АЛЫП АЙДОЛАЙНЫ МАХТАП, ПОСТАРЫНЫҢ ХЫЙҒАЛАРЫНАҢ СЫНАСХАННАР
25.10.2017
Хабарлар
ПІСТІҢ ЧОННЫҢ КИБІРЛЕРІН, САРЫН-ТАХПАХТАРЫН ПАЗА ТІЛІБІСТІ ТИЛІТЧЕ МЫНДАҒ МАРЫҒЛАР. 19 ОКТЯБРЬДА АҒБАНДА «ЧЫЛТЫЗАХТАР» ОЛҒАН ФЕСТИВАПЬЫ ИРТКЕН, 20 ОКТЯБРЬДА - АСХЫС АЙМААНДАҒЫ КАТАНОВ ААЛДА «ИНЕ ТІЛІ» МАРЫҒ.
ОЛҒАННАРНЫҢ ПӰӰЛГІ «ИНЕ ТІЛІ» «АЙДОЛАЙ» АЛЫПТЫҒ НЫМАХ ХООСТЫРА ИРТКЕН. МАРЫҒА ПРАЙ 11 КОМАНДА КИЛГЕН: АҒБАННАҢ Н.Ф.КАТАНОВТЫҢ АДЫНАҢ НАЦИОНАЛЬНАЙ ГИМНАЗИЯ-ИНТЕРНАТ ПАЗА 22 № ШКОЛА, АЛТАЙ АЙМААНАҢ АРШАННАРДАҒЫ ОРТЫМАХ ШКОЛА, АСХЫС АЙМААНАҢ ӰС ЧУЛДАҒЫ, КАЛИНИНДЕГІ ПАЗА КЫЗЛАСТАҒЫ ОРТЫМАХ ШКОЛАЛАР, ПИИ АЙМААНАҢ БОНДАРЕВ, КУЙБЫШЕВ ПАЗА ХЫЗЫЛ ХАРА СУҒ ААЛЛАРДАҒЫ ШКОЛАЛАР, ТАШТЫП АЙМААНАҢ МАДЫРДАҒЫ ПАЗА АҒБАН ПИЛТІРІ АЙМААНАҢ ЧАРКОВТАҒЫ ШКОЛАЛАР.
Чыылысхан чонзар алғыстас сӧстерінең айланғаннар Хакас Республиканың национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Нина Гавриловна Челтыгмашева паза республиканың ӱгредіг паза наука министерствозындағы национальнай пӧліктің устағҷызы Ольга Васильевна Доможакова.
Ол кӱн сынап таа олғаннарға пайрам полған полар. Мындағ марығлар пос тілінең иптіг чоохтазарға, наа сӧстерні пілерге ӱгретче. Пістің тілібіс паза кибірлерібіс хайраллалчалар. Амды ноябрь айда республиканың олған садтарында «Пала тілі» хакас тілінең марығлар иртер. Ол саринаң пістің правительство республикада хакас тілін тилідеріне улуғ хайығ салча.
«Ине тілі» марығны паалирға пілістіг чарғыҷылар табылғаннар. Іди чарғыҷылар полыбысханнар Ольга Васильевна Доможакова (чарғыҷылар кнезі), ИГИСАТ-тың наука тоғынҷызы, филология наукаларының докторы Мария Дмитриевна Чертыкова, ХГУ-ның доценті, педагогика наукаларының кандидады Клавдия Ивановна Султанбаева, «Хуртуйах тас» музейнің наука тоғынҷызы, Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Леонид Васильевич Горбатов паза писатель Илья Прокопьевич Топоев.
Марығ «Изен-минді» пирерінең пасталған. Мында полған на команда удур-тӧдір танысча, изен-минділесче: «Хайдағ чирде чирлігзің, ноо суғда суғлығзың? Ада-іҷеңер кем полды, ады-солаңар кемдір?» Команда араласчылары постарының чирлерінеңер, тағ-суғларынаңар паза чуртапчатхан аалларынаңар махтағлығ сӧстернең чоохтапчалар. Асхыс паза Пии аймаандағылар тадырада нандырчатсалар, орыс тілліг Мадыр паза Чарков аалдағылар сала топырланып чоохтан турғаннар. Аннаңар тиктең нимес пу номинацияда чиңісчі полыбысхан Ус чул аалдағы школаның командазы.
Анаң пу марығда «Тадырада табырах чоохтанарынҷа» иң сидік чардығына кірібіскеннер. Анда «Айдолай» алыптығ нымахтаң кип-чоохха кірген сӧстерні прайзынаң табырах паза орта, тыыда хығырарға кирек полған:
... Отча обалым чоғып,
Чіпче чазиим чоғып.
Парғаны паадағ поладыр,
Хапғаны хатығ попадыр.
Тарынғаның таға тарадыбыс,
Пурухханыңны пулутха сығарыбыс...
Мында піреезі, чаҷыннаң даа хығырып, сӱрнӱкчеткен, хай піреезі, тізең, килкім не текстті, пір дее топырланмин, тадырада хығыр турған. Минің кӧңніме кірген Калининдегі школадаң килген Дима Боргояков. Че чиңіс тутханнар Бондаревтегі школада ӱгренчеткен олғаннар.
Анаң «Чалтырама сӧс» марығ пасталған. Анда, «Алыптығ нымах - нимедір ол?» сурыға нандырып, чонның чуртазында нымахтың тузазынаңар чоохтап пирерге кирек полған. Мында істезігліг тоғыс пазарға, анаң чарыда чоохтирға паза сӧстер пайынаң тузаланарға кирек полған. Олғаннар пу марыға маңат тимнен килтірлер. Алыптығ нымахтаңар кӧп чапсых нимелер піліп аларға чарир полған. Мында чиңіс тутхан Калининдегі ортымах школаның ӱгренҷізі Арина Чепчигашева. Ағаа ідӧк «Ине тілі» чӧрімнең алынҷа сыйых - 1500 салковай - пиргеннер.
Хынығ полған «Айдолай» алыптығ нымах хоостыра хоостар мариин кӧрерге. Аны ӧӧнінде медиапрезентация оңдайынаң иртіргеннер. Экранда кӧзіділчеткен хоостарны алыптығ нымахтағы сӧстернең хоза чоохтап пирерге кирек полған. Пу пӧгіннерні прай даа командалар толдырыбысханнар. Чарғыҷылар мында иң маңат командаа Аршаннаң килген олғаннарны санааннар.
Халғанҷызында «Айдолайға чарыдылған кӧг» марығда алыптығ нымахтың ӱзігін хығырарға, улуғ нимес ойын кӧзіт пирерге, чатханнаң алай хомыснаң нымах ыс пирерге кирек полған. Аның соонаң пу сӧстернең тоозарға:
- Азыр пастығ чыдаларын тудынып,
Аархы чирде халды алып-кӱлӱктер.
Ай чалбағы хара молаттарын тудынып,
Тігі чирде халды алып-кӱлӱктер.
Ол чырғалларын чырғап,
Чирлеп-чуртап халдылар алыптар.
Пу пӧгіннерге прайзынаң артых сыданғаннар Калининнең килген ӱгренҷілер.
Анаң чарғыҷылар ӱгренҷілернің тоғызын паалапчатхан туста, «Ӱлгер» кӧг ӧменің араласчылары Владимир Доржу «Хан Мирген» алыптығ нымахтың кизегін, Антонида Тюльберова «Тасха матыр» кип-чоохтың ӱзігін паза Хакасияның чон артизі, «Ӱлгер» ӧменің устағҷызы Вячеслав Кученов «Айдолай» алыптығ нымахтың ӱзігін хайлап пиргеннер. Оларның ойыннары, кӧглері марығ араласчыларына туза полған полар.
Ол туста чарғыҷылар постарының чарадиин чонға искіргеннер. Іди пастағы ікі орынға турысханнар Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназияның паза Асхыс аймааның Калининдегі ортымах школаның ӱгренҷілері. Олар сынап таа тиңнең тиңе харбасханнар тиирге чарир.
Ікінҷі орында пол парғаннар Пии аймаандағы Хызыл хара суғ аалның школа ӱгренҷілері паза ӱзінҷі орынға турысханнар Асхыс аймаандағы Ӱс чул аалның олғаннары.
Іди тоозылған олғаннарның теестегі «Ине тілі» пайрамнығ марии. Прайзы пу марығны тимнеен министерстволарны, «Ине тілі» чӧрімнің устағҷызы Зинаида Андреевна Чертыкованы паза ӱгретчілерні алғыстаан.
Килер чылда пу марығ улам алғыда паза тирең пӧгінніг по-ларын сахтирбыс.
Автор :
Ипья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде