ӰГРЕТЧІ ПОЛАРЫ ОЛ УЛУҒ ТОҒЫС
11.10.2016
Хабарлар
/АлимоР зпай чонда /7 Чахсы хоных адынаң саблан парған аал кічіг дее полза, аннаң кӧп чон сыххан. Сағынчам, праизы тӧреен аалын, пастағы школазын паза ӱгретчілерін сағысха кирче полар. Августина Николаевна Комозакованың лолызиинаң пастағы пілістерні илеедӧк оолах-хызыҷах алған. Пасталығ класстар ӱгретчізіӱгредіг киреенде 50 чыл істен салған, ол санда 29 чыл пасталығ школанаң устаан. Аның тоғызы турыстыра паалалған: ол «Россияның тиксі ӱгредиинің аарластығ гоғынҷызы» агха турысхан.
Мин Илимордағы паста-лығ школаа, пӱӱнгі кӱннер-нең тиңнестірзе, ирте чӧріп пастаам. Мағаа алты час таа толғалах полған. Пастағы сентябрьда мин ӱгретчім Августина Николаевнанаң та-нысхам, анаң, аның холын-да тӧрт чыл ӱгреніп, чахсы пілістіг ортын класстарға сыххам. Кічіг аалдағы шко-ланың пасталығ класстар ӱгретчізі прай уроктарны апарча: математика, орыс, хакас тіллері, хығырҷаң, чир-чайаан, музыка, хоос, істе-ніс, физкультура. Аннаңар ол школада олғаннарға иң ӧӧн кӧзідім полча. Итсе, хай-дар даа ӱгретчі олғаннар-ның сағызында чахсы ла іс артызарға кирек сағынчам.
Кічігде кізее прай ниме улуғ кӧрінче. Тӧрт пӧліктіг школа мағаа уғаа чарых, пӧ-зік пілдірҷең. Коридор даа узун кӧрінҷең. Ізік иркінін алтазох, аның алнында ӧдік-тер турҷаң. Тасхар кисчең ӧдікті алыстырған соонаң, кип суурарға коридор па-зынзар парҷаңмыс. Ікі улуғ класс сол саринда орных-чаң, оң саринда ӱгретчілер кабинеді паза азыранҷаң пӧ-лік полған. Класстарда пар-талар хайди турғаны алным-да ам даа іле кӧрінче. Ан-дада школа мағаа улуғ піл-дірген. Соонаң, улуғ класстарда, андар кіргенде, мағаа школаҷаам хай-хай кічіг кӧ-рінген.
Кічіг палаа туралар ла улуғ пілдірбеҷең, кізілер дее улуғ кӧрінҷеңнер. Мин школаа парғанда, Августина Ни-колаевнаа 53 тее час толға-лах полған, че мағаа, кічіг хызыҷахха, ол уғаа улуғ частью пілдірген. Пӱӱл, тізең, минің пастағы ӱгретчім 80 чазын алтабысты. Хайхас-тығ, хайди табырах учухча-лар чыллар. Пасталығ шко-ланы тоосханымнаң 20 азы-ра чыл ирт партыр. Олох тус-та чыллар парғаннаң мин позым улуғланчам, чуртас-ха кӧрізім полған на сай алызып одырча. Амды ма-ғаа Августина Николаевна 80 даа частығ улуғ пілдір-бинче. Школа тузын сағыс-ха кирзем, ол минің алным-да хай-хай чиит турыбысча.
Школада уроктар пір саңай прай класстарда апарылҷаң. Пастап ол-ғаннарны ікі ӱгретчі ле ӱгретчең: Августина Николаевна Комозакова паза Раиса Ивановна Кайнакова, анаң оларға хозылған Фатима Анатольевна Боргоякова, хайзы ам даа школада істенче. Августина Ни-колаевнанаң Раиса Ива-новнаа пастағы тустар-да уроктарны пір саңай ікі класста апарарға ки-лісчең. Олғаннар кӧп полбаҷаң, аннаңар уроктарны апарарға .сидік полбаан полар. Ӱгрет-чібіс пісті удаа азых уроктарға тимнеҷең. Ол тоғызына нандырығлығ, олох туста чайаачы кӧң-ніліг хайҷаң.
Хада ӱгренчеткен ар-ғыстарнаң піс хакас чон-ның кибірлерін ӱгрен-ҷеңміс. Августина Нико-лаевнаның устаанынаң паза іҷе-пабаларның полы-зиинаң піс талған-чарба хайди тимнелчеткенін кӧзітчең-міс. Пістің чонның кибірле-рінің улуғ нимес пулиинда ағастаң иділген таарлағ ма-шинаҷах паза теербен тур-чатханы сағызымда халған. Аалҷылар килзелер, оолах-тар ол машинаҷахнаң пуғ-дай алай ас тарт килҷеңнер, хызыҷахтар аннаң хайди тал-ған-чарба тимнелчеткенін кӧзітчеңнер. Сағынчам, пу ойыннар полызиинаң минің тӧреен чир-суума, чоныма, аның кибірлеріне хынызым тӧреен. Пілдістіг, чылларнаң ол хыныс, поғдархас тыып одырған. Анзына улуғ хозым иткеннер улуғ класстардағы ӱгретчілер. Че пастағы сал-ғахтарны пастағы ӱгретчім пирген.
Хынҷаңмыс піс чир-чайаан-зар сых турарға: ӱгретчіле-рібіс піске улуғ нимес чо-рыхтар иртірҷеңнер. Хысхы-зын арығзар аңнар істерін кӧрерге чӧрҷеңміс, пасха тус-тарда - тағларзар. Аал хы-ринда Хызыл тағ турча. Улуғ даа полбаза, олғаннар ан-дағы хайаларда ойнирға хын-ҷаңнар. Іди піс ибіркі чир-чайааннаң танысчаңмыс. Хысхызын саналығ, коньки-ліг чылҷаңмыс. Итсе, мин конькиліг чыларға пір дее ӱгрен полбаам, андағ даа полза, ол уроктар сағызым-да халған.
Олған туста пала ырах са-ғын полбинча, ағаа ӧӧні -пӱӱнгі кӱн. Хайди пос тусты хынығ иртірерге, хайдағ чап-сых кирекнең айғазарға, ха-ҷан арғыстарнаң хада ой-нирға маңнан халарға - прай ол олғаннарның пӱӱнгі кӱні. Сағынчам, пу тусха кӧп ниме алыспаан. Че киҷеегі ол-ғаннар пӱӱн іҷе-паба пол парғаннар, оларның сағыс-тарында ойыннар, ибдегі то-ғыс ӱчӱн пис-тӧрттер паза хомай паалағлардаң пасха, ідӧк ӱгретчілернің хайии халған. Орта хырызарға, ту-зында махтирға, полған на ӱгренҷінең пілізерге - ниик ле тоғыс нимес. Че олған туста піс аннаңар сағын-минчабыс, піс позыбыссар ӱгретчінің хайиин аарлабин-чабыс. Ол чылларнаң килче, аннаң хада ӱгретчізер улуғ-лас паза аарлас ӧсче.
Пастағы ӱгретчімнің то-ғызы улуғ полған - пісті ор-тымах школаа турыстыра, чахсы пілістіг тимнеп салар-ға, че тоғыс салтарлары ӱг-ретчінің не тоғызынаң пал-ғалыстығ нимес, ағаа ідӧк іҷе-пабаның, чағыннарның хайии теелче. Таланттығ ӱг-ренҷілернең тоғынарға ниик, че хомай хылыхтығ, тызы чох олғаннарға кирек піліс-терні читірерге, пір холда тударға хай-хай сидік, андағ даа полза, пӱӱнгі кӱнде Или-мордағы пасталығ школа ӱгретчілеріне ӧрінерге ча-рир - олар постарының кічіг ӱгренҷілерінең турыстыра кізілерні ӧскір салғаннар.
Пу неделяда .Ӱгретчілер кӱні таныхталды. Ӱлӱкӱн шко-лаларда ла таныхталбинча. Ол хаҷанох школа иркінін алтабысхан оол-хыстарға, ӱгретчілерін сағысха киріп, алғыс сӧстерін читірерге сыл-тағ полча. Кізі хайдағ даа ырах полза, пӱӱн аның аар-лығ ӱгретчілерінең табырах палғалысчаң оңдай пар.
Алғыс сӧзі - аарлығ ниме. Ӱгренҷінің алғызына турысхан ӱгретчі школаа, ӱг-ренҷілерге пирілген чыллар тикке парбаанын пілче.
Алғыс Сірерге, Августина Николаевна, пістің пас-тағы ӱгретчібіс полған ӱчӱн, чахсы пілістер пирген ӱчӱн, пу чуртаста турыстыра ту-дынарға ӱгреткен ӱчӱн!
Пу тоғысты узаратханнар Ӱс чулдағы ортымах школа-ның, Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназия-ин-тернаттың ӱгретчілері, соо-наң - Н.Ф.Катановтың ады-наң Хакас хазна универси-тедінің ӱгретчілері. Алғыс сірерге!
Полған на ӱгретчі олған-нарның чуртазында улуғ іс артысча. Ӱгретчілернің хый-ға чоохтары піске, ӱгренҷі-лерге, пос салынарға пир-бееннер. Алнынзар орта хаа-лағ идерге полысханнар. Ол - математика, физика ла формулалары нимес, илбек чайаачы устарның тоғыста-ры ла нимес, ол - полған на ӱгренҷіде кізі поларын тӧс-теені. Угретчі полары - ол улуғ тоғыс. Ол тоғысты тӱ-зімніг, улуғ сыдамахтығ тол-дырғаннарың ӱчӱн паза тол-дырчатхан ӱчӱн - алғыс.
Автор :
Наталья БОРГОЯКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде