ОРТА АЗЫРАНЗАҢ ХАЗЫХ ПОЛАРЗЫҢ
10.11.2017
Хабарлар
Имнег наукаларының кандидады, диетолог Елена Захарова Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінде, чоннаң тоғазып, азых лекция апарған. Университеттің ученайлары, чарыдығлығ тоғыс апарып, «Вузтың учебнигінің страницаларында» проектті чуртасха кирчелер.
Елена Владимировна орта азыранардаңар, ас-тамахтаңар, диета тудардаңар паза сылағай кӧрімніг полардаңар чоохтаан.
Елена Захарова 2013 чылдаң сығара диетологияны наука саринаң тирең істес сыххан. Пістің республикада диетолог имҷілернің саны ас. Пӱӱнгі кӱнде Г.Я.Ремишевскаяның адынаң республикадағы имнег туразында Хазых ас-тамах кіні азыл парған.
Кізілер чіҷең нимедеңер чоохтазарға хынадырлар, че кӧбізі орта азыранардаңар чахсы пілбинче. Елена Владимировна ит-ханға хайдағ витаминнер киректелчеткеннеңер, холестериннеңер чоохтаан.
Пурун ол килген чоннаң сурастырығ иртірібіскен. Пирілген 15 сурығ ӧӧнінде ас-тамахтаңар полған. «Я» нандырығ ӱчӱн пір балл пирілген. Тиксі нандырығлар салтары сигіс баллдаң ас парыбысса, хазых уйан полыбысханын таныхтапча. Ідӧк килген чон ӧскен сынын паза кӧдірімін сананыстар хоостыра «синебіскен». Амғы туста чииттернің удаа артых алай читкіҷе нимес кӧдірім поладыр. Полған на кізее, туустанчатханын сизінібіссе, чіпчеткен ас-тамах синіне хайығ саларға кирек. Сахар диабеді, чӱрек ағырығлары кізее кӧдірімін хосчалар.
Пӱӱнгі кӱндегі чуртасты алза, кізілернің нерва системазы пик нимес. Кинетін алай сағыбаан киректер пол парча, аның сылтаанда азыранары сайбалча. Кӧп хыймыранмин, читкіҷе узубинчатханы ідӧк азыранарына теелче. Аннаңар учёнайлар кӧп істезіг иртірчелер.
Гиппократтың тузында чуртас оңдайлары саңай пасха полған. Мының алнында чон кӧп хыймыранҷаң, спортнаң айғасчаң. Амды, тізең, чуртасха автоматизация кирілген.
Рационға тудынары орта паза чахсы ас-тамах чиирі полча. Пик хазыхтығ полар ӱчӱн, кізі ас-тамах синіне, тимнелгеніне хайығ айландырча. Ипчі алай ирен нинҷе частығ, хайда тоғынча, чуртапча, кӧп хыймыранча ба паза даа пасха оңдайлар санға алылча.
Иртен паза кӱнӧрте удаа хайди ла полза тайнанып алчазың, иирде, тізең, тосханҷа, харның педейте чіп алчазың. Имҷінің чооғынаң, кӱнде 5-6 хати азыран турарға кирек. Тайнанарына 20 минута киректелче, анаң 40 минута пастыр чӧріп аларға.
Орта азыранар ӱчӱн олаңай правилоларға тудынарға кирек. Кӱннің сай ас-тамахтың аймаан чиирге. Пір кӧрімге кірчеткен чіҷең нимені пасхазына алыстырарға. Сахарны паза тусты асхынах чиирге. Ідӧк ізідіп ле алар тимде чиисті чібин, час ас-тамах чіп турыңар. Палых, ӱӱҷік тамаа, фрукттар, чарбалар, ит, сӱт столда сыбыра ползын.
Хай піреезі японецтер талай ас-тамаан чіпчелер, аннаңар сылағай кӧрімніглер тіп санапча. Іди сушині чіп сыхчалар. Суши, тізең, Японияда ӱлӱкӱн чиизіне саналча. Ол час палыхтаң тимнелчеттір, йод таа тадыпча осхас. Кӱннің сай олар палыхтың кизегестерін, салаттар чіпчелер, мӱн ісчелер.
Геркулес чарбалығ каша аар тоғыста істенчеткеннерге тузалығ. Аны чеен соонаң кізее хайди даа хыймыранарға кирек. Іди итпезе, ол ӱске айлан парча. Кашалар тимір минералға пай, олар олғаннарға тузалығ.
Кізі туустанчатханы ағырыға саналча. 60 частығ чуртағҷыларның 60 %-і артых кӧдірімніг поладыр. Ученайларның кӧрізінең, 2025 чылға ипчілернің 50 %-і, иреннернің 40%-і туустығ полар. Андағларның чуртазы 8 - 10 чылға хызырылча. Сылтағлар - тӧл хоостыра пирілчеткені, ипчі пала тапхан паза имҷектеен соонаң, орта азыранминчатханы, хай пірее имнер ісчеткені, чуртас оңдайы. Французтар кӧдірімі ӱс тее килограмм аар пасчатхан ипчілерзер хырт кӧрчеттірлер. «Посты орта тудын полбинча, чахсы азыранминча», - тіпчеттірлер.
Прай тадылығ чиисте, торт-печенье, шоколадтарда хомай ӱстер пар. Олар ит-ханнаң сыхпинчалар, клеткалар тоғызына харығ полчалар. Іди паар ағыр сыхча, аллергия сығысча, теернің кӧрімі уйан полча, хан пӧзік полыбысча...
Суғны суткада 1,4 литр ізері читкіҷе. Физкультуранаң айғазарға кирек. Кӱнде чазағ 40 минутадаң 1,5 часча чӧр турарға кирек ле.
Кізілер холестериннің ӱчӱн туустанчалар тіп санапчалар. Ит-ханда ол 80 % позы пол килче, 20 % ас-тамахтаң пирілче. Холестерин мал идінде ле поладыр, чир тамаанда паза фрукттарда чоғыл. Ит-ханға холестерин кирек паза ол тузалығ ниме. Ол клеткалар тоғызында араласча.
Диеталардаңар чоохтаза, оларның тузазы чоғыл тіп таныхтапча Е.В.Захарова. Кізі нинҷе чағбан тудар, соонаң аннаңох кӧп азыранар, ит-хан ас-тамахты уламох кӧп тартынар. Іди хати туустан парчалар. Чир ӱстӱнде хайдағ ла диеталар чоғыл: ӧзӧгіс, вегетарианецтер диетазы, ас-тамахты ал-алынҷа пызырып чиирі...
Елена Владимировна хай пірее диеталардаңар чоохтап пирген. Че орта азыранзаңар, хазых поларзар теен ол.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде