ИРТКЕН ХОРҒЫСТЫҒ ЧЫЛЛАРНЫ УНДУТПАҢАР
01.11.2017
Хабарлар
РОССИЯДА 30 ОКТЯБРЬДА, ПОЛИТИКА РЕПРЕССИЯЛАРЫНА ТАРТЫЛЫП, ХЫЙАЛҒА КІРГЕННЕРНІ ХУМАРТХЫЛИР КӰН ТАНЫХТАЛЧА. ПУ КӰНДЕ ПРАЙ ХАЗНАДА ПОЛИТИКА РЕПРЕССИЯЛАРЫ ТУЗЫНДА ЧУРТАСТАРЫН ПИР САЛҒАННАРНЫ ПАЗА АНДА ХЫЙАЛҒА КІРГЕННЕРНІ САҒЫСХА КИРЧЕЛЕР, ОЛАРҒА ТУРҒЫЗЫЛҒАН МЕМОРИАЛ КОМПЛЕКСТЕРІНЗЕР, ХУМАРТХЫ ТАСТАРЗАР ВЕНОКТАР ПАЗА ЧАХАЙАХТАР САЛЫЛЧА.
АҒБАНДА ІДӦК, ТИКТЕҢ НЕ ПОЛИТИКА РЕПРЕССИЯЛАРЫНА ХАПТЫРЫП, ХЫЙАЛҒА КІРГЕН ХАКАСИЯДАҒЫ ЧОННЫ САҒЫСХА КИРІП, ЧЫЛ САЙ ОЛАРҒА ПӰДІРІЛГЕН МЕМОРИАЛ КОМПЛЕКСІ ХЫРИНДА МИТИНГ ИРТІРІЛЧЕ, АНДАР ЧАХАЙАХТАР САЛЫП, СВЕЧІЛЕР ТАМЫЗЫЛЧА.
Мындағ ӧріністіг нимес мероприятиее чон 11.00 часха чыылыс парған. Анда репрессияа хаптырғаннарның палалары, пархалары, кӧргенектері паза пасха даа туғаннары чыылысча. Ідӧк чииттер мероприятиеде араласчатханын таныхтирға чарир. Митингте аралазарға килгеннернің санында Хакасияның Правительство кізілері, Ӧӧркі Чӧптің депутаттары, халых пірігістерінің устағҷылары кӧрінчелер.
Митингті пастап, мемориал алнында турғызылған микрофонзар сыххан Хакасия пазының тоғызын толдырчатхан Владимир Крафт. Ол таныхтаан: «30 октябрьда піс чонның чобаан таныхтапчатхан пу орынзар чыылысчабыс. Политика репрессиялары тузындағы хорғыстығ чылларда піреезіне хазых халарға ӱлӱс тӱскен, пасхазына андағ ӱлӱс тӱспеен, олар чуртастарын пир салғаннар. 20 вектегі чаа чох чылларда ол иң чобағлығ тус полған. Ирткен субботада піс тимір чол вокзалы алнындағы мемориал хыринда кизек чаалазығларда чуртастарын пир салған чир-суғҷыларыбысты сағысха киргебіс...
Пістің хазна ӱлгӱзі 1991 чылда ла пір дее пырозы чох кізілер репрессияа тартылған ӱчӱн оларның алнында пыросынған. Миллионнар кізі ызыға ыстырған, харибге одыртылған, кӧп чонны ат салғаннар.
Илбек Ада чааға Хакасиядаң 70 муңҷа кізі парған, оларның чарымы чаадаң айланмаан. Аның алнында, тізең, политика репрессияларына 60 муңҷа кізі хаптырған, ікі муң азыра кізіні ат салғаннар. Оларны чох идердеңер пір дее чарғы чох чарадығ алыбысчатханнар, хайдағ-да олаңай «тройкалар» кізі чуртазын ӱзердеңер чарадығлар алчатханнар. Пірееде чарғы чарадии полҷаңох, че аны аппеляция оңдайынаң кӧрер оңдай чох полған.
Николай Степанович Абдиннің кӱстенізінең «Хумартхылас книгазының» тӧрт томы сығарылған. Ағаа правительство хабасхан. 1996 чылда репрессияа тартылғаннарға Ағбанда пу мемориал комплексі пӱдірілген. Хазна, позының алҷаас политиказын пілініп, ам репрессияа тартылғаннарға аймах льготалар пирче. Че тус пу киректе имнебинче, тус ӱгретче. Халғанҷы туста мындағ мероприятиеде чииттер кӧп араласчатханы ӧріндірче. Олар чуртаста паза мындағ хорғыстығ киректер полдырбазына ізенчебіс.
Мемориалда ады-солалары пазылған кізілерні піс хаҷан даа ундубаспыс, ам даа репрессияа хаптырғаннарның прайзы ілезіне сығарылбаан. Оларның ады-солаларын архивтер пастыра хайди даа табарбыс. Тиктең не хыйалға кіргеннернің алнында пазымны тӧбін тӱзірчем. Алынҷа кізілер ле нимес, пӱкӱлее чоннар репрессияа тартылғаннар. Калмыктар, ингуштар, немецтер чуртапчатхан орыннарынаң ызыға ыстырғаннар.
Минің ууҷам 1950 чыллар тоозылчатханда, чочынып ала, чоохтаҷаң: «Пу хорғыстығ киректерде хазна пыролығ нимес, ол тустағы хазна устаанда полған кізілер пыролығ... » Сын кирек хаҷан даа чиңіс тутча».
Владимир Крафт чооғын тоосхан соонда микрофонзар сыхханнар Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің мандат паза депутаттар этиказынҷа комиссиязының ус-тағҷызы Виктор Лебедев, Хакасиядағы кізі праволарынҷа уполномоченнай Александр Чистотин, Ағбандағы епархияның протоиерейі Александр Фоминых, «Мемориал» халых пірігізінің Хакасиядағы региональнай пӧлиинің кнезі Мария Крынцова (Н.С.Абдиннің хызы), Хакасиядағы пала праволарынҷа уполномоченнай Ирина Ауль паза республикада политика репрессияларына тартылғаннарға мемориал комплексін турғызар пастағҷыларның пірсі Клара Кызласова.
Ідӧк митинг пасталар алнында чоох алызарға киліскен Ағбан чуртағҷызы Ульяна Митрофановна Асочакованаң паза Асхыс станциядаң килген Надежда Викторовна Идимешеванаң. Олар, репрессияа хаптырып, атырт салған Андрей Егорович Тюренёвтың пархалары полчалар. Тюренёвтың ады-солазы мемориал комплексіндегі стенеде пазылых. Хайди пархалары чоохтааннар, Андрей Егорович ортымах кресен полған, Асхыс аймаандағы Коминтерн аалда, алай аны Демидов улус адаҷаңнар (ол аалыҷах ам чоғыл), чуртаан. Хайдағ-да хоп кіргенде, 1937 чылда аны Томск облазынзар Чулым суғ хазынзар ызыға ызыбысханнар. Аннаң ол тизібістір. Аны, пазох тудып, Минсуғ хыриндағы харағайлар ӧсчеткен арығда ат салғаннар.
Митинг тоозылғанда, чыылысхан чон, пір минута сым турып, тиктең хыйалға кіргеннерні сағысха кирген. Мемориал тӧзінзер (анда свечілер кӧйчеткен) веноктар, чахайахтар салғаннар.
Пістің республикада 3535 пенсионер чуртапча, хайзылары политика репрессияларына тиктең тартылған. Соонаң олар прайзы ахталғаннар. Оларның кӧбізі Ағбанда чуртапча - 1041 кізі. Саяногорскта андағ 324 кізі чуртапча, Харатаста - 374 кізі, Алтай аймаанда - 175 кізі, Асхыс аймаанда - 183 кізі, Пии аймаанда - 135 кізі, Ағбан пилтірі аймаанда - 323 кізі, Боград аймаанда - 213 кізі, Орджоникидзе аймаанда - 187 кізі, Таштып аймаанда - 176 кізі, Шира аймаанда - 404 кізі.
Чуртаста паза мындағ хорғыстығ тус полбазын, пырозы чох, тиктең репрессияа тартылып хыйалланған кізілерні хаҷан даа ундутпаңар.
Автор :
Николай СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде