ӰЛӰКӰН ПАРДА, ТІЛДЕҢЕР УНДИРҒА СИДІК ПОЛАР
05.09.2017
Хабарлар
Пу чылның 4 сентябрьында Хакас Республикада пастағызын на Хакас тілі кӱні иртірілді. Улуғ алғыс пу кӱнні республикабыстың ӱлӱкӱннері санына кирерге кӱстенген кізілерге.
Хакас тілі кӱні республика синінде иртірілчеткені кізілернің сағызын алғыдар паза, арса, алыстырар тіп ізеніс пар. Пірееде «кемге кирек хакас тілі», «ӧлчеткен тіл», «ноға хакас тіліне хазна ахчазын хорадарға кирек» тіп чоохтар сығысча. Тіл нацияның тании полчатханынаңар, хакастарға мындағ чоохтарны изі чох истерге. Аннаңар тілібіске хазна синінде полызығ пирілчеткенде, алынҷа ӱлӱкӱн чарыдылчатханда, улам ӧріністіг. Республика пазы Виктор Зимин пу сурыға хайығ салғанынаң хакас тілліг кинделер сығарылчалар, чиит авторларға полысчалар, халых пірігістеріне гранттар пирілчелер. Іди тиксі Россияның, кӧп тілліг-чоннығ хазнаның, политиказы республикада толдырылча.
Наа ӱлӱкӱн чуртасха кирілчеткенде, хайди аны иртірерге чарир тіп сурығ сығысча. Газетабыстың хабарҷылары, ӧткін хайынып, сурастырығ иртірділер, хығырчатхан улустың нандырығларында кӧбізін олғаннарны тілге кӧніктірерінеңер чоохталча. Орта, че, минің сағызымнаң, Хакас тілі кӱні, школада ла иртірілҷең ӱлӱкӱн полбин, устағ-пастағ синінең пасти халых чон аразында иртірілзе, хай-хай тузалығ поларҷых. Арса, андада тіл пілбинчеткен хакастар ла нимес, ідӧк пасха тілліг чоннар, хакас тілінің пайына хайхап, аны ӱгренерге тартыларлар. Пу кӱнні хайди иртірердеңер методика чӧптерін пас салып, оларны СМИ пастыра тарадыбызарға чарир. Библиотека кӧзідіглері, азых лекциялар, хығырығҷылар марии, литература чоохтазығлары, интеллектуал ойыннары, конференциялар, тіл тилідеріне хозым иткеннерні Аарластығ пічіктернең таныхтиры. Мындағ мероприятиелер хонҷых республикаларда иртірілчелер. Чииттер пӱӱн кӧбізін соцсетьтерде «одырчалар», оларның аразында наа оңдайлығ марығлар паза ойыннар иртірерге чарир: видеоклип идері, флешмобтар...
Че андағ кирекке піске дее, наукадағыларға, тимде поларға кирек, тілні пілерге, чоох алызарға ӱгренерге киректелчеткен кинделер тимнирге кирек. Аны ӧнетін тимнегліг ле кізілер, тілҷілер, ит поларлар. Тіл хайраллир патриот сағыстығ, тілні тирең пілчеткен чииттерні хакас тілі науказына тартарға кирек. Хакас тілінің тархынында полған нимелер орта кӧзіділерге кирек, полбаан нимелер сын ниме чіли пирілбезіннер. Хомзынысха, пірееде пір кізі сағын таап алған ниме, фантазия, хакас тілліг киндеде сых парадыр. Соонаң хығырығҷылар ӱрӱкчелер, хайдағ андағ сӧс полҷаң, хаҷан даа, пір дее улуғ кізідең испеебіс тіп ала. Полған на тілнің, хакас тілінің дее позының алынҷа тилеен чолы пар, ол чолны улуғлирға кирек, чоныбыстың тархынын кӧзітче нооза, аннаңар іди хылынарға чарабас.
Піссер, ХакНИИЯЛИ-ның тіл пӧлиинзер, пірееде хакас тілі паза пасха даа тӱрк тіллерінең палғалыстығ сурығларнаң кізілер айланчалар. Олардаң истерге килісче, хакас тілінең апарылчатхан передачаларны кӧрчебіс, нимедеңер чоохталчатханын пілерге итчебіс, хысха синхроннай тілбестег полған полза, чахсы поларҷых тіп. Техника саринаң сидік полар тіпчебіс, ГТРК-зар айланыңар.
Хакас тілі ӱлӱкӱні парда, тілдеңер, аның сурығларынаңар, тилізінеңер ундирға сидік полар.
Автор :
Ирина ЧЕБОЧАКОВА, ХакНИИЯЛИ-ның ӧӧн наука тоғынҷызы, Терминкомның кнезі, филология наукаларының кандидады
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы