КІЧІГ ААЛДАҒЫЛАРНЫ НААҶЫЛАЛҒАН ТАХТА ӦРІНДІРЧЕ
16.05.2017
Хабарлар
ИЛБЕК ЧИҢІС КӰНІНЕ УДУР ОРДЖОНИКИДЗЕ АЙМААНДАҒЫ ХОҶЫХ ААЛДА ХАКАСИЯНЫҢ СПОРТ МИНИСТЕРСТВОЗЫ КӰСТЕНІЗІНЕҢ ИЛБЕК АДА ЧАА АРАЛАСЧЫЛАРЫНА ХУМАРТХЫ ТАС ТУРҒЫЗЫЛҒАН ПАЗА СССР-ның МАТЫРЫ ГРИГОРИЙ ЕЛИСЕЕВКЕ ПАСТАЛЫҒ ШКОЛАДА ХУМАРТХЫ ЧАРДЫ ІЛІЛГЕН. ХАКАСИЯНЫҢ ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИН ААЛДА ИРТКЕН ПАЙРАМНЫҒ МЕРОПРИЯТИЕЛЕРДЕ АРАЛАСХАН. ТОҒЫС ЧОРЫҒЫ ХОҶЫХТЫ ПАСХА ААЛЛАРНАҢ ПАЛҒАЛЫСТЫРЧАТХАН ЧАЛҒЫС ТАХТАНЫ ТИКСІ ТЫХТАҒ СООНАҢ ПАЙРАМНИ АЗАРЫНАҢ ПАСТАЛҒАН.
ПӰӰЛ ТАХТАНЫ ТИКСІ ТЫХТИРҒА ЧАРАДЫЛҒАН. ОЛ ПӦГІНГЕ РЕСПУБЛИКА БЮДЖЕДІНЕҢ 16 МИЛЛИОН САЛКОВАЙ ПИРІЛГЕН. УЗУНЫ 82 МЕТР ТАХТАНЫҢ ТУЗАЗЫ УЛУҒ - ОЛ АХ ӰӰСТІҢ ТІГІ ЧАРЫНДАҒЫ ЧАЛҒЫС ААЛҒА ӰӰС ААЛ ЧӦБІНІҢ ПАСХА ААЛЛАРЫНЗАР, АЙМАХ КІНІНЗЕР ЧОЛ АСЧА.
Ах Ӱӱс кизіре салыл парған тахта кічіг аалдағы чуртағҷыларға 28 чыл туза полған. Аалдағыларның искіриинең, тахта 1985 чылда пӱдірілген. Совхоз кнезі Владимир Вагнернің паза инженер Василий Матафоновтың кӱстенізінең чонға кирек сурығ пӧгілген. Тахта проектін Матафонов тимнептір.
Ол тахтаны 20 чыл тоғынар тіп кӧр салған, че чон аннаң отысча чыл тузаланған. Тахтаны тузаланысха кирерінҷе пайрамны чайаачы хызыҷахтар пастааннар.
Олар теелбектенген соонаң пастыхтарға айран, іпекнең тус читірілген. Тахта тоғыра хызыл лента тартылған, аны Хакасия пазы Виктор Зимин паза республиканың транспорт паза чол хонии министрінің тоғызын толдырчатхан Александр Егоров кискеннер. Хоҷых аал чуртағҷыларының ӧріністерін ӱлезіп, пастыхтар паза аалҷылар наа тахтаҷа хаалааннар. Алтында, тізең, Ах Ӱӱс хорлап ахча, чарда, хармахтарынаңар ундут салып, палыхчылар турчалар. Пастыхтар килгенде, ниме итчеткеннерін кӧріп аларға кирегӧк. Мында Виктор Михайловичсер пастағы тахтаның проектін тимнеен Василий Матафонов пастырған, ол позының тузын сағысха кирген, тахтаны нааҷылаан ӱчӱн алғызын читірген. Чоохтирға кирек, тоғысты толдырған предприятие тахтаны нааҷылирына нандырығлығ хайтыр. Тахтаны тутчатхан чардыхтары тимірдең тартылтыр, ӱстӱ ле чардынаң тӧзелтір, аннаңар, сағынчам, чарды іріктезе дее, ӧӧн пӱдізі тудыларға кирек.
Тахтаны асхан соонаң улуғ аалҷылар аалзар маңзырааннар. Совет чоны Илбек Ада чаада чиңіс тутханнаң пеер 72 чыл ирт парды. Тус иртсе дее, чааны тобырған, ол чылларда тӧреен-ӧскен улус аар чылларны харах чазы чох сағысха кир полбинча. Хайди ундирзың хан тӧгістіг чаалазығларны, матыр чааласхан паба-ағаларның тӧгілген ханын?! Хайди?! Полған на чааҷы кемнің-де оолғы, пабазы, ағазы, харындазы, полған на имҷі, медсестра ипчілер, чиит хыстар кемнің-де хызы, пиҷезі, ипчізі, іҷезі полған... Піс, амғы тӧл, оларның алнында улуғ ӧдістігбіс. Піске олардаңар сағысты хайраллирға, ӱзілдірбеске кирек. Аны толдырып, тархынға кирілген киректерні ікінҷілендірбин, сын искіріглерні хайраллирына кӱзін салча амғы Россияның ӱлгӱзі, чоны.
Пӱӱнгі кӱнде Хакасияда Илбек Ада чаа араласчыларын хумартхылирынҷа улуғ тоғыс парча. Алында аймах кінінде алай ӧӧн аалда чаада чат халғаннарның паза ізі чох чіт парғаннарның аттары хумартхы таста пазылғаны читкіҷе полған. Че тус чаадаң хазых айланғаннарны даа айабинча, оларның даа ах чарыхтаң парҷаң тустары читче. Аннаңар амды аалларның кӧбізінде постарының чир-суғҷыларын - чаа араласчыларын, чуртастарын пир салғаннарны, ізі чох чіт парғаннарны, ибзер айланып, хазнаны кӧдірерінде араласханнарны - прай чааҷыларны хумартхылирға кӱстенчелер.
Орттер соонаң наазынаң турғызылған Хоҷых аалда клуб алнындағы ачыхта Илбек Ада чаа араласчыларына хумартхы тас турғызылған. Аал чуртағҷыларының сағызын чуртасха кирерге полысхан Хакасияның спорт министерствозы. Андағы пічіксер Хоҷых аалдағы Илбек Ада чааның 48 араласчызының ады киріл парған. Илбек Чиңіске чарыдылған митинг Россияның паза Хакасияның гимннері толдырылғанынаң пасталған.
- Илбек Ада чаадағы Чиңіс - ол пістің чонның фашизмні утханы ла нимес, ол пістің хазнабыстың, пӱӱнгі тӧлібістің пос чуртазы, - таныхтаан республика пазы Виктор Зимин. - Пӱӱн піс кічіг аалның чаа ветераннарының аттарын саңайға хумартхылап салдыбыс. Пір кічіг аалыҷахтаң на 48 кізі чир-суубысты азымахчы ыырҷыдаң арачылаан! Ол уғаа кӧп!
Митингте ідӧк хаҷан-да пу аалда тӧреен-ӧскен улус араласхан. Орджоникидзе аймаандағы юнармеецтер хумартхы тассар веноктар саларға тимде полғаннар, ах иснең чабылған хумартхы тастың ікі саринда чааҷыларның сомнарын тутчатхан ӱгренҷілер турғаннар. Одырчыхтарда аалның иң улуғ чуртағҷылары, ӧӧнінде ууҷалар, одырғаннар. Чыылған чон сым турыбысхан, сырайларында, тізең, чаада чат халған чон ӱчӱн ачырғаныс кӧрінген.
Хумартхы тасты Хакасияның пазы Виктор Зимин, республиканың спорт министрінің тоғызын толдырчатхан Виктор Струков паза Орджоникидзе аймаа пазы Алексей Попков асханнар. Анаң чааҷылар ӱс хати тигірзер атханнар. Галина Главацкихтің чооғынаң, Илбек Ада чаада аның пабазы пис харындазынаң хада араласхан, оларның ікізі чуртазын пир салған. Ол ӧрінче паза улуғ алғызын читірче пастыхтарға аалда хумартхы тас турғызылған ӱчӱн.
- Оріністіг, хаҷан кічіг ааллардаңар, ветераннардаңар ундутпинчалар. Мында піс 17 чыл чуртап салғабыс, палаларым пу аалда ӧскеннер. Хумартхы тасха кирілген хай пірее чаа араласчылары, улуғлан парған апсахтар, ам даа хараам алнында турчалар, - чоохтапча Хоҷых аалда чуртаан, амды Ӱӱстің чуртағҷызы Валентина Ербягина.
Чиит ӱгретчі Татьяна Балахчина митингке ӱгренҷілерінең хада килтір. Ӱгретчінің кӧрізінең, аалда хумартхы тас хайди даа кирек полған. Хоҷых аал аның тӧреен чирі полбаза даа, ол чаа араласчыларының адын хумартхылирынҷа мындағ тоғыс апарылчатханын махтапча паза уғаа кирек тіп санапча.
Юнармеецтер хумартхы тассар венокты салған соонаң, килген чон андар чахайахтар салған. Ідӧк аалҷылар, «Чиңіс садтары» акцияда аралазып, хумартхы тастың ікі саринда харағайлар одыртханнар. Пайрамнығ мероприятие школа хыринда узарадылған, хайда Совет Союзының Матыры Григорий Елисеевке хумартхы чарды ілдірілген. Григорий Семёнович алында Хакас автоном облазындағы, амды Хызылчар крайындағы Парной аалда 1918 чылда тӧреен. 1928 чылда Елисеевтернің сӧбірезі Андреевскай рудниксер (Сыралығдағы руда устаанзар кірген) кӧсчелер, аннаң чиит оол армияа парча. Илбек Ада чаада 1942 чылдаң аралазып пастаан, Днепр суғны аларында матыр чаалазып, 1944 чылның мартында Совет Союзының Матыры атха турысхан. Чаа соонаң чаа киреенде тынаға сыхханҷа служба ирткен. Матыр чир-суғҷыбыс халғанҷы чылларда Украинада Полтава городта чуртаан, андох аны чыып салғаннар. Чоохтирға кирек, пу хумартхы чарды ағаа чарыдылған пастағы чарды нимес, андағох чарды аның тӧреен аалында, Шарыпов аймаандағы Парной аалда, пар. Совет Союзының пасха матырлары чіли, аның ады алтын букваларнаң пазылған Москвада Поклоннай тағда, Волгоградта - Мамаевтің кӱргенінде, Киевте - Сабланыс мемориалында.
Ӱӱс аал чӧбінің пазы Виктор Ербягин тыл істенҷілеріне паза істеніс ветераннарына сыйыхтар тимнеп салтыр. Сыйыхты алғаннарның санында тыл істенҷізі Артур Мулаевич Саранков полған. Чаа тузында саарбах полған оолах пасха олғаннарнаң хада істенген, прай чуртазын аал хониина пир салған. Улуғ кізее хайдағ даа хайығ аарлығ, кічіг дее сыйығас чапсых полчатпас па. Чиңіс кӱніне чарыдылған пайрамнар аалда 9 Майда узарадылғаннар.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА Сомнар Максим АХПАШЕВТИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде