада экстремизмнің хорғыстығ чардығы полчатхан терроризм ӱчӱн уголовнай нандырығдаңар сизіндірерге кирек.
Кӧзідімге, РФ УК-зының 282 ст. 1 чардығында мындағ сайбағ (піреезінең ыырлазып пастиры, пір алай нинҷе-де кізіні национальность, тіл, тӧреені, киртініс, пасха социальнай ӧмее кірчеткені хоостыра пасхазының кӧзіне, СМИ-ларны, ол санда Интернет сетьтерінең тузаланып, хыйыхтааны) ӱчӱн ікі чылдаң пис чылға теере харибге чабары кӧрілче.
Теракт (РФ УК-зының 205 ст., 1 чардығы - чара чачырас, ӧрт паза кізілер чуртазына хорғыс ағылчатхан, ис-пайны чідірчеткен, пасха даа хорылыстар ағылчатхан, ӱлгӱ органнарының паза чоннар аразындағы пірігістернің тоғызын сайбапчатхан, олар алған чарадығларны толдырарға харығ полчатхан хылыныстар) ӱчӱн 10 - 15 чылға харибге кір парарға айабас. Сынап теракт тузында кізілер чуртазы ӱзілзе, террорист харибдең сыхпасха чарғылаттырар.
Пу чылның июльынаң сығара уголовнай нандырыға 14 часха чит парғаннар тартылардаңар чарадығ чуртасха киріл парған. Андар террористическай акттар идерге тимненгеннер, террористическай пірігістерде араласханнар, террористическай организацияларның тоғызында араласханнар , сайбағдаңар искірбееннер, чарадылбинчатхан чааҷылар пірігістерінде араласханнар, чонны хорыхтырчатхан киректерде араласханнар кірчелер.
Аарлығ іҷе-пабалар! Палаларыңа хайығ айландыр турыңар, пасхазына оларны кірліг ойыннарында тузаланар оңдай пирбеңер! Палаларыңның чуртазы мыннаң мындар хайди парары сірердең сылтағлығ. Патриотизмні тузаланып, чииттерні постарының хара киректерінде тузаланчатханнарға олғаннарның чуртазы, сағыссырастары кирек чоғыл.
Сынап сірер палаларның экстремисттер пірігізінің холына кір парғанын сизінзеңер, аны тохтадар ӱчӱн, табырах хайынып пастирға кирексер:
- сах андох саарбахтың кӧрізінең кизе-тоғыр полбаңар, ӧменің идеологиязын хомайлап пастабаңар - постарыңа ла хомай ит саларзар;
- экстремист кӧңнін піліп аларға харазыңар, ол сурығны ипти ӱзӱріңер;
- тоғыр тоғыс пастаңар. Аның ӧӧні мындағ поларға кирек - сынап кізі, ӱгреніп, пай піліс алза, ибіркіні алыстырҷаң оңдайлары артых полар, позының киреенде профессионал полыбызар, улуғласнаң тузаланар, ағаа киртінерлер, соонҷа парарлар;
- тархыннаң, позының чуртазынаң киртістіг кӧзідімнер ағыларға, хайда аймах национальностьтығ паза расалығ кізілер, пірге тудынып, чидіглерге чит турғаннар. Мында амыр паза киртіністіг тудынғаны туза ағылар;
- палаларыңны хомай нимее кӧніктірчеткен саарбахтардаң хыйа идіңер, ол ӧменің устағҷызынаң тоғастырбаңар.
Сынап пу оңдайлар туза ағылбинчатса, право хайраллапчатхан органнарзар айланарға кирек.
Автор :
Е.СМОРЫГО, Хакасия прокурорының федеральнай безопасностьча законнар сыныхтирынҷа, национальностьтар аразындағы хайызығларҷа, экстремизмге паза терроризмге тоғыр поларынҷа полысчызы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде