ПӦГӀН ПӀР - ХАКАСИЯ ПАСХА РЕГИОНАРДАҢ АРТЫХ ПОЛЗЫН
20.06.2017
Хабарлар
Хакасияның пазы Виктор ЗИМИН республикадағы ТВ-7 телеканалға интервью пирген. Виктория Калашникованаң пір час артиинаң парған чоохтазығда Виктор Зимин ноға Хакасия правительствозын отставкаа ызыбысханынаңар чоохтап пирген паза республиканың хазна алымынаңар сурығда точка турғыс салған.
АМДЫ ПАСХА ИИМЕДЕҢЕР САҒЫНАРҒА КИРЕК - ХАЙДИ АХЧА ТОҒЫНЫП АЛАРДАҢАР
- Хакасия федеральнай бюджеттең улуғ полызығ алып алар - 12 миллиардха чағын салковай. Ноға піске мынҷа кӧп ахча кирек, паза хайди сірер мындағ хабазығ пирілеріне чидіп алғазар?
- Махтанмаспын паза минің не кӱстенізімнең тібеспін - ол пістің прайзының чидии. Алымнығ чуртапчатхан кізілер дее, регионнар даа пасхалалчалар нооза. Пірдеезінең тиңнестірбеспін, че чоохтирбын: хазна алымыбыс улуғ даа полза, піс тиліс хоостыра хазнада читінҷі орындабыс. 2009 чылдаң пасти, хаҷан мин регион устағҷызы полыбысхам, піс кӧп кӧзідіглерҷе ӧскебіс, бюджетсер чыл сай ортымахти 1 миллиард 300 миллион салковай налог ахчазын хозып. Че чағдап килген 2012 чыл, мында піс кинетін не тӱс парғабыс. Ол чыл алюминийге дее паза хара тасха даа паалар тӱс парған - оларны сығарчатханнар Хакасияның ӧӧн налог тӧлепчеткеннері полғаннар. Салтарында піс 6,5 миллиард салковайға тӱс парғабыс. Мин андадох федеральнай кіннең сурынғам - чідір салған ахчабыс синінҷе хабас пиріңер, че минфин тоғыр полыбысхан. Іди піс пу ла чылда 2012 чылда полған парыстар синіне хатап чидіп алғабыс. Пірееде ол саннарны чуртағҷыларға кӧзідерге, ниме полғанынаңар, хайди піс чуртаабыстаңар чоохтирға кирек. Сах ол туста піс, президенттің «майдағы указтарын» толдырып, бюджетниктернің чал ахчазын пілдірте ӧскірібіскебіс. Нимедір ол ӱс-тӧрт миллиард пір чылда? Че ол санны хозыбызыңар ӱс-тӧрт чылға. Мына сірерге пістің хазна алымы.
Піс ідӧк улуғ нимес ахчабысты улуғ пӱдіріглерге (республиканың музей-культура кіні, перинатальнай кін, республиканың имнег туразының наа хирургия корпузы-ред.) хорат салғабыс. 3,5 миллиардча. Пасхазын прай піс федерациядаң алғабыс. Кем-де, прай бюджет ахчазын алып, ол объекттерге позыдыбысхам тіп сағынча. Че анзы андағ нимес, піс иң асхынах ахчаа пӱдіріп аларға кӱстенгебіс. Ол туста ағаа хоза чир тітірееніне имнег туразы иңзеріл сыххан. Хайди-да хайарға киректелген. Ахча чоғыл, чіктерні сыбабызаалар паза кізілернің чуртазына хати хорғыс ит кӧрелер тібізерге чарир полған. Че піс хыйалларны ирткебіс, чидер. Сойан-Сус ГЭС-тағы саай, апрельдегі ӧрттер - 70 паза 30 кізі чідір салғабыс андада. Я, 3,8 миллиард салковайнаң піске хатап полыс пиргеннер, че ол прай хорадығлар нимес нооза. Піске прай кӱстерібісті пеер тартарға киліскен, прай республика чарым чылға чағын ӧртке кіргеннерге наа чурт пӱдірерінде тоғынған. Ағаа хоза піс кӧп библиотека, школа паза ФАП пӱдір салғабыс, пос ахчазын хоратхабыс. Че піс кӧңнібісті тӱзірбеебіс, ылғабаабыс. Пірге полып, ит салғабыс.
Хаҷан президент пічікте (республикаа ахчалығ полызығ пирердеңер - ред.) хол салыбысханда, ол сах андох, графиксер кӧріп, сурыбысхан: «О, парыс тӱс партыр, ахча тӱс партыр, обязательстволар чи андағох халған ма?» Че минің обязательстволарым ӧс парғаннар даа. Пу хати Россияның финанстар министрінең чоохтазығ чахсы арах парған, че орынҷызынаң мин хырысханҷа парғам. Итсе, ол позы Новосибирсктең. Министр, тізең, хазна оңдайынаң хайған. Мағаа уйадыстығ полбаан киречілирге - піс прай пу чылларда тоғынғабыс, пістің кӧзідіглерібіс тее чахсы: пістің иң тӧбін инфляция, иң тӧбін тоғыс чохтарның саны, пістің иң чиит улустығ республика. Мин анзын хаҷан даа таныхтапчам - позы ла іди пол парбаан нооза. Чидер, хазна алымынаң сурығ чабылча. Амды пасха нимелердеңер сағынарға паза чоохтирға кирек.
Иң пастап ол ахчанаң (11,8 млрд. салковай - ред.) піске коммерческай кредиттерні, хайзыларының ӱчӱн піс 5-8, пірееде 11 дее процент тӧлепчебіс, чаап саларға кирек. Хазна, тізең, нульлығ ставканаң пирер, че ол ахчаны піске хайди даа нандыра айландырарға кирек.
- Олаңай чуртағҷаа чи анзы хайди-да теелер бе?
- Чох. Мин теем нооза - амды Хакасияның тилізінеңер сағынарға кирек. Ахчаны хайди тоғынардаңар чоох апарарға. Мин наа финанстар министріне ол киректеңер чоохтаам - налог сферазында піс иң асхынах ікі миллиардча тоғынып аларға кирекпіс.
ХАРА ТАС АНЫПЧАТХАННАР - ПІСТІҢ ПАРТНЁРЛАРЫБЫС
- Налогтардаңар паза парыстардаңар чоохтаза, амды «хара тас ахчазынаңар» сурығ позынзар хайығ тартча. Кирек уғаа пасхаҷыл кӧрінче: пір саринаң бизнес тиліпче, хара тас аниры ӧсче, че налогтарны хара тас аныпчатханнар асхынахтаң асхынах тӧлепчелер. Аннаңар чоох Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің ирткен сессиязында парған.
- Прайзына пастап санап кӧрерге кирек, анаң на чоохтанарға. Мин Владимир Николаевичтің (Штыгашев - ред.) сӧстеріне ӱндес полбаспын. Мин сағынчам, ол олаңай сағыссырас полған. Кізінің республика бюджеді ӱчӱн сағыссыразы. Мағаа піди хуруғ ла сӧстернең прай отрасльны пыролирға кирек чоғыл тіп пілдірче. Пастағызы, піс прай сын саннарны пілбинчебіс. Хара тас аныпчатханнарны піс сыныхтағда тутпинчабыс, анзы - ікінҷізі. Паза ӱзінҷізі, ол хазна чазыды полча - сірернің налогтарың, предприятиелернің налогтары. Аннаңар предприятиелернің налогтарын чарыдар минің правом чоғыл: тиксі санны чоохтап поларбын, че полған на предприятиенің ӱчӱн - чох. Іди итсем, мин чазытты сығарыбызам паза чиновник чіли аның ӱчӱн хатығласха тартыларбын. Тиксі чоохтаза, хуруғ ла сӧстернең андағ чоох апарарға чарабас. Че Ӧӧркі Чӧп кнезі теен ниме, анзы сын. Ол орта тіпче, уғаа пасхаҷыл нимелер пар. Че піди алза, кемнеңер ол чоох апарған, олар залда одырғаннар, налог тӧлепчеткеннернің прайзы. Анзы андағ нооза? Хара тас аныпчатханнар прайзы анда. Нимее ырах чӧрерге? Ол депутаттарның хайзы даа, турып, нандыр пирерҷік, ноға олар налогты асхынах тӧлеп сыхханнар. Анзы сын, сіліг паза орта поларҷых. Санапчам, бюджет ӱчӱн кӱрезерге кирек, че сала чахсы сананып паза иптіг арах оңдайнаң. Хара тас аныпчатхан предприятиелернің кӧбізі пістің партнёрларыбыс полчалар, прай чӧптезіглерні толдырчалар нооза. Владимир Николаевич орта иткен, ол сизіндіріг пирген.
- Ікі миллиардха ӧзіс пу чылда ниме сылтаанда ағаа чидіп аларға чарир?
- Кізі, пір-ікі чыл тоғынып алып, тизібізерге кӧстегліг полза, ол саблығ полар. Ол прайзының кӧңніне кірген, пірдеезін хырыспаан. Чахсы пастых? Піди кӧрзе, я. Че полған на чыл ӧзіс полар ӱчӱн, пірееде саблығ нимес хаалағлар идерге килісче. Олар пірееде кізее алай бизнеске теел парчалар, че пазағы чылларда оой арах полар. Пу чылда піс кӧп арах хара тас отрасльынаңар чоох апарчабыс, піс аны алғытчабыс, алғытчабыс, ахча, тізең, хайдадыр? Олар полған на сай кӧні ле налогтарда нимес, олар хоза налогтарда. Разрезтерде амды нинҷе таарлағлар тартчатханнар, тыхтағ тоғыстарын апарчатханнар, нинҷе пос киреен апарчатханнар амды чуртапча паза тиліпче? Кӧзідімге, Алтай аймаа - пу чылларға аның бюджеді алты хати ӧс парған.
Че тиліҷең оңдайлар хара тас промышленнозында ла нимес, піс кӧп кӧзідіглерҷе пасха пол парғабыс. Чол отрасльы пасха пол парған, піс автомобильлерні алыстырыбысхабыс, піс прайзынаң артых ипотеканы чаапчабыс. Піске прай пу нимені пістің бизнезібіс пирген - кічіг паза ортын. Нинҷе, тізең, идінҷектер пістің пол парған пу чылларға. Олар тиліҷең оңдай чох чирде тӧрібестер нооза. Фермерлер дее - олар 300 полған, амды 1600. Хуруғ чирдең нимес нооза пу прай ниме сығыс килген.
Хакасия - ол олаңай алынҷа алылған регион на нимес. Ол Россияның чардығы, мында Россия кізілері чуртапча. Минің пӧгінім, Москвазар парып, саннарны арачылиры, бюджетті иптирі полча. Че пу чыл мағаа кӧмес сидік, хорғыстығ. Чалғыс орта оңдай - хызырарға кирек. Аннаңар мин хызырарбын 100 кізіні нимес, 130 кізіні. Ол уғаа нандырығлығ хаалағ, че кӧрербіс хайди полар. Пір ле ниме минің кӧңніме кірбинче: піс регионның туризмге, аалҷы туралары бизнезіне льготаларны хызырыбысханыбыс. Пістің пір чылға ла 12 отель азылған, льготалар улуғ нимес полған даа полза. Аннаңар чахсы нимес, хаҷан ӱлгӱ ӱс чыл пазынаң кӧрізін алыстырыбысча. Че мин ізенчем, пір-пір чарым чыл пазынаң піс прай льготаларны айландыр пирербіс.
ӰЛГӰЗЕР КИЛДІҢ - РЕСПУБЛИКА ӰЧӰН КӰРЕЗЕРГЕ КИРЕКСІҢ
- Сірер амды наа министрлер кабинедін тӧстепчезер. Піс сағаабыс, май тоозылчатса, сірер прай фамилияларны искір пирерзер, че чазыт ам даа халча. Хайдағ-да сидіксіністер кандидатураларнаң?
- Я, сидіксіністер. Ол олаңай ла нимес нооза. Паза ол пиар, политическай хаалағ нимес. Минің регион устағҷызы чіли тоғызымның читпес сари полған, хаҷан администрациямның устағҷызын арестке алып алғаннар. Ол туста прайзын отставкаа ызыбызарға махачым читпеен полар, неке. Че андада прайзы ол хаалағны сахтаан, ол санда Москвада. Че мин арығласнаң айғаспаам. Кӧні чоохтаза, ол команда кӧп тузалығ ниме ит салған, правительство тоғынған паза ам даа тоғынча. Тоғынчатханнар 99 процент полған. Че мин кӧрчем нооза, кем майых парған. Уламох ол аар чылда, хаҷан политика кризизі пол парған, мин кӧр салғам, хайди кӧбізі уйан арах тоғын сыххан. Постарынзар парыбысханнар, хорых парғаннар. Че мин хынминчам, хаҷан хорыхчалар. Ол орта нимес. Син ӱлгӱзер килгезің - харбас, кӱрес, киречіле. Син постың на ӱчӱн нимес кӱресчезің нооза: ибде сӧбіреңнең хырыс, мында, тізең, син республика ӱчӱн кӱрезерге кирексің. Хомай ба сағаа, чахсы ба, пар паза кӱрес, чазырба, хайди тіпчелер, пазыңны хумзар.
Мин прайзының соонҷа кӧрерге маңнанминчам нооза, тус таа андада килістіре полбаан. Мағаа ӧӧні хазна алымынаң палғалыстығ сурығны пӧгібізері полған. Пу оңдайларда мағаа: «Синің оғырлар, синің пасха даа нимелер анда, син, тізең, пазох Москвазар». Мына мындағ оңдайларда мин бюджет ӱчӱн кӱрезігні пастаам. Прайзы чазыныбысхан паза одырча, пастағлар чоғыл, пу ниме чоғыл, тігі ниме чоғыл. Ана андада правительствоны отставкаа ызыбызарға паза хати кем мыннаң мындар чаалазыға парарын кӧрібізерге чарадығ алылған. Кӧбізі сағынча: «Че, тіріг халдым, тӱрчедең пазох табығлар, сағам позыма чуртап алим». Че іди чуртирға чарабас, республика «хысха туснаң» тоғын полбас. 2-3 чылға, 10 чылға азынада кӧрбезең, син хазна деятельі нимессің. Хазна деятельі полар ӱчӱн, хайди даа президент поларға кирек чоғыл. Андағ кізі поларға чарир аалда даа, син аалның, андағы халых чонның кӧрізі ӱчӱн кӱресчетсең. Хаҷан ниме-де чахсы полза, ол алынҷа министр, че хаҷан хомай - ол правительство. Че іди полбасха кирек, прай ниме хада ползын.
Наа правительствоны тӧстирдеңер чарадығ часхы тоозыларына алыл парар тіп мин молҷағ пирбеем. Мин май тоозыларына правительствоның концепциязын тимнеп пирердеңер чоохтаам - аның пӱдізін мин кӧзіт пиргем. Амды аны кӧрібіссіннер, мин удур ӱндезігні сағыпчам - ол схема килістіре алай чох па. Ол олаңай ла структура нимес нооза, піс таңда аннаң хада чуртирбыс. Виктория, мына сірер позыңар устағҷызар, сірерге оой ба?
- Чох, оой нимес.
- Хап-орта. Че устағҷы чіли сірер постың тоғынҷыларын хаҷан даа арачылапчазар. Аннаңар мин тіпчем - минің чахсы правительство полған. Мин мының алнында аны алыстырбаам нооза, амды тус чит килді. Паза амды піс андағ команда чыып аларға кирекпіс, хайзы иң асхынах 5 - 10 чыл тоғыныбызарҷых. Пӱӱн пір кізіні хығырғам - турыстығ, опыды пар, че ол министр поларға ынабаан. Аннаңар андағ ла оой нимес.
Кізілерні пасха чирдең аларым килбинче. Че андағ заявкалар 60-ҷа полған. Мин кӱннің сай резюмелерні кӧрчем. Ағаа хоза, амғы туста прай орынҷыларны, ӧӧн имҷілерні паза ӱгредіг учреждениелерінің устағҷыларын турғызарына чарадығ пирерге алай пирбеске кӧрчем. Школа директорларын турғызарынҷа чӧптезерім килібӧкче, че сағам тус чидіспинче. Полғанынаң на танызарға кирек нооза.
Кадрлар политиказына теелзе, июнь аразына тоос саларбын тіп сағынчам, алай ба иң асхынах 80 процентке.
- Сірер правительство 90 процентке алыс парар тіп искірген полғазар. Амды пірее ниме алыс парған ма?
- Піс нинҷе-де министрні турғыс салғабыс, Москвадаң айлан килзем, паза ікі министрні турғызарбын, нааларны, оларның кандидатуралары амох чарадыл парған. Пар паза пір министр, хайзын мин артыс саларбын.
- Министрлер чи пілчелер бе кем халарын?
- Чох, прайзы сағыпчатхан оңдайда тоғынча. Пілчезер бе, олар мағаа тарынмазыннар, піс іди чӧптес салғабыс нооза, олар анзын прай пілчелер, контрактта ол прай чарыдыл парған. Пічікте пар пункт, минің чарадығларымны ӱзӱрерге чарабас, министр хайдағ даа туста тоғызынаң суурыл парарға айабас. Мин ізенчем, ол саринаң пірдеезінің хомзыныстар чох поларына. Минің кӧңніме кірбинче пір ле ниме: хаҷан піреезі постың ӱчӱн кӱрезіг апар сыхса. Анзы саба. Мин чарадығны монарх чіли албинчам нооза, хан-пиг дее позын іди тудынмаан, ол Думанаң даа, позының полысчыларынаң даа чӧптесчең. Мин хан-пиг нимеспін, мин республиканың олаңай чуртағҷызыбын. Пӱӱн пу чир ӱчӱн мин нандырығлығбын, аннаңар мағаа андағ чарадығлар аларға килісче.
- Сірер 130 хазна тоғынҷызын хызырыбызарзар паза пір министерствоны чох идібізерзер теезер. Чарыда чоохтаза, кӧріндіре улуғ алызығлар чоғыл ба?
- Ноға? Піс тоғыс хазна структуразын хызырчабыс. Парыбызарлар хазна комитеттері, че олар олох министерстволар нооза. Чал ахчазы, штат, машиналар - прай тиң. Комитеттер тоғызының чардығын піс пасха министерстволарға пирібізербіс, хазна комитеттері устағҷыларының орынҷылар полар праволары халарға айабас. Тоғыс структура паза 130 хазна тоғынҷызы - ол кічіг саннар нимес. Че аннаң андар тоғынарға килізер. Аның ӱчӱн мағаа тарынарға кирек чоғыл. Нандырығ тудары мини. Паза мин пілчем, сидік пол парза, хайди киліс парчатханын: «Зимин ахча пирбинче». Парыңар, сидіксіністі пӧгіңер, чуртағҷыларнаң, налог тӧлепчеткеннернең чоохтазыңар. Че чох, оларның кӧріс-оңдайы истіг - салаанаң минзер кӧзідерге. Іди идерге чарабас. Мин сірерні тоғынарға алғам - парыңар паза тоғыныңар.
Алынҷа кізілердеңер чоохтирым килбинче, че мин Иван Вагнернең анымҷохтазыбысхам, ағаа чахсы сӧстерімні читіргем. Пу прай чылларда ол миннең хада полған паза мағаа полысхан. Ол парыбысхан, сынынаң чоохтаза, реформа хоостыра нимес. Николай Иванович Попов ідӧк. Отставкаа парар алнында ол тоғызынаң позыдыбызардаңар сурыныс пічиин ікі кӱнге ле пирерге маңнанмаан. Пасха регионзар кӧзерге тимненчеттір. Іди киліс парған, ол отставкаа кір парған. Вагнер ідӧк хаҷанох аны позыдыбызарға сурынған полған.
ЧИИТТЕРНІ «ХУЗУРУХ» ИДЕРГЕ ЧАРАБАС
- Правительствоның наа пӱдізінде наа устағ органнары пар полар. Кӧзідімге, чииттер политиказынҷа. Нимедір ол паза нимее ол піске кирек?
- Мин сағынчам, ол піске уғаа кирек. Чииттер - пістің таңдағыбыс, пу олаңай ла сӧстер нимес нооза. Чииттер - пістің пӱӱнгібіс, піс оларны хоостыра полчабыс, олар хаҷан даа чапчаң арах сағынчалар паза хаалапчалар. Пу чылны піс Чииттер чылы чарлабысхабыс, че мин тібинчем пір чыл чииттернең хада полып аларға, анаң тизібізерге. Піс пу чыл аразына хада тоғынҷаң оңдайлар таап аларға кирекпіс, чииттер политиказына кӧп арах ниме ит салар ӱчӱн. Таңда хатап кем-де чиит улус пол парар, анзы сын, я? Аннаңар тимнирге кирек андағ оңдайларны, хайзылары онарлап чылларға тузалығ поларлар. Мының алнында полған нооза комсомол, пионерия. Мин позым оларны ирткем, паза анзын орта тіп санапчам. Мында улуғ тӧлібіске алғызыбыс читірерге кирек андағ идеология пар полғаны ӱчӱн. Піс анзына ідӧк ӱгреніп аларға кирекпіс.
Ниме ит саларға кирек анзына? Хакасияда андағ институт чоғыл. Кем не айғаспаан чииттер политиказынаң республикада! Пістің кӧп аймах-пасха кӧстеглер, хайда чиит улус позын кӧрерге сағынча. Анзына оларға оңдай пирерге кирек паза тӧстирге андағ политика институдын, хайда олар постарын кӧзіт поларлар, постарыох чарадығлар аларлар паза тӧстирлер. Аннаңар мин чииттер политиказы управлениезін тӧстирдеңер чарадығ алғам - чииттерні пасха ведомстволарның «хузурии» идерге чарабас. Пістің андағох оңдайда туризм пол парған. Че мині чӧптеп алғаннар - мин туризмҷе алынҷа хазна комитеді идібіскем, амды ол кӧстегні культура министерствозынзар пир саларға киліс парған.
Пір сӧснең, мин чииттер политиказынҷа алынҷа управление тӧстирге паза ол тӧстелчеткен тусха аның кураторы поларға чарадығ алғам. Мин хаҷан-да культура министерствозының кураторы полғам, ол кӧнізінең минің чахығларым толдырҷаң. Кӱннің сай планеркаларны, пілдістіг, мин иртірбеҷеңмін, че пиргем ахча паза пос тоғынҷаң оңдай. Управлениеде улуғ штат полбас, тӧрт-пис кізіҷе. Прайзы кӧстеглерҷе тоғынар: тоғысчы чиит улус, студенттер, юнармия паза аннаң пасхазы. Че чииттер оларныңох аразынаң поларға киректер, ол кӧстеглерні апарзыннар паза оларны арачылазыннар. Пістің чиит улус тоғынарға тимде, анзына оларға ӱлгӱ пирерге кирек. Че аны идер алнында, оларны чахсы нимее ӱгрет саларға кирек. Мин тимдебін чииттернең тоғазарға, чоох алызарға. Олар Чир-суубыс ӱчӱн андағох нандырығлығ полчалар нооза, ол правоны олардаң пылазарға чарабас.
МИН ТОҒЫНАРҒА ТИМДЕБІН
- Правительствоны отставкаа ызып, сірер республикадаң пір дее чирзер парарға сағынминчазар, паза пір тус тоғынарға тимдезер тіп искіргезер. Хайди мин оңарчам, сірер ікінҷілебинчезер чуртағҷылар сірерні хати таап аларларында. Ноға олар іди идерге киректер?
- Нимее-де ізенер ӱчӱн, ниме-де ит саларға кирек. Че амғы минің пӧгінім саңай пасха, республика табығларында утып аларында нимес. Иң пастағы пӧгін - ол хазна пазына табығларға тимненіс, Россия Федерациязының президентіне турыстығ кізіні табары. Анзынаң улуғ пӧгін амды чоғыл. Хазнада ізестіг, амыр чуртас чох полза, республикада даа бюджет полбас. Мин ол сурыға тың хайчам, мин пілчем, хайдағ ол кирек ниме. Кӱннің сай пос чуртағҷылары чуртазынаңар сағыссырирға кирек, андада синің прай ниме килізер.
Чойланзаң, итпеен алай итпес киректердеңер чоох апарзаң, пір дее ниме киліспес. Піс анзын прай кӧрчебіс нооза. Ӱр ниместе мағаа киртіністі чідіргеннерінеңер искірген кізілердең адап пиріңер піреезін, хайдағ-да туза иткен ме? Пірее дее лидерні анда таап аларзар ба? Мин пілчем, пістің республикада турыстығ кізілер пар, пірееде оларның алнында пӧриим суурарым килче, тіспен істеністері, чарых сағыстары ӱчӱн пазырарға... Че хаҷан кізілер... Итсе, мағаа оларны пыролирға чарабас, неке...
Пазох хати чоохтирбын - мин табыларбын тіп искірбеем. Мин тоғынарға тимдебін теем. Че паза пір уғаа кирек сылтағ пар полза ла - хазна устағҷызының чарадии. Ідӧк мин пілчем, прай чахсы сағынып аларымны - кирекпін ме мин регионға, истіг полар ба регионға миннең хада тоғынарға паза чуртирға, андада ла мин чарадығ аларбын: парарға алай парбасха табығларға. Че табығларға парбас чіли тоғынарға пір дее чарабас. Пасхали киліспес, киртініңер мағаа.
- Азынада пӧгіннер пар ба, нименең сірер айғазарзар чағынғы алты чыл, регион устағҷызы тоғызыңарда халзаңар?
- Пӧгін пір. Хакасия пасха регионнардаң артых ползын. Полғаны ла, Хакасияҷа чӧріп, хаҷан даа тізін: «Мин иң сілігбін, мин иң чахсы тонаныхпын, минің иң чахсы машина, пістің иң чахсы предприятиелер, иң артых культура-тархын кіні паза перинатальнай кін». Паза, пілдістіг, экономиканы, прай отрасльларны тилідерге кирек. Че олар Правительство, Ӧӧркі Чӧп хайди тоғынарларынаң палғалыстығ полар. Прай ниме чахсы паза ипти сағынылған поларға кирек. Инвесторлар регионзар ахча кирерге хынар ӱчӱн, туристтер, тізең, кил турар ӱчӱн.
Алғыс чоохтазығ, сурығлар ӱчӱн. Піди чоох алызарға удаа оңдай табылған полза, чахсы поларҷых. Че макроэкономикадаңар нимес. Мин пасха даа нимелердеңер чоохтирға тимдебін, че анзын ідӧк минің командам - министрлер, аймахтарның паза городтарның пастары - идерге кирек тіп санапчам.
Мин прайзына читір полбинчам, мағаа удаа Москвазар чӧрерге килісче. Аннаңар піреезі миннең хада тоғазарға оңдай пір дее чоғыл тіпче. Мин тоғазарға тимдебін, че, сағынчам, миннең хай-хай улуғ туза полар, мин пеер ахча, хайығ паза инвесторларны ағыл турзам. Суткаларнаң пос кабинедімде одырып, прайзынаң тоғас турзам даа, ол сурығларны пӧк полбаспын. Мағаа хатығ поларға сидік, че пірееде анзы киректелче.
Автор :
Тимнеен Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде