ТОҒЫСТЫ ӦТКІН АПАРЧА, ПРАЙ ЧИРДЕ МАҢНАНЧА
29.03.2017
Хабарлар
Наталья Артемьева - ачых чарых, чиит ипчі, миннең чалахай изеннезіп, кабинеттің иркінін алтаан. Ол, ӧӧн тоғызынаң тӱрче нимеске позып, Ағбанзар кил парған. Пӱӱнгі кӱнде Наталья Сергеевна Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінің искусство институдындағы чонның хоос чайаачызы факультетте «Пос кӧңнінең тоғынчатхан театрнаң устиры» специальностьха ӱгренче. Ӏдӧк ол Пии аймааның культура, чииттер, спорт паза туризм управлениезінің ӧӧн специализі полча.
Наталья Сергеевна чииттер политиказы паза туризм ӱчӱн нандырығлығ. Ағаа хоза Наталья олған театрынаң устапча. Ол пір саңай кӧп ниме идерге маңнанча.
ИБІРКІДЕ ПАСХАЗЫ КӦРБЕС НИМЕНІ КӦР ТАБАРҒА
Мындағ аймах тоғыс апарчатхан кізінең тоғас парзаң, пастағы Туста нимедеңер чоох апарарын пілбинібісчезің. Ӱгреніс алай тоғыс па, ниме аның чуртазында пастағы орында турча? Че Наталья Артемьева - ӱгредиине дее, тоғызына даа прай чӱреенең хынчатхан кізі.
Натальянаң ноға ол искусство институдын, пос кӧңнінең тоғынчатхан театрнаң устир специальностьты таллап алғаннаңар паза студент чуртазынаңар чоох апарғабыс.
- Мин мының алнында музыка колледжінде ойыннар турғысчаң режиссерға ӱгренгем. Амды искусство институдында ӱзінҷі чылы ӱгренчем. Ноға мин чайаачы чолны таллап алғам? Сағынчам, анзы тӧрееннең полар. Кічігдең ойыннар турғызарға хынҷаңмын. Орамадағы олғаннарны чыып, улуғларға концерттер турғысчаңмыс. Ӱс частығдаң «артист» пол сыххам, - кӱлімзіреп, чоохтаан Н.С.Артемьева. - Че чайаачы кізілер, актерлар, ӱгретчілер сылтаанда тилекейдегі хоос культура паза искусство чуртапча тиирге кирек. Піс аны хоостыра тӧреен чирібістеңер, пурунғыларыбыстаңар, фольклорны паза олаңай чуртасты піліп одырчабыс. Чииттер прай пу нимелерні аарлазалар, Хакасия паза Россия хаҷан даа ӧңненер. Чииттерге, тізең, улуғларның киреен узарадарға кирек.
Пос кӧңнінең тоғынчатхан театр - ол кӧбізін практика паза сцена... Специальность хоостыра пісті режиссерға паза кічіг театр устағҷызына ӱгретчелер. Пу синде піс педагогиканы, олғаннарнаң, ӧменең тоғыс апарар психологияны ӱгренчебіс. Пір саңай режиссер паза устағҷы поларға кирек
Минің кӧрізімнең, режиссер - ол айдас профессия! Андар кізі істі-чанының тиксі кирексіністері кірче: педагогика, психология, ораторлар искусствозы, сағысты орта читірері, олаңай нимеде хайхасты кӧрері... «Харах-хулааң хаҷан даа азых ползын», - тіпчелер ӱгретчілер. Пiс фехтованиенең айғасчабыс, орта тӱзерге ӱгренчебіс, чахсы чоохтанарға пілчебіс, теелбектенчебіс, сарнапчабыс. Пасха кізінің чуртазын чуртап, олаңай кӧрігҷее илбек классиктернің сағызын читір пирер оңдайлығбыс. Пістің тоғыста психологияны чахсы пілерге кирек, аны тирең ӱгренчебіс. Нациялар аразындағы, олғаннар, улуғлар, час хоостыра психология уроктары пирілче.
Институтта уғаа чахсы ӱгретчілер тоғынчалар: Юрий Матвеевич Майнагашев, Ольга Николаевна Изотова, Ольга Викторовна Янковская, Нина Борисовна Ламанская. Олар прайзы ӧӧн пілістер пирчелер. Юрий Матвеевичтің ӱгредии кӧңніме уғаа кірче. Ол сыбыра ниме-де сағын таапча. Аны танығларнаң сағысты читірчеткен режиссер тиирге кирек. Пьесаның сағызын саңай ла танығ-таңмаларнаң читір пирче тиирге чарир.
Мин Юрий Майнагашев турғысхан «Хан Мирген» ойында полғам. Ол хакас тілінең парча нооза. Пастап пір дее ниме оңнап полбаспын сағынғам. Че анзы андағ нимес, тіл пілерге кирек чоғыл! Сценазар, актерларзар кӧріп, нимедеңер чоох парчатханын оңарчазың. Ойын тоозылчатса, пурунғы сӧбіре обааларға «айлан» парча. Олар, иснең чабыныбызып, тастар пол парчалар. Чалғыс оолағас ла чир ӱстӱнде халча, аның ӱстӱнзер хар чаапча. Сизінчем, чуртас ӱзілбеен, наа чуртас пасталча. Кип-чоохтаң килген пурунғы чон, тізең, андарох чӧрібісче...
Студенттерні пьесаларны тирең ӱзӱрерге паза пӱӱнгі кӱнге килістіре полғанын кӧзідерге ӱгретчелер. Психология урогын Ольга Николаевна Изотова апарча. Уғаа кӱстіг ӱгретчі паза психолог. Хайдағ даа кибеліс алай басня ползын, ол аны мииске сиирте ӱзӱрче. Аның занятиезі соонаң тасхар пастырчатсаң, кізілерзер, ағастарзар пасха кӧріснең кӧрчезің. Юрий Матвеевичтің ӱгредии соонаң кізі сағызы 180 айлан парыбысча. Ӱгретчілер піске иң пастағызын посты пу чуртаста, піліп, таап аларға полысчалар.
ЧАЙААЧЫ САҒЫС ПАЗА ТОҒЫС
Наталья Артемьева Пии аймааның чииттер политиказы паза туризмҷе ӧӧн специализі полып ӱзінҷі чылы тоғынча. Олох туста Пии аалдағы чайаачы олғаннар туразында «Театральные ступеньки» кружок апарча.
- Іҷе-пабалар палаларын актерлар кружогына агылзалар, андада паланың чайаачызы тиліп сыхча, ол позына киртініп пастапча, - чоохтапча Н.С.Артемьева. - Пос кӧңнінең тоғынчатхан театр кізіні прай саринаң тилітче нооза. Олган посты ибіркі чуртаста пілінче, кізіде чахсы ниме кӧр таапча, пасхазынаң тіл алысча, туюхтанминча, кӧп нанҷылар таапча. Аннаңар іҷе-пабаларға палаларын олған театрынзар чӧргізерге чӧп пирчем.
Ӧӧн тоғызым хоостыра ибде одырарға даа тус чоғыл. Ӱлӱкӱннерде тоғынарға кирек Че полған на мероприятиее прай чӱрееңні салып тимненчезің. Мин ит салар ла ӱчӱн тоғынминчам. Чонға ӧрініс сыйлапчатсаң, посха ӧріністіг! Сыбыра наа нимелер сағын табары - анзы минің тоғызым.
Мероприятиелер иртіреріне ахча киректелче. «Ахча чоғыл, хайдаң таап алҷаң» тіпчеткен кізее тидірбін: «Син пастап тілеп кӧрдек!» Гранттар мариинда аралазарға кирек нооза. Пу ахча табар иң олаңай оңдай Че проектті тимнирге, арачылирға пілерге кирек
Грант ахчазына чииттернең аймах мероприятиелер иртірчебіс. Хысхызын Кирбі аалдаң ырах нимес Заливное кӧлде «Пустағы кӱрезіглер» марығ иртірчебіс. Хысхы ойында чииттер командалары араласча. Чилліг, соох, харлығ даа кӱн ползын, піс аны иртірчебіс. Чыл сай ол хайдағ-да тархын киректеріне
чарыдылча.
«Сос пилтірі» тигір алтындағы азых музейде февральда «Алып» марығны иртірері кибірге кір парды. Ооллар Алтын кӧлде «алтын» тілепчелер, охчаадаң атчалар, хазых ойнапчалар.
Ирткен чайғызын піс «Пиидегi Бермуды» мероприятие иртіргебіс. Ӱс кӱн аразына, карта пастыра ӱс пулуңни орныхчатхан ӱс кӧлде полып, аймах марығлар иртірілген. Кем кӧп палых тудып алар, кем иң чахсы тынағ орнын тимнебізер - мындағ марығлар иртіргебіс. Сыйыхха 30 муң салковай пирілген.
Пістің чииттер ӧткіннер, оларнаң тоғынарға ниик. Ӧӧнінде азых мероприятиелер иртірчебіс, тиксі республикадаң, хонҷых регионнардаң аалҷылар сыбыра араласчалар.
Пӱӱл 31 марттаң 2 апрельге теере Табат тайғазынзар ӱс кӱнге чорыхха пар килер оңдай полар. Амды хайдағ чолҷа парарын пӧкчебіс. Палаткалар лагерьін турғызар проект ӱзӱрілче. Чорыхха сығар кӧңніліг чииттерні «Уазик»-нең апарарлар. Чорых ӧмезінең Будёновка аалның чуртағҷызы, орындағы поэт Пётр Фёдорович Соколов устир. Ол тайӱаны чахсы пілче, кибелістерін хығырар. Пу чағында пістің мындағ пӧгіннер. Пӱӱл Чииттер чылында уламох кӧп проект чуртасха кирілер.
Иртірілген проекттернің кӧбізі сағыста хаҷанға даа халадыр. «Ынархас тегiлегi» фестивальда республика чииттері араласханнар. Уғаа сіліг мероприятие полған. 200 кізідең «ынархас тегілегі» пӱткен. Аймах нация чоны мында араласхан. Пу проект Хакасияның экономика министерствозының гранты полызиинаң чуртасха кирілген.
Полызығлығ концерттер, акциялар иртіріп, олғаннарға, улуғ частығларға полысчабыс. Кӧзідімге, «Флеш» группаның концертінде чыылған ахчаа «Березка» олған лагерьіне ойнаҷахтар, спорт тиріглері алылған, олған библиотеказына - книгалар.
Пос туста нименең айғазарға хынчазың сурығны исте, Наталья, хатхырыбызып, теен: «Хоббидеңер сурчазар ба? Минің хобби чоғыл». Хоббидеңер сурығдаң чочынчам теен ол. Пір орында ӱр одырбас, тыс пілбес кізее палғапчадарға, хоостирға, чапсырарға аарсыныстығ. Наталья блокнодынзар хысхаҷах танығлар, хайдағ-да тирең сағыстар, чоохтар алай очерктер пас саладыр. Анзын ол позына итче. Соонаң, арса, книга даа сығарыбызар. Анзын тус кӧзіткей зе.
Пии аймаандағы чииттернең мындағ тоғыс Наталья Артемьева апарча. Мероприятиелерні кӧрзе, анда чииттерні піріктірчеткен сағыс, ынархас, спорт, туризм кирее іле кӧрінче. Наталья позы даа чиит паза пасхазын чахсы киректерге тартча.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде