«ПӀС ПРАЙЗЫБЫС ААЛДАҢ СЫХХАБЫС...»
23.08.2017
Хабарлар
ХАЙДИ ТАБЫРАХ УЧУХЧА ТУС! КӦРЗЕҢ НЕ - ПАЗОХ ПИС ЧЫЛ ИРТ ПАРТЫР, ПАЗОХ ТӦРЕЕН КӰН ТАНЫХТАҶАҢ ТУС ЧИТ КИЛТІР! АНА АНДАҒ ОЛ - ТУС! КІЗІ, ТІЗЕҢ, ХАЙБАҒЫНЗА ЛА, ТУС-ЧАС ПАРЛАЧА. ЧЕ НИНҶЕ ДЕЕ ЧАС ПОЛЗА, ОЛҒАН ТУЗЫБЫСТЫҢ ХЫНЫҒ ТУСТАРЫН САҒЫСХА КИРЕРГЕ ХЫНАДЫРБЫС...
1963 ЧЫЛ. МИХАИЛ МИХАЙЛОВИЧ ПАЗА МАРТА КАРЛОВНА ЗИМИННЕР КАТАНОВ ААЛЗАР КӦСЧЕЛЕР. УЛУҒ ПАЛАЛАРЫНАҢ ПАСХА ХОЛЛАРЫНДА ТОҒЫС АЙЛЫҒ ЧАС ПАЛА. ОЛ ЫҢААҶАХ ВИТЯ ПОЛҒАН, ЗИМИННЕРНІҢ ОЧЫ ООЛҒЫ. КАТАНОВ ААЛДА АСХЫСТАҒЫ ПЛЕМЗАВОДТЫҢ ІКІНҶІ ПӦЛИИ ОРНЫХХАН. СӦБІРЕ ПАЗЫ МИХАИЛ МИХАЙЛОВИЧ ПАСТАҒЫ ТУСТА АНДА ЧАБАН ПОЛҒАН, АНАҢ АҒБАН СУҒ КИЗІРЕ ТИМІР ЧОЛ ТАХТАЗЫНЗАР ТОҒЫНАРҒА КІРІБІСКЕН. ОЛ ТУСТАҢ СЫҒАРА ХЫЗЫЛЧАР КРАЙЫНДАҒЫ ДИССОС ААЛДАҢ КӦС КИЛГЕН СӦБІРЕНІҢ ЧУРТАЗЫ САҢАЙ ХАКАСИЯНАҢ ПАЛҒАЛЫС ПАРҒАН. МЫНДА ПАЛАЛАРЫ ӦСКЕННЕР, ӰГРЕНГЕННЕР, ХОНЫХТАРЫН ТӦСТЕЕННЕР.
ПӰӰН ЗИМИННЕРНІҢ ОЧЫ ООЛҒЫНА, ХАКАСИЯ ПАЗЫ ВИКТОР МИХАЙЛОВИЧ ЗИМИНГЕ, 55 ЧАС ТОЛЧА.
Арғыстарына, ӱгретчілеріне, тізең, ол ам даа Витя. Витя Зимин. Физика ӱгретчізі Екатерина Петровна Чаптыкова Витяның хайдағ ӱгренҷі полғанын паза аннаң хада ӱгренген арғыстары Иосиф Егорович Гертнер паза Галина Ананьевна Паршукова (хыс фамилиязы - Токоякова) хада ойнаан, ӱгренген тустарны сағысха кирчелер.
Амыр хылыхтығ Витя, ол тустағы пасха оолахтар чіли, прай олған тузын тасхар иртірген тиирге чарир. Хонҷых олғаннарнаң хада чыылыс парзалар, кӧгліг хатхы-кӱлкі ырахтынох истілҷең.
Физика ӱгретчiзi Е.П.Чаптыкова
- Пiс хости чуртаабыс, - чоохтапча Галина Ананьевна. - Кӧбізін лапта ойнаҷаңмыс, пірееде ӱзінҷізі артых паза пасха ойыннарны. Ол туста олғаннар кӧп полғаннар, тус ідӧк хынығ иртчең.
- Піс оолахтарнаң хада чыылыс парзабыс, «чаалазарға» хынҷаңмыс. Орама пазындағы ат хазааларында «атызып», аал тастында отахтар пӱдірҷеңміс, - андағ сағыстар халған олған тузынаң Иосиф Егорович Гертнернің.
Школаа Витя прай сигіс чыл Иоськанаң хада чӧрген. Оолахтар пір класста ӱгренгеннер, ағаа хоза хости чуртаҷаңнар.
Хада ӱгренген И.Е. Гертнер
Гертнерлер Школьнай орамада чуртаҷаңнар, Зиминнер, тізең, Коннай орамада. Пу орамалар аразында Клубнай орамада чуртааннар Токояковтар сӧбірезі, хайда ӧскен ӱс хызыҷах: Валя, Галя паза Люба. Галя - Галина Ананьевна Паршукова - олған садында тоғынча. Иоська амды Иосиф Егорович (аның іҷезі Евдокия Николаевна Совет Союзының Матыры Михаил Иванович Чебодаевнең пӧле полғаннар - ред.) школада физкультура паза технология ӱгретчізі полча. Аннаң хада амғы тусха теере істенче физика ӱгретчізі Екатерина Петровна Чаптыкова. Екатерина Петровна олғаннарның клазында физика урогын апарған.
- Сірер школазар тоғынарға килгенде, піске най чиит пілдіргезер, наа ла школа тоосханға тӧӧй полғазар, - кӱлімзіреп ала, таныхтапча Иосиф Егорович.
- Мині 1973 чылда институт соонаң пеер тоғынарға ысханнар, - сағысха кирче ӱгретчі Екатерина Петровна. - Андада аалда олған кӧп полған. Прее чылларда ікілер класс тӧстеҷеңнер. Мин тоғынып пастаанда, Витяның клазы пизінҷі классха сыххан. Мин олардаң он чылға улуғбын, араларыбыс сынап таа асхынах.
Хада ӱгренген ӧӧрезi Г.А. Паршукова
Алтынҷы класста олғаннарны пір классха піріктірібіскеннер. Оларның клазынаң устаан Любовь Ивановна Кокова (хыс фамилиязы - Макина), мин ӱстӱндегі класснаң устаам. Сағыста кӧп хынығ ниме халған. Пірсінде ікі класстың оолахтары тудызыбысханнар. Витя андаараласханох. Ниме ӱлес полбааннары сағыста халбаан.
Иосиф Егорович, Екатерина Петровнаның чооғын истіп, кӱлінче. Ниме ӱчӱн оолахтар тудысчаңнар? Кӱстерін сынасчаңнар, артыхтарын кӧзітчеңнер. Аалдағы олғаннар интернаттағыларнаң хада хабызыбысчаңнар. Кемнің тузында андағ полбаан?! Пістің дее туста класс класснаң хада талазыбысчаң. 7-ҷі, 8-ҷі класстардағы олғаннарның саарбах тузы иң хыызында парча нооза. Пӱӱнгі кӱнде ол оолахтар пу киректі, кӱлініп ала, сағысха кирчелер.
Витя Зиминнің клазындағы олғаннар, пасха класстар чіли, коммунисттер партиязының прай пасхызын ирткеннер: октябрёнок полғаннар, анаң - пионер, 14 час толдырғанда, комсомолға алылғаннар. Уғаа нандырығлығ, чӱрексіністіг пасхыстар полған.
Екатерина Петровна даа сағысха кирген, хайди позының тузында пионер поларға тус читкенде, хызыл галстукты мойнында палғирын чӱрексіп ала сағаан. Аннаң хай-хай нандырығлығ - комсомолға кірері. Иосиф Егоровичтің сӧстерінең, ВЛКСМ уставын ӧтіре пілерге, чоохтазығ иртерге, анаң сын комсомол поларына сӧс пирерге киректелген. Пірее орында алҷаас полза, хатап иртчезің. Комсомол биледі прай кирексіністерні толдырза ла пирілҷең.
- Че иң хынығ полҷаң Пионер одына чӧрерге, - чоохтапча Иосиф Егорович. - Сухой олтырыхсар парып, отты тӧрт метр пӧзік тимнеҷеңміс. Марығлар, ойыннар мында иртірілҷең.
Олох туста олғаннар, чайғы пасталыбысса, хойлар хырығарға чорҷеңнер, кӱскӱзін чир тамаан теерерге полысчаңнар. Сӧбірее хайди даа толдырҷаң син кӧріл парҷаң. Тоғысха кӧніктірері Совет Союзының ӱгредіг программазының ӧӧн пӧгіннерінің пірсі полған.
Айдас пионерлер. Витя ЗИМИН (сол саринаң) пизiнҷi турча, Иоскька Гертнер пастағызы.
Катановтағы школа сигіс чыллығ полған. Аннаң андар олғаннарның кӧбізі профессия аларға техникум-училищелерҷе тараза халҷаңнар. Витя Зимин Ағбандағы аал хонии техникумында ӱгредиин узаратхан, Иосиф Гертнер - Ӧӧк пилтіріндегі ортымах школада, Галина Токоякова - Ағбанда. Ӱгредіг соонаң армия, істеніс чолы, сӧбіре - хада ӱгренген арғыстарның чоллары азырыл парған, че школа тоосхан соонаң класс полған на пис чыл пазынаң чыылысча.
Витя Зимин, тізең, олаңай оолағаснаң улуғ пастыхха читіре ӧзіп алған. Че хайдағ даа пӧзік, нандырығлығ орында тоғынза, ол хайдаң сыхханын ундутпинча. Аал чуртазына теелчеткен хайдағ даа чыылығда ол хынадыр таныхтирға: «Піс прайзыбыс аалдаң сыххабыс...». Пӱӱнгі Катанов аалға ӧкерсінерге ле халча.
Илбек ада чаа араласчыларына - чеес паза улуғлас!
«Ағбан - Ах тобырах» чолдаң аалның наа школазы кӧрінче, аалзар тӧзелген асфальттығ чол хығырча, хайзы, ӧӧн орамаларҷа парып, наа Культура туразынзар ағылча. Хакасия пазы Виктор Зиминнің кӱстенізі ӧскен аалның чуртағҷыларына улуғ ӧрініс сыйлапча. Олғаннарның чахсы оңдайларда ӱгренҷең оңдай пар, чуртағҷыларның - пос тусты иртірҷең орын. Че ӧӧні - устағҷы ӧскен аалын на нимес, тиксі республиканы ӧткін тилітче.
2015 чылның апрель айындағы ӧрттер соондағы пӱдiрiгде.
- Хакасия пазы полып, Виктор Зимин аалда позының ізін артыс салғанын таныхтирға сағынчам, - хосча Екатерина Петровна. - Аның устаанынаң ӧскен аалында наа Культура туразы, школа пӱдірілген, чолда асфальт тӧзелген. Аннаң пасха ол республикадағы аалларның тилізін тӧреміл хайығда тутча. Анзы аның олаңай чоннаң сыхханын киречілепче. Мин ағаа хазых, талаан алғапчам. Хакасияның, чонның чахсы чуртазы ӱчӱн аннаң андар ідӧк ле тӱзімніг тоғынзын. Пала-пархалары часкалығ ползыннар.
Хакасия пазы Виктор ЗИМИН чон культуразына, кибiрлерiне ситкiп хайча.
Хада ӱгренген арғыстары ідӧк чылығ алғыстастарға хозылчалар. Хада ӱгренген арғыстары республиканаң устапчатханына ӧрінчелер.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА (Иргі сомнар И.Е.ГЕРТНЕРНІҢ архивінең алылған)
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде