ПРАЙЗЫНА ОРТА ЧОЛ КӦЗІТКЕН
11.01.2017
Хабарлар
Хакасияның саблығ кізізі Николай Георгиевич Доможаковты піреезі Сӱӱрестер аалында, пасхазы Хызып хаста тӧреен тіпче. Че аннаңар ниме дее чоохтазалар, аның паба-іҷезі кӧбізінде Ағбан пиптірі аймаандағы Томыҷахтар аалында чуртаан.
Ирткен вектегі 1930 чылларда кічіг аалларны піріктір сыхханнарында, Томыӌахтар аалында минің паба-іӌем чуртаан. Мин 1947 чылда 6 майда тӧреем. Хайди паспортта пазылған, Уйбат пилтірі аал чӧбінде. 1940 чылларның халғанӌызынзар андар алты аал кірӌең. Паба-іӌем чуртаан Томыӌахтар аалында мин тӧреен поларбын.
Іӌем - Вера Петровна (Балтыжаковтар хызы), пабам - Михаил Николаевич. Пабам Николай ағамның (хакас ады - Халтар) паза Мария ууӌамның (Калачевтар хызы) улуғ оолғы полған. Мин чаа соондағы ӧзӧгістіг чылда тӧреем, анзы минің сағызымда халбаан даа. Халтар ағамның ӱс оол полған: минің пабам, Василий (Илбек Ада чаада сағба чох чіт парған) паза очы оол Иван (чаа соонда Тбилисиде чуртаан, 1980 чылларда аны андох чыып салғаннар).
Школаны сағысха кирзе, піс пастағы класста ӱзінӌі класснаң хада ӱгренӌеңміс. Пасталығ школа полған, аны иң пастағызын Николай Доможаков ӱгренген класс тоосхан, пістің класс, тізең, ол школаның халғанӌы сығарызы полған. Піс пасталығ школаны тоосханда, аны чабысханнар. Че тӱрчедең наа турада читі класстығ школаны пайрамни асханнар. Николай Георгиевич паза мин ӱгренген школа туразы амға теере оңдайлығ турча. Аны ам чурт идіп алғаннар.
1958 чылда мин Хакас национальнай школазар пизінӌі классха кіріп алғам. Алында, олох чылдағы часхыда, мин Николай Георгиевичнең паза аның паба-іӌезінең - ӧӧй пабазы Герасим ағанаң паза іӌезі Варвара ууӌанаң - чағын танызып алғам. Аның алында даа мин оларны пілӌең полғам, оларның туразы школанаң хости турӌаң, че оларда поларға киліспеӌең. Ол туста палалары улуғ полғаннар, паба-іӌезінің туразында чуртабинчатханнар, аннаңар оларнаң чоох алызарға киліспин турған.
Хайди мин Николай Георгиевичнең чағын танызып алғам? 1958 чылда часхыда минің Клава пиӌем (1937 чылда тӧреен) Николай Георгиевичтің іӌезі хоостыра кічіг туңмазы Григорий Герасимовичке ирге парыбысхан.
Миннең чоохтазып, Николай Георгиевич хайди ӱгренчеткенімнеңер сурастырғлаан. Анаң, хомай нимес ӱгренчеткенімні піліп алып, пасталығ ӱгредіг алған соонда ӱгредігні узарадарға кирек полар теен. Национальнай школада ӱгрензе, улам чахсы поларӌых тіп чоохтаан. Хайдағ ол школа полчатханын мин андада пілбеем, че сағызымда ол чоох халған. Чайғыда мин ол школазар кірерге кӱстен сыхханымда, паба-іӌем мині кірерге ызыбысхан. Іди Николай Георгиевичтің чӧбінең мин, сыныхтағлар тудып, школаа кіріп алғам.
Национальнай школада ӱгренчедіп, Николай Георгиевич сӧбірезінең чуртапчатхан квартирада поларға килісчең. Анда аның палалары Галянаң, Каскарнаң паза Александрнаң танызып алғам. Ол квартирада мині уғаа улуғ библиотека хайхатхан, аны прайзына кӧрерге оңдай полӌаң. Андағ кӧп книганы городтағы олған библиотеказында ла кӧргем. Николай Георгиевич мині хайди ӱгренчеткенімнеңер сыбыра сурастырӌаң, ӱгредігні узарадып, кӧңніме кірчеткен специальность аларға чӧп пирӌең. Сағысха кирчем, хайди ол Томыӌахтар аалынзар позының машиназынаң килӌең. Итсе, ол позы руль кистінде чӧрбеӌең, аның водительі пісті прай аалӌа машиналығ тарт чӧрӌең.
Мин вузсар ӱгренерге кірібіскенімде, Николай Георгиевичнең ӱр тоғаспаабыс. 1970 чыллар пасталчатханда ла, Таштыпта тоғынчатханымда, аннаң анда тоғасхабыс. Ол Таштыпта позының туғаннарынаң, студент полған кізілерінең паза хығырығӌыларнаң тоғасхан. Миннең чоохтазып, ол хайдағ вуз тоосханымнаңар, тоғыста киректер хайди парчатханнаңар сурастырған, алған специальнозымӌа тоғынминчатханыма кӧмес хомзынған. Николай Георгиевичтің кӧңнін толдырып, соонаң мин пазох экономист полып тоғын сыххам, диссертация арачылап алғам, экономика наукаларының кандидады полыбысхам. Амды ХакНИИЯЛИ-да экономика паза социология секторының тоғынӌызы полчам.
Николай Георгиевич чуртаста мағаа ла орта чол кӧзітпеен, ідӧк ол кӧп кізее, тузалығ чӧптер пиріп, чол асхан. Аның ӱчӱн ағаа улуғ алғызым читірчем.
Автор :
Георгий ШАПОШНИКОВ, экономика наукаларының кандидады, ХакНИИЯЛИ-ның экономика паза социология секторының тоғынӌызы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде