СУҒ - ОЛ КӰСТӀГ НИМЕ
04.10.2017
Хабарлар
Пістің чонның кибірлерінің пірсі - суғ ээзіне пазырары.Мин пу кибірдеңер чоох апарарға сағынчам. Суғның тании ікі хадыл игір сиг полча. Тиксі тилекейде суғны піди таныхтапчалар.
Суғны тіріг нимее санапчалар. Тиктең нимес тіпчелер - суғ чох чуртас чоғыл. Піс удаа чир ӱстӱнде прай ниме тыннығ паза тіріг полчатханын ундут салчабыс. Аннаңар пурунғы кибірлерге тудынып чуртирға кирек. Чон культуразы хоостыра кибірлер тӧлдең тӧлге пиріліп одырчалар.
Ағбан, Ким осхас ызых суғларзар сурыныснаң айланарға кирек. Халас-талғаннаң суғны азыраңар. Анаң, суға пазырып, посты арығлап пирерге сурынарға. Пу кибірдеңер искіріглер пар. Сурыныс чох суғзар чағын парарға чарабас. Кибірге орта тудынза, суғ сірерні, имнеп, арығлап пирер. Суғ ээзі араға чызына хынминча. Изірік кізілер удаа, суға саайланып, пурлух парчалар. Пурунғы кибірлерні, улуғлабин, нимее салбаза, сын чуртаста хатығ нандырығ тударға килізер.
Ахчатхан арығ суғда сомғаны кізінің иді-ханын паза чанын арығлапча. Суғ чыылған «хара кӱстерні» чуубысча, итті паза сӧӧктерні, оорханы имнепче.
Хакас чонның кибірі хоостыра суғ тайиин иртірҷеңнер. Пір саринаң, анзы суғлар арығ полар ӱчӱн иділче. Суғ ээзінзер айланып, суғлар таспазыннар тіп сурынҷаңнар. Учёнай Н.Ф.Катановтың архив пічіктерінде суғ тайиинаңар пазылған.
Арығланар кибірні хам иртірҷең. Суғлар андада ибіркі тіріг нимее тосхымнығ чуртас, ӧзіс пирчелер. Суғ тайии наа ай тӧріп парза иртірілҷең. Пӱӱнгі кӱнде, тізең, суғны учёнайлар ӱгренчелер: астро-археологтар, гидрологтар, физиктер...
Суғ тіріг нимее арығ кӱс пирче, аннаңар аның хыринда амыр паза иптіг тудынарға кирек. Суум-саамға ағын суғлар даа, кӧллер дее хынминчалар. Пістің чон мындағ кибірге тудынҷаң. Амғы тӧлге посты суғ хазында ідӧк кибірли, ипти тудынарға чӧп пирчем.
Автор :
Юлия ТИНИКОВА, культуролог
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде