ОН ЧЫЛ ІСТЕСКЕН ТОҒЫСТЫҢ САЛТАРЛАРЫ
30.08.2017
Хабарлар
Пу кӱннерде республиканың музей-культура кініңде пресс-конференция ирткен. Ол музей фондынзар Окунев культура тузындағы хоостығ тас плиталары пирілгеніне чарыдылған. Пресс-конференцияда Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең музейнің директоры Андрей Готлиб, РАН-ның тархын паза материальнай культура институттағы Центральнай Азияның паза Кавказтың археология пӧлиинің улуғ наука тоғынҷылары Андрей Поляков паза Игорь Лазаретов араласханнар.
Санкт-Петербургтаң килген ученайлар Ит кӧлде чуртаан пурунғы кізілер сыырадын істескеннер. Андағы чон пос хониин апарған. Олар пір орында сыыратты тӧстеп салғаннар. Анда онҷа кӱрген орныххан. Пірее кӱрген алтында 20 теере сӧӧк табылған. Іди пір кӱргенні улуғ нимес сыыратха санирға чарир.
Андрей Поляковтың чооғынаң, учёнайлар ол хумартхы тасты 10 чыл істескеннер. Халғанҷы туста ол тоғысха Орыс география пірігізі хозылған. Ол тоғысха волонтерларны ысчаң. Окунев культуразынаң пай пір дее культура чоғыл. Аны Чағынғы Востоктың паза Хыдат культуразынаң тиңнестірерге чарир. Ол хумартхы тас оңдайынаң чалғыс полча. Ол Окунев культуразының прай тузын, чонның тилізін чарытча. Ідӧк анда Афанасьев культуразы чарыдылча.
Афанасьев культуразы тузындағы кӱргеннернең Окунев культуразы тузында тузаланғаннар, сыыраттар турғысчаңнар. Хумартхы тас хоостығ плиталарға паза пасха ниме-нооларға пай.
Игорь Лазаретовтың чооғынаң, олар хумартхы тасты толдыразынаң істезіп алғаннар. Анда ол чонның чуртас алызығлары чахсы кӧрінче. Хумартхы тас пастыра Сибирьде кізіні пасхаҷыл оңдайнаң чығанын піліп аларға чарир. Анда кізілерні катакомбаларда, оймахтарда чығҷаңнар. Андағ оңдайнаң кізілерні Кавказта чығҷаңнар. Аннаңар Окунев культуразын тӧстеен чон Алтынзархы Кавказтаң килген тіп чоохтирға чарир. Ідӧк ол хумартхы тас хоостыра кізілерні чығар кибірлер, кӱргеннер алысханын, кӧп чайаачы тоғысты істезіп аларға чарир. Анзы археологтарға иң аарлығ полча. Кӱргеннерде пурунғы
чон худайлар омаларын, аңнарны хоостаҷаң полғаннар. Амғы ученайлар ол хоостарны істесчелер.
Таныхтирға кирек, пірее плиталарда хоостар аймах туста хоосталғаннар. Плиталарнаң ӱс-тӧрт хати тузаланҷаң полтырлар. Ноғадаңар? Ученайларның кӧрізінең, пурунғы чон пірее кирек хоостыра плитада хоосты таснаң сапчаң полтыр. Соондағы тӧллер ол ызых плитанаң пазох тузаланҷаңнар, че олар ӧбекелерінің кибірлерін хайраллап халарға кӱстенгеннер. Пірее плиталарда хоостар чахсы хайраллал парғаннар. Ученайларның сағызынаң, пір плитада пастап Худайның омазын чайаҷаңнар, соонаң ол ома хоостыра кӱн таниин хоостаҷаңнар. Че кӱн сустары орнына курильницалар хоостал парған. Ол ідістерде сырларны алай чыстығ оттар хайраллаҷаң полғаннар. Анаң плитанаң ӱзінҷі хати тузаланғаннар. Анда пала таапчатхан ипчіні хоостап салғаннар. Іди пурунғы чон тойлығ ипчіні хайраллап халарға сурынған полар.
Пӱӱл, наңмырлар чаған сылтаанда, істезіг тоғызын сидік оңдайларда апарарға киліскен. Іди істезігҷілерге сыыраттарны чабарға, кӱргеннерні арығлирға килісчең. Ученайлар 15 кӱргенні істезіп алғаннар. Полған на кӱргеннең іскеркі саринзар кибірлерні толдырҷаң орын полтыр. Пір андағ орын чахсы хайраллал парған. Аның ортызында тастаң иділген хуйух салҷаң орын полған. Ол орыннаң алтынзарых тас обаа турған. Андағох оңдайлығ сыыраттар Моол чирінде Хыдаттың алтынзарых-кидер саринда табылған. Аннаңар Окунев культуразы кӧп чирлерге тарап парған тіп чоохтирға чарир. Амғы туста анда нинҷе кізінің сӧӧктері чатханын санап аларға оңдай пар. Іди ученайларға ол орында нинҷе кізі чуртаанын, анаң пасха туста кізілер нинҷе чыл чуртаанын, хайдағ ас-тамах чіҷеңнерін піліп аларға оңдай полар. Пу чағында тоғыс салтарларынҷа улуғ монография сығар.
Автор :
Антон ЧЕРТЫКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде