ПОС ТІЛІ ӀҶЕ СӰДІНЕҢ ПИРІЛЕРГЕ КИРЕК
16.11.2016
Хабарлар
Мының алнында пістің чон орыстап полбинчатханына уйатчаң ползалар, амғы тӧл хакастап полбинчатханына хомзынча. Олардаң «Іҷе-пабам хакас тіліне ӱгретпееннер» сӧстерні удаа истерге килісче.
Тӧреен тілні пілері ам модада, сынында ол іӌе сӱдінең пирілерге кирек. Пӱӱнгі кӱнде хакас тіліне хайығ чахсы салылча. Ағаа олған садтарында даа ӱгрет сыхтылар. Ӱр ниместе Ағбандағы «Торғайах» олған сады устағӌызының орынӌызы Олеся Леонидовна Гизатулинанаң чоохтасхам. «Торғайахта» 12 группа, оларның ӱзінде олғаннарны хакас тіліне ӱгретчелер.
- Иң пурун, ікі чыл мының алнында, «Кувшинки» группаның олғаннары хакас тілін ӱгрен сыхханнар. Воспитательлері Линда Дмитриевна Боргоякова паза Елена Васильевна Ачитаева полчалар, - чоохтапча О.Л. Гизатулина. - Анаң піс іҷе-пабаларның сурынызынаң хакас тілін ӱгренңең хоза ікі группа асхабыс. Олғаннар даа хынып ӱгренчелер. Пістің олған садында прай группаларда палалар «Изеннер!» тіп изеннесчелер, «Анымңохтар!» тіп анымҷохтасчалаp.
Полған на группада пулуңастар пар. Анда олғаннар аймах чонның культуразынаң танысчалар. Линда Дмитриевна паза Елена Васильевна палаларнаң кӱн тооза хакас тілінең чоохтасчалар, нымахтар паза Хакасиядаңар презентациялар кӧзітчелер. Орыс таа палаңахтар хакас сӧстерін чахсы оңарчалар.
Азыранар алнында холыҷахтарын чуурға тимненчетселер, «хол», «сабын», «чызынҷах» сӧстерні хакас тілінең адапчалар. Стол кистiне одырыбыссалар, «халас», «чей» сӧстерні пос тілінең матлама адапчалар. Аннаң пасха педагогтар хакас тілі урогын апарчалар. Оларның ӧнетін программа пip чылға кӧріл парған. Физкультура уроктарында даа олғанахтар хакас чонның ойыннарын ойнапчалар, музыка урогында сарыннарын ырлапчалар. Чыл сай пістің олған садында Чыл пазы, Чир Ине паза пасха даа ӱлӱкӱннер таныхталча.
Олеся Леонидовнанаң чоохтазып алғанда, мин «Кувшинки» группазар кіргем. Иркін дее алтирға маңнанмаам, 4-5 частығ олғанахтар, прайзы пір ӱннең «Изеннер!» тіп изеннезіп, мині чалахай удурлааннар.
- «Кувшинки» группада прай 26 пала. Оларның аразында алты хакас, ікі тува, пip узбек палаҷах, пасхазы - орыстар. Прайзы хакас тілін, кӱстеніп, хынып ӱгренче, - чоохтапча Линда Дмитриевна, - Піс пір чылға план тимнеп салчабыс. Кӧзідімге, пу неделяда піс ибдегі мал-хус хакас тілінең хайди адалчатханын ӱгренчебіс. Ідӧк пістің темалар пар: «Ачын аңнар», «Ӧзімнер», «Хакасияның кӧллері паза тағлары». Олғаннарға пістің чонның кип-чоохтарын хығырчабыс, хакас писательлернің произведениелерінең таныстырчабыс, хоосчылардаңар чоохтапчабыс.
Піске Хакасияның ӱгредігні тилітчең паза піліс кӧдірчең институт чахсы хабасча. Аннаң піс мультфильмнер алчабыс, ідӧк хакас тілі курстарына чӧрчебіс. Пасха олған садтарының педагогтарынаң, палғалыс тудып, опытнаң алысчабыс. Ӏҷе-пабалар хакас литературазын ағыл пирчелер. Методика пособиелеріне, хоос литератураа пазынчабыс. Писательлер пірігізінең книгалар алчабыс, ол санда «Кӱніӌек» журналны. Олғаннар кибелістер чоохтирға, сарыннар ырлирға, нымахтар истерге хынчалар.
Тасхар палалар «Чылғы ӧӧрі», «Хозаннар паза пӱӱр» ойыннарны ойнапчалар, группада - «Хазых» ойынны.
Пос тілінең сӧспектер, табырах чоохтаныстар ӱгренчебіс, сиспектер таапчабыс. Ідӧк группанаң хада хакас тілінӌе город синіндегі фестиваль-марығларда араласчабыс. Пос тілін ӱгренерінде іӌе-пабаларнаң пик палғалыс тутчабыс. Олар олған садында иртірілчеткен мероприятиелерде сыбыра араласчалар. Хада мастер-класстар иртірчебіс. Ӱр ниместе iҷелернең хада поғо тимнеебіс. Ідӧк чібекнең хоостар салғабыс.
Піс іҷе-пабаларға палаларын музейзер, театрзар ал чӧрерге чӧп пирчебіс. Пір хызыҷах пӱӱл чайғызын ууҷазынаң хада Казановкадағы музейзер талған ӱлӱкӱніне пар килген. Олар андағы чир-чайаанға матап ӧкерсін партырлар.
Линда Дмитриевнаның тоғызына хынчатханы, олғанахтарға паарсапчатханы іле кӧрінче. Чооғында даа палаларға ачынчатханы, айапчатханы пілдірче. Чоохтазығ аразында Линда Дмитриевна мағаа тасхархы олған площадказын кӧзіткен. Кӧрерге чапсыстығ - ибіре саңай Хакасияны таныхтапчатхан хоостар! Оларны Линда Боргоякова хада тоғынчатхан ӧӧрезі Елена Ачитаеванаң хада хоостаптыр. Оларға кічіг воспитатель Таисия Топоева полыстыр.
Л.Д.Боргоякова позы Асхыс аймаандағы Казановка аалда тӧреен-ӧскен, андох школаа чӧрген. 8 класс соонаң ол Асхыстағы школа-интернатта ӱгренген. 11 класс тоозыбызып, Сойан-Алтай тюркология институдынзар ӱгренерге кірген. Институт соонаң «Торғайах» олған садынзар тоғынарға парған. Анда ол пизінӌі чылы істен парир, хакас тілі уроктарын ікі чыл апарча.
Пис чыл аразына Линда Дмитриевна олған садынаң ікі группа сығарыбысхан. «Тус най табырах учухча», - тіпче Л.Д.Боргоякова. Палаларына тың кӧнік парча, аннаңар, олар олған садынаң анымҷохтасчатсалар, харах частарын тудын полбинча. Олғаннар аны ундутпинчалар, сыбыра телефоннаң сығдыратчалар, піреелері ааллап килчелер.
Автор :
Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде