ТОҒЫСТЫ МАТЛАМА ТОЛДЫРЗАҢ, САЛТАРЫ АНДАҒОХ ПОЛАР
05.10.2016
Хабарлар
ПІР ЧАХСЫ ТАНЫЗЫМ МИННЕҢ СУРҒАН: «ГАЗЕТАА ПАЗАРҒА КІЗІЛЕРНІ ХАЙДАҢ ТААП АЛЧАЗЫҢ?» СЫНЫНДА ХАКАСИЯДА ТУРЫСТЫҒ ПАЗА ПӦЗІК ЧИДІГЛЕРГЕ ЧИТКЕН КІЗІЛЕР КӦП ЧУРТАПЧА. ПОЛҒАН HA КІЗІ ТОҒЫЗЫНДА АЛАЙ БА ХАЛЫХ ЧУРТАСТА, СӦБІРЕДЕ ПАЗА ДАА ПАСХА КИРЕКТЕРДЕ УС ПОЛЧА.
ПӰӰНГІ ПІСТІҢ МАТЫРЫБЫС НАТАЛЬЯ НИКОЛАЕВНА ТРУНОВА (ХЫС ФАМИЛИЯЗЫ - ЧУГУНЕКОВА) АНДАҒ УС КІЗІЛЕР САНЫНА КІРЧЕ ТИИРГЕ ЧАРИР. ОЛ ТОҒЫЗЫНА УҒАА ХЫНЧА ПАЗА АНДА ПРАЙ КӰЗІН, ЧӰРЕЕН САЛЫП ІСТЕНЧЕ. НАТАЛЬЯ ТРУНОВА - ӰГРЕТЧІ.
ЧИИТ ИПЧІ АҒБАНДАҒЫ «ВАСИЛЕК» ОЛҒАН САДЫНДА ІСТЕНЧЕ. ПУ ОЛҒАН САДЫ АҒБАННЫҢ ПИС ИҢ АРТЫХ ОЛҒАН САДТАРЫНЫҢ САНЫНА КІРЧЕ ПАЗА АНДА ПАЛАЛАРНЫ ХАКАС ТІЛІНЕ ӰГРЕДЕРІНЕ УЛУҒ ХАЙЫҒ САЛЫЛЧА. ПУ ТОҒЫСТЫ «ВАСИЛЕКТА» ӦТКІН АПАРЧА ПІСТІҢ МАТЫРЫБЫС НАТАЛЬЯ ТРУНОВА.
ХАЙДИ ЧООХТАПЧА ЧИИТ ӰГРЕТЧІ, 3-5 ЧАСТЫҒ ОЛҒАННАРНЫ ХАКАС ТІЛІНЕ 1 СЕНТЯБРЬДАҢ ӰГРЕДІП ПАСТААН, АМДЫ ОЛАР ХАКАС ТІЛІНЕҢ ПИСКЕ ТЕЕРЕ САНАП ПІЛЧЕЛЕР, ІДӦК НАНДЫРА САНАПЧАЛАР. «ТАЛҒАН ХООР-ХООР» ОЙЫННЫ ОЙНАПЧАЛАР, ИБДЕГІ АҢ-ХУСТАРНЫ ПРАЙ ПІЛЧЕЛЕР.
- Амды пiс «харах», «хулах», «ахсы» сӧстерні хакас тілінең ӱгренчебіс. Аны оларға ӱгренерге хынығ. Палаларның ӱгренер кӧңнілері улам ӧзер ӱчӱн, оларны удаа махтирға кирек. Мин оларға «молодец!» тібинчем, «хыйғаҷахсың!» тіпчем. Минің группамдағы олғаннар хакас тілін ӱгренерге матап кӱстенчелер! Мин оларға «мама» сӧс хакас тілінең «іҷе» полча тіп чоохтапчам. Анаң «іҷедеңер» чоох апарчабыс. Соонаң, тізең, олар сурчалар «папа» хакас тілінең хайди полар тіп. Мин, тізең, оларға аны ибде піл килерге чахығ пирчем. Іди аймах ойыннар пастыра палалар тілге ӱгренчелер. «Папа» сӧс хакас тіліне хайди тілбестелчеткенін піліп алар ӱчӱн, олар ибде іҷе-пабаларынаң, аға-ууҷаларынаң, таныстарынаң сурчалар. Оларға ол ойын чіли пілдірче. Кічіг істезігҷілер суриима нандырығ хайди даа таап килчелер, - тоғызынаңар чарытча Наталья Николаевна.
Август айда «Василек» олған садында «Хакасия - минің тӧреен чирім» ӱлӱкӱн ирткен. Ол Ағбан городтың 85 чылына чарыдылған. Аны олған садында тоғынчатхан хакас тілі ӱгретчілері Наталья Николаевна Трунова, Зинаида Степановна Колмакова, Татьяна Михайловна Анаркулова паза Светлана Петровна Кирбижекова иртіргеннер.
- Олған садында хакас тілін пілчеткен олғаннар асхынах. Аннаңар оларға мероприятиеде чоох нимедеңер парчатханын піліп аларға сидік полар тіп чӱрексінгебіс. Че, андағ даа полза, ӱлӱкӱнні прай пос тілінең иртірерге чаратхабыс. Анда піс ікі нанҷыдаңар нымах турғысхабыс, хызыҷахтар «Орбекей» хакас сарынын толдырғаннар. Ӱлӱкӱнні олған садындағы прай олғаннар кӧріп паза хакас тілін истіп алар ӱчӱн, аны ікі чардыхти иртіргебіс. Мероприятие тоозылғанда, олғаннарнаң сурастырығ иртіргебіс. Хайди олар нандырғаннар, тілні пілбинчетселер дее, «Ікі нанҷы» нымахта чоох нимедеңер парғанын пасталғаннаң тоозылғанҷа чахсы піліп алғаннар, - чооғын узаратча ол.
Таныхтирға кирек, Наталья Николаевнаның группазындағы олғаннарнын, іҷе-пабалары хакас тілі ӱгретчізіне матап хабасчалар. Хайди олар тіпчелер, хайдар даа піліс палаа артых полбас, ол санда хакас тілін пілгені. «Хакасия - минің тӧреен чирім» ӱлӱкӱнге іҷе-пабалар палаҷахтарына хакас кип-азаан, прай тігіп, тимнеп пиргеннер. Ідӧк полған на хызыҷахтың позының поғозы пар полған.
- Хайди мағаа чоохтапча минің группамдағы оолағастың іҷезі, палазы «р» букваны пір дее адап полбинчатхан. Логопедтер дее ағаа полыс полбиндырлар. Хакас тілін апар сыхханымда, ол пала олох туста «р» тапсағны тыыда адап сыххан. Оолағастың іҷе-пабазы тың ӧрінгеннер! Минің тоғызым палаа туза ағылчатса, ӧріністіг дее паза тоғынар кӧңнім улам кӧдірілче, - ӧрінче ӱгретчі.
Наталья Николаевна палаларны тілге ле нимес, ідӧк хакас культуразынаң таныстырарға пӧгін тутча. «Василекта» Чыл пазы чыл сай таныхталчатса, пасха даа хакас ӱлӱкӱннерін иртірерге пӧгінче ӱгретчі. Хайди ол чоохтапча, Чыл пазында палаҷахтар ӧӧнінде чаламалар палғирға хынчалар.
- Минің кӧрізімнең, Хакасияның олған садтарында хакас тілін апарарына улуғ хайығ салылча. Пӱӱл мин олған садтарында тоғынчатхан хакас тілі ӱгретчілерінің республика конференциязында араласхам. Анда хайдағ кӧп ӱгретчі полған. Мының алнында олған садтарында анҷа кӧп хакас тілі ӱгретчізі полбаан полған! Конференцияда ӱгретчілер олған садында хакас тілін хайди апарчатханнарын презентацияда кӧзіткеннер. Ол піске прайзына туза полған, - чооғын тоосхан Наталья Трунова.
Чоохтирға кирек, ирткен чылда Ағбанда чайаачы олғаннар кінінде «Чылтызахтар» фестиваль ирткен. Анда Ағбан городтағы олған садтарының кічіг олғаннары, хакас сарыннарын сарнап, кибелістер хығырып, теелбектеніп, чайаачы устарынаң сынасханнар. «Василек» олған садының иркеҷектері фестивальда дефиле кӧзіткеннер. Оларның кип-азахтары пірсі пір-сінинең артых паза сіліг полған. Оларны марыға тимнеен Татьяна Михайловна Анаркулова. Андада олғаннар I орынға турысханнар. Тиктең нимес чонда тидірлер: тоғызыңны прай чӱреең салып толдырзаң, аны пасхазы сизінер паза пӧзік паалир! Пу сӧстер «Василек» олған садында істенчеткен хакас тілі ӱгретчілеріне килістіре!
Автор :
Тимнеен Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде