МАДЫР ААЛҶЫЛАРНЫ УДУРЛАДЫ
11.10.2016
Хабарлар
ХАКАСИЯДА 2016 ЧЫЛ ИВАН (ИОАН) МАТВЕЕВИЧ ШТЫГАШЕВТІҢ ЧЫЛЫ ТІП ЧАРЛАЛҒАН. КЕМДІР ОЛ, ХАЙДАҒ КИРЕКТЕРІНЕҢ САБЛАН ПАРҒАН, НОҒА АНДАҒ ХАЙЫҒ ПОЗЫНЗАР ТАРТЧА?
ПІСТІҢ РЕСПУБЛИКА ЧУРТАҒҶЫЛАРЫНЫҢ ИЛЕЕДЕЗІ ИВАН МАТВЕЕВИЧ ШТЫГАШЕВ КЕМ ПОЛҒАНЫН ИСКЕН, ПІЛЧЕ ПОЛАР. ОЛ МАДЫР ААЛДА ТӦРЕЕН, ӦСКЕН. ПОЗЫНЫҢ ТУЗЫНА КИЛІСТІРЕ ЧАХСЫ ӰГРЕДІГ АЛҒАН. ТАЙҒА-ТАСХЫЛЛАР ТОБЫРЫП, КӦП ИРЕЕЛЕСТЕР ИРТІП, ШОР ООЛ АМҒЫ КЕМЕРОВ ОБЛАЗЫНА КІРЧЕТКЕН КУЗЕДЕЕВ ААЛДА ӰГРЕНГЕН. ЧАҒЫН ЧИРЛЕРДЕ ПІЛІС АЛҶАҢ ОҢДАЙЛАР ЧОХ ТАА ПОЛҒАН. АҒАА ХОЗА, ОЛ ХУДАЙҒА КИРТІНҶЕҢ, АННАҢАР ПОЗЫНЫҢ ЧУРТАЗЫН, ӰГРЕНІЗІН СЫН КИРТІНІС ЧОЛЫНДА КӦРГЕН. ПОЗЫ КӰСТЕНІП ПІЧІКЧІ ПОЛЫП АЛЫП, ХАРЫНДАС-ТУҒАННАРЫН, ЧИР-СУҒҶЫЛАРЫН ІДӦК ПОЗЫНЫҢ СООНҶА ПАРАРҒА КӦНІКТІРГЕН.
Шор чонның тілін тилiдiп Иван Матвеевич илееде тілбестеглер тимнеп салған, ол санда Библияны. Аннаңар ол Худайға киртіністе ле нимес, че пӱкӱлее тӧреен тілін тилідерінде паалаҷаа чох іс артыс салған.
Совет тузында Худай киртінізіне чонны ӱгреткен, абыс полған кізідеңер тилем чоохтабаҷаңнар. Амғы туста ла ағаа турыстығ паалағ пир сыхтылар.
Пӱӱл Иван Матвеевич Штыгашевтің 155 чазын таныхтап, аймах-пасха мероприятиелер иртірілчелер. Ӧӧнінде ол тӧреен Таштып аймаанда.
Оларның пірсі, октябрь пасталчатханда, Мадыр аалда иртті...
Хараа тооза чаған наңмыр иртен дее тохтабинчатхан. Мадырның ибіркі тасхыл-тағлары, халын тубаннаң чабын салып, кізілер хараанаң чазынып турчатханнар. Мындағ чут кӱнде аал аразында кізілер дее пірее-пірее ле кӧрін парчатханнар.
Маллар даа чағынғы пӱкте оттап чӧрчеткеннер. Че ол уйғудағы осхас аалның чуртазы пастағы, тастыхти кӧріснең не андағ полған.
Сынында, тізең, орындағы Культура туразында иртеннең улуғ хайыныс парчатхан: культура тоғынҷылары пайрамға тимненгеннер. Мында шор чонның культуразына чарыдылған «Кічіг чонның улуғ тилекейі» фестивальға тимненіс хыызында парған.
Азынада молҷалған тусха Культура туразынзар аалдағылар, аалҷылар кӧместен, чыыл сыхханнар. Ол тусха сцена, ідӧк фойеде кӧзідіг тимде полған. Орындағы шорларның ӧмелері пос холынаң иткен ниме-нооларны, аймах-пасха чиистерні чон алнына сығарғаннар. Мында иб аразында тудынҷаң, аңнаҷаң, палыхтаҷаң тиріглер, иб істін сіліглеҷең ағастаң кирткен хоостар, айах-самнахтар кӧзіділгеннер.
Амғы туста Мадыр аалда ікі шор пірігізі тоғынча: «Мустағ» паза «Талай суғ». Пастағызынаң устапча Надежда Ефимовна Карамышева, ікінҷізінең - Светлана Ивановна Чебодаева. Паза пip пірігіс Аңчулда пар. Аны «Тамыр» тіп адап салтырлар. Устағҷызы - Борис Григорьевич Шулбаев. Аңчулдағылар ӱлӱкӱнде чахсы араласханнар.
Фестивальның ӧӧн чардығы сценада ирткен. Пайрамны апарған Таштып аймааның культура туразының тоғынҷызы Светлана Чебодаева. Ол шор тілінең матлама чоохтанған. Чыылысхан чонны пайрамнаң алғыстааннар Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозының кізізі Лев Александрович Сафьянов, культура министерствозының тоғынҷызы Анна Николаевна Шаламова, Таштып аймааның культура пӧлиинің устағҷызы Елена Александровна Цыганкова.
Анаң сценаа шор чонның пірігістері постарының устарын кӧзідерге сыхханнар. Аңчулдағылар теелбек паза сарыннар тимнеп килтірлер. Шор тілінең сарнапчатханы уғаа чапсых пілдірген. «Мустағ» пірігіс пала тӧреен кибірні кӧзіт пирген паза сарыннар, теелбектер толдырған. «Талай суғның» устағҷызы чалғызан на сценазар сыххан. Шор чонның тахпахтарын суулада сарнап пирген.
Концерт кӧзідиин уғаа кӧдірібіскен Ағбаннаң килген «Кӱн чахайағы» ансамбль. Ыраххы тайға чирінде чуртапчатхан улус тилем андағ ойыннарны кӧрбинче. Аннаңар оларға хакас чонның теелбектерін, сарыннарын истіп аларға уғаа чапсых полған.
Фестиваль пасталғаннаң тоозылғанҷа Культура туразында нинҷінең тоғынчатхан ус Галина Егоровна Токмашова чуртағҷыларға мастер-класс иртірген. Мадырдағы чииттер хынып ӱгренгеннер. Школада ағаста киртчеткеннернең Константин Ефимович Тохтобин тоғынған
Фестивальда аралазып, Семён Прокопьевич Кадышевтің адынаң республиканын, культура паза чон узы кінінің пӧлік устағҷызы Серафима Николаевна Угдыжекова таныхтаан:
- Мындағ фестивальларны піс пасха-пасха орыннарда чыл сай иртірчебіс. Пӱӱл Мадырға андағ ӱлӱс тӱсті. Ол тиктең нимес. Пастағызы, 2016 чыл Иван Матвеевич Штыгашевке чарыдылған нооза, ол пу аалда тӧреен, чуртаан. Ікінҷізі, Мадыр аал чӧбінде шор чоны чуртапча. Мында оларның пірігістері тӧстел парған.
Пӱӱнгі фестиваль чахсы синде иртче. Таштып аймааның культура пӧлии, аалдағы культура тоғынҷылары матлама тимнен салтырлар. Мині, фестивальны тимнеен кізіні, мындағ тимненіс уғаа ӧріндірче. Улуғ алғыс пістің культура министерствозына ахчанаң полызығ пирген ӱчӱн.
Мадырда ирткен фестиваль, ас саннығ чонға саналчатхан шорларға чарыдылып, оларға чахсы ізеніс пирче. Постары кӱстензе, кӧп чонның аразында чіт парбастар. Мыннаң мындар улам на кӧдірінерлер.
Автор :
Георгий КУНУЧАКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде