СИДІК ЧЫЛЛАРНЫ ТОБЫРАРҒА КИЛІСКЕН
13.01.2017
Хабарлар
Чыллар хайди табырах иртчеткенін прайзы пілче. Мария Андреевна Белоглазова (Моховтар хызы) пӱӱл позының пайрамнығ чазын таныхтапча. 12 январьда ағаа 90 час тол парды. Хайди ол чоохтапча, киҷее ле ол 16 частығ полған, пӱӱн, тізең, 90 час алтабысты. Пу тус аразына аның чуртазыңда алызығлар полған. Че анда иң хорғыстығ полған ниме - ол чаа, хайда миллионнар кізінің чуртазы ӱзілген.
Мария Аңдреевнаның пабазы Андрей Николаевич Мохов Илбек Ада чаада чат халған. Іӌезі Татьяна Тимофеевна, андағ чобаға сыдаспин, 1947 чылда ах чарыхтаң парыбысхан. Іӌезі ӱреен соонда ибде читі пала ӧкіс халған, пірсі пірсінең кічіг. Палаларның аразында посха сала сыданчых Мария паза пиҷезі Спора полғаннар.
Ӧкіс палаӌахтарны Ызых посёлоктағы олған туразынзар ызыбысханнар, Архип харындазын фабрично-заводской ӱгредіг (ФЗО) школазынзар кир салғаннар. Ол анда ибзер тың сағынӌаң, аннаңар аннаң тизібіскен, тӱрчедең ӱреп парған. Амды Мария Андреевна паза туңмазы Анисья Андреевна ла хазыхтар. Андағ салтарлар чонға ағылған ол чаа.
1948 чылда Мария Андреевна ирге парыбысхан, аның хада хонғаны Василий Сидорович Белоглазов уғаа чахсы кізі полған. Олар хада 50 чыл чуртап салғаннар, алтын той иткеннер. Че Василий Сидоровичке ипчізінең хада 60 чыл чуртаанын (бриллиант тойы) таныхтирға киліспеен. Чаа тузындағы палығлары аның чуртазын 78 частығда ӱзібіскен. Ирткен чылда ағаа 90 час толарӌых. Аның чарых омазы кӧп кізінің чӱреенде халған полар.
Пасхаӌыл даа, ол ӱреен соондох аны, Венгрияны фашисттер холынаң позыдып, махачы чааласхан ӱчӱн III степеньніг Слава орденінең сыйыхтааннаңар искіріг килген. Сыйыхталған кізі чохта, ипчізіне, орденні пирбин, аның киречілес пічиин не пиргеннер.
Василий Сидорович уғаа чахсы тоғынӌы полған, сӧбірезіне дее улуғ хайығ салҷаң. Тоғыста пӧзік чидіглер кӧзітчеткен кізіні Ағбан пилтірі аймааның, Хакас автоном облазының паза Хызылчар крайының істенҷілерінің депутаттар чӧптерінің депутадына тапханнар. Василий Сидорович паза Мария Андреевна тӧрт пала, ӧскіріп, чонға кир салғаннар. Амды Мария Андреевна Томыӌахтар аалында очы оолғы Валерийнің сӧбірезінде чуртапча. Валерий Васильевич ипчізі Мария Михайловнанаң (Тутатчиковтар хызы), іӌезіне истіг чуртас пиріп, аны паарсаснаң ибірчелер.
Ирткен чыллардаңар чоохтап, Мария Андреевна коллективизация тузындағы аар чылларны сағысха кирче, хаӌан прайзының малын, ибдегі дее ниме-нооларның чардығын алып алҷаңнар. Ол туста кічіг аалларны піріктір сыхханнар, аның тӧреен Алтай аймаандағы Киліӌек аалыҷаа чох иділген. Пабазы сыбыра тоғыста полӌаң. Ол нинӌе-де тус колхоз кнезінің орынӌызы полған. Чаа соондағы сидік чылларда тамах пазағын даа алып апған ӱчӱн чарғаа пирібісчеңнер.
Ирепчі постарына улуғ нимес тура пӱдіріп апған. Анаң, сӧбіре улуғ пол парғанда, оларға «40 лет Октября» колхозтаң тура пиргеннер. Колхозта Мария Андреевна аймах тоғыстарда істенген. Чайғыда хой хырыхчаң, аның иң пӧзік чидии - пір кӱнде 120 хой хырығыбысхан. (Мин иң кӧп 60 хой хырыххам). Хысхыда малларға азырал тартчаң. Пенсияа сығар алнында ағаа олған садында няня полып тоғынарға киліскен.
1980 чылларда «Капчалинский» совхозта оларға, чахсы тоғынчатханнарын таныхтап, улам улуғ квартира пиргеннер. Андада оолғы паза Марина килні ідӧк алғым квартира алып алғаннар. Мында таныхтирға кирек, колхозты совхозха айландырғанда, колхозник полғаннарға пір дее ахча тӧлебееннер. Коллективизация тузында прай нимені пылап алғаннар, 1970 чылда, оларны колхозниктер полғаннар тіп, пазох прай ис-пайын алып алғаннар.
Ирткен чылларны сағысха кирзе, Мария Андреевнаа иң часкалығ тус 1970 - 1990 чыллардағы тоғыс полған. Тӧреміл чал ахчазы тӧлелӌең, ибде прай ниме пар полған, палалар, пілістері ле читсе, хынған на ӱгредіг заведениезінзер ӱгренерге кіріп алӌаңнар.
Олох туста Томыӌахтар аалында айдас школа, олған садын, фельдшер-акушер пунктын пӱдір салғаннар. Ӱс ӧӧн орамада асфальт тӧзелген. Чурта паза ӧрін. Че анаң пазох алызығлар тузы чиде тӱскен. Совхоз изел парыбысхан, кізілер тоғыс чох хала парғаннар. Ам аалдағы чуртағӌыларның кӧбізі тоғынминча, че ноға-да олар мал даа тутпинчалар.
Чуртас узарапча. Оолғы килнінең хада ікі оолах ӧскіріп алғаннар, олар - аның пархалары. Кӧргенек хызыӌаа даа ӧсче, че Мария Андреевна родты узарадарға оолағас поларын сағыпча. Чуртас кӧӧлӌе иптелче. Чоохтирға чарир, 90 чыл аразына ол ікі улуғ алызығ тузын ирткен - коллективизацияны паза перестройканы.
Хайди тіпчелер, Худай пирбезін алызығлар тузында чуртирға. Ниме дее полза, сыдасханнар, чуртас аннаң андар парып одырча. Мария Андреевнаа, 100 часха чидіп, аннаң андар узах час чазирға алғапчам. Ол позының худағайы Ольга Павловна Тутатчикованаң хада кӧргенектері Екатеринаның тойын кӧріп аларға сағынчалар. Хайди тіпчелер, сағынған сағыстар толчалар. Іди ле ползын.
Автор :
Георгий ШАПОШНИКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде