ХАКАСИЯНЫҢ ШКОЛАЛАРЫНДА ӰГРЕТЧІЛЕР ЧИДІСЧЕ
14.09.2016
Хабарлар
Халғанҷы чылларда Хакасияның школаларында пастағы классха килген палаларның саны хозылча! Хайди ӱр ниместе таныхтаан Хакасияның ӱгредіг паза наука министрі Галина Салата, школаны тоосхан nip ӱгренҷінің орнына пастағы классха ікі олған килче. Палаларның саны хозылчатханын чахсы сизініп, Хакасияның правительствозы республикада наа олған садтарын, школалар пӱдірер паза нааҷылир тоғыстарны матап апарча. Палалар саны хозылчатханда, ам республиканың школаларында ӱгретчілер чидісче 6е?Аннаңар чоохтазып алғабыс Хакасияның ӱгредіг паза наука министрінің орынҷызы Ирина ГРЯЗНОВАНАҢ.
- Ирина Николаевна, иң пастап чарадыңар Сірерні наа ӱгредіг чылы пасталғанынаң алғыстирға. Халғанҷы чылларда республикада ӱгренҷілер саны хозылча. Хакасияда ол син олғанны ӱгредерге ӱгретчілер чидісче бе?
- Я, анзы орта. Халғанҷы нинҷе-де чыл изере олғаннар саны хозылчатханын сизінерге чарир. Аннаңар чыл сай Хакасияның ӱгредіг министерствозы прай муниципалитеттерде хайдар школаа хайдағ предмет ӱгретчізі киректелчеткенінҷе сурастырығ иртірче. Хайди пӱӱл нандыр пиргеннер муниципалитеттернің ӱгредіг управлениелері, школаларда прай ӱгретчілер чидісче. Хай піреезінде ӱгретчі кирек полған, че школалар специалисттерні таап алғаннар. Іди 2016-2017 ӱгредіг чылында республиканың прай школаларында ӱгретчілер чидісче тіп чоохтирға чарир. Пӱӱл олғаннарны пис муң азыра ӱгретчі ӱгредер, оларның 50 проценті пӧзік квалификациялығ. Анзы пістің ӱгретчілерiбістің пӧзік синніг тимненістерін таныхтапча. Ӱгретчілернің пілістерін алғыдарынҷа чахсы тоғыс апарча Хакасиядағы ӱгретчілернің узын кӧдірҷең институт. Ол, республиканың угретчілерін чыып, семинарлар, чыылығлар, конференциялар тӧреміл иртірче. Халғанҷы туста ідӧк вебинарлар иртір сыхтылар. Ол ыраххы аймахтардағы ӱгретчілерге чахсы. Кӧзідімге, Шира паза Орджоникидзе аймахтарындағыларға, Оларға ырахтаң Ағбанзар килерге сидік полыбысча, че семинар Интернет пастыра иртсе, олар семинарда нимедеңер чоох парғанын истіп алчалар, анзы ӱгретчілерге уғаа тузалығ.
- Ӱгретчілерге хабасчатхан хайдағ программалар, марығлар пар ?
- Хакасияның ӱгретчілері 10 чыл изере федеральнай марығда араласчалар. Аның чиңісчілері 200 муң салковай ахчалығ сыйых
алчалар. Пӱӱл марығда аралазарға пістің министерствозар 19 сурыныс пічии кірген, че комиссия 4 иң артых ӱгретчіні таллап алған. Чиңісчілернің аразында таныхтирға кирек Асхыс аймааның Асхыстағы лицей-интернадының хакас тілі паза литература ӱгретчізі Ирина Васильевна Идимешеваны. Ирткен чылда ол Хакасия адын Россия синінде арачылаан.
Ідӧк ӱр ниместе ле Хакасия правительствозының ахчалығ сыйиина республика марии ирткен. Анда араласхан Хакасияның иң артых ӱгретчілері 50-ер муң салковай ахчалығ сыйых аларлар. Пӱӱл андағ 12 ӱгретчі. Олар прайзы республика паза Россия синінде иртчеткен марығларның араласчылары паза чиңісчілері полчалар. Ідӧк санға алылча оларның ӱгренҷілерінің чидіглері. Ол ӧӧнінде ЕГЭ салтарлары. Чиңісчілернің аразында адирға сағынчам Пии аймаандағы Хызыл хара суғ аалдағы школаның ӱгретчізі Ольга Петровна Сагалакованы. Чиит ӱгретчінің олғаннары хакас тілі паза литература предметтерҷе республика марығларында, олимпиадаларда тӧреміл пӧзік пілістер кӧзітчелер. Ахчалығ сыйыхтарны ӱгретчілерге Россияда таныхталчатхан Ӱгретчі кӱнінде читірерге пӧгін тутчабыс.
Таныхтирға кирек, 2011 чылдаң ӱгретчілернің чал ахчазы ікі хати хозылған, олған садтарының тоғынҷыларының, тізең, ӱс хати. Анзы ідӧк ӱгретчілернің тоғынҷаң кӧңнілерін кӧдірче. Че, чоохтирға кирек, чал ахчазы ідӧк ӱгретчінің паза аның ӱгренҷілерінің чидіглерінең палғалыстығ полча. Ӱгретчі паза аның олғаннары марығларда чиңіс тутчатсалар, чал ахчазы ідӧк хозылча. Пӱӱл хакас тілі паза литература ӱгретчілеріне чал ахчазына хоза 15 процент тӧлирін аннаң андар узарадарбыс.
- Сизінгенде, пӧзік ӱгредіг заведениезін тоосхан чииттер амды школазар тоғынарға хынып парчалар. Аннаңар чоохтап пиріңер.
- Сынап таа, халғанҷы чылларда чиит ӱгретчілер городтардағы даа, ааллардағы даа школаларзар тоғынарға хынып парчалар. Пӱӱл андағ 160 чиит специалист. Ирткен чылнаң тиңнестірзе, 4 процентке кӧп. Тоғысха наа ла алылған чиит специалист пӧзік ӱредіг заведениезін тоосхан полза, аның чал ахчазына хоза 30 процент тӧлелче, хызыл дипломнығ полза - хоза 50 процент. Пістің кӧрізібіснең, чииттерге ол уғаа чахсы хабазығ. Аннаңар, неке, олар школаларзар тоғынарға кил сыхтылар.
Пӱӱл августта ирткен ӱгретчілер конференциязында пу чыл істеніс чолларын пастапчатхан нинҷе-де ӱгретчее Хакасияның ӱгредіг паза наука министрі Галина Александровна Салата сыйыхтар читірген. Прайзына планшеттер пирілген. Ідӧк конференцияда Галина Александровна республика ӱгретчілерінең чиит специалисттерні школада чахсы удурлирға паза оларға хабазарға сурынған. Сынап таа, Хакасияда чиит ӱгретчілерге хабазарынҷа тоғыс чахсы парча. Школада ӱр тоғын салған опыттығ ӱгретчілер чииттерге чахсы хабас пирчелер.
- Хакасия позына ӱгретчілерні читкіҷе тимнепче бе?
- Республиканың школаларынзар тоғынарға килген чиит ӱгретчілер прайзы Хакасияда дипломнар алған. Хакас хазна университеді республикаа читкіҷе специалисттер сығарча. Таныхтирға кирек, пӱӱл пастағызын на ӱгретчі специальностьтарына марығ улуғ полды. Пір орынға нинҷе-нинҷе кізі кірерге сағынған. Анзы ӱгретчі профессиязы кирексіністіг пол сыхханын киречілепче.
- Килчеткен чылларға хайдағ пӧгіннер турғысчазар?
- Я, Хакасияда ӱгретчілернің тоғыстарын нииктебізер тоғыс кӧп иділче. Ідӧк чиит специалисттер школазар тоғынарға кил сыхтылар, че «Че» тиирге ам даа сылтағ пар. Аннаңар килчеткен чылларда піс улуғ хайығ саларбыс ӱгренҷілерге пӧзік синніг ӱгредіг пиреріне. Аннаңар піс ӱр ниместе ирткен ӱгретчілер конференциязында кӧп чоохтасхабыс. Пӱӱнгі кӱнде ӱгретчі наа технологияларнаң чахсы тузалан поларға паза амғы тусха килістіре уроктар иртірерге кирек. Аннаңар Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозының алнында пӧгін турча - республиканың школаларынзар чиит ӱгретчілерні тартары. Улуғ хайығ саларбыс чайаачы паза таланттығ ӱгренҷілерге. Ӱгретчілер андағ палаларның чайаачы оңдайларын тилідерге киректер, піс, тізең, пу тоғыста хабас пирерге тимдебіс. Мына мындағ пӧгіннер турчалар ӱгредіг министерствозының паза ӱгретчілернің алнында. Хада тоғынып, піс пу тоғыстарны маңнаныстығ толдырып аларбыс тіп сағынчам.
Автор :
Чоохтасхан Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы