РЕСПУБЛИКА БЮДЖЕДІНЕ ПААЛАҒ ПИРІЛГЕН
21.11.2017
Хабарлар
Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінде 17 ноябрьда «Хакас Республиканың 2018 чылға паза пландағы 2019-2020 чылларға республика бюджедінеңер» закон проектінҷе азых ӱзӱріглер ирткен. Республиканың даа, муниципальнай пӱдістернің дее бюджеттерінде кирек оой нимес парча, аннаңар килер чылның бюджедін ӱзӱрерінде кӧп кізі араласхан: Ӧӧркі Чӧп депутаттары, правительство кізілері, муниципальнай пӱдістернің пастары, профсоюзтарның паза халых пірігістерінің устағҷылары. Чыылығның тоғызын Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев апарған.
Республика бюджедін ӱзӱріп пастир алнында Хакасияның экономика тилізі министрі Татьяна Пауль «Хакас Республиканың чуртас-экономика тилізінҷе прогноз» сурығҷа чоох тутхан. Хайди таныхтаан министр, 2017 чылның салтарларынҷа республиканың промышленность сығарызының индексі 1 процентке ӧс парар тіп сахталча.
- 2018 - 2019 чылларда промышленность сығарызының индексі чылда ортымахти 102,5 %-ке ӧзер тіп кӧрілче, - ухаанҷылаан Татьяна Пауль. - Республиканың паза пір тиліс кӧстеглерінің пірсі - ол аал хонии. Ирткен 9 айның салтарларынҷа анда ӧзіс 101,4 %-ке тиңнелген. 2018 - 2020 чылларда отрасльда тиліске улам чахсы оңдайлар тӧстелер тіп сахталча, аал хонии ас-тамааның чылдағы ортымахти ӧзізі 101,8 % полар.
Пӱдіріг отрасльында, экономика тилізі министерствозының специалисттері сананыстарынаң, чағынғы туста кирек тың на чахсы парбас - пӱдіріг сині хызы-рылар тіп сахталча. Че анаң чуртты тузаланысха кирерінҷе хаалағлар кӧместең ӧс сығар тіп кӧрілче. Садығ киреенде андағох - пастап тӱзер, анаң ӧс сығар. Салтарында, промышленность сығарызындағы ӧзіс, пӱдіріг паза садығ отрасльларында кирек оңдайлан сыхханы республиканың ВРП-зын ӧскірер тіп ухаанҷылаан экономика тилізі министрі. Іди 2018 - 2020 чылларда ВРП-ның чылдағы ортымах ӧзізі 101,6 % полар тіп сахталча.
Ідӧк экономика тилізі министрі Татьяна Пауль амғы туста Хакасия пазының чахиинҷа республиканың 2030 чылға теере чуртас-экономика тилізі стратегиязын тимнирінҷе тоғыс пасталыбысханнаңар чарлаан. Сағам регионда 2011 чылда чарадыға алылған стратегия тоғынча. Наа стратегия тимнирі Россияның, респуб-ликаның законодательствозы паза хырығ озаринда-ғы киректер алыс парғанынаң палғалыстығ полча тіп чарытхан ол. Министр республиканың наа стратегиязын тимнирінде депутаттарны, муниципальнай пӱдістернің пастарын паза халых пірігістегілерні аралазарға хығырған.
Республиканың 2018 чылға паза пландағы 2019-2020 чылларға бюджеді хайдағ поларынаң Хакасияның финанстар министрі Ирина Войнова таныстырған. Министр чооғын республика бюджеді ноға мындағ сидіксіністерге кір парғанын чарыдып пастаан.
- 2012 чылдаң республика бюджедіндегі хорадығлар сині илееде пос парыстарын ас турған, - таныхтаан Ирина Войнова. - Аннаң пасха, республиканың иңніне хоза 19 полномочие артылған.
Федеральнай кіннең пирілген полномочиелернің санында ӧкістерге чурт алары, МФЦ-лар тӧстирі паза профессиональнай ӱгредіге хабазары адалған. Ол полномочиелерге ле регион хорадығлары чылда 300 миллион салковайға ӧскіріл парған. Салтарында республиканың хорадығлары 2012 чылдаң 15 миллиард салковайға ӧс парғаннар тіп таныхтаан Ирина Войнова.
Ағаа хоза, республика ӱлгӱлеріне бюджетниктернің чал ахчазын ӧскірерінҷе тоғыс апарарға киректелген.
- Оңнапча поларзар, хайдағ тӧбін синде полған оларның чал ахчазы пастап, - искірген министр. - Нинҷее ӧс парған чал ахчазы 2012 чылдаң сығара? Ӱгретчілернің - 2,6 хати, школа алнындағы ӱгредіг тоғынҷыларының -2,7 хати, имнег тоғынҷыларының -1,8 хати, культура тоғынҷыларының - 2,6 хати, социальнай тоғынҷыларның -2,9 хати.
Андағ оңдайнаң республика пос парыстарын ӧскір турған полза даа, социальнай обязательстволарға хорадығлар ӧзізі хай-хай ас турған. Улам сидік пол парған тилекейде хара тасха паза алюминийге паалар тӧбін тӱс парғанда, бюджетсер налог ахчазы ас кір сыххан. Че, аар полза даа, республика улуғ пӱдіріглерні - перинатальнай кінні, музей-культура кінін, хирургия корпузын - апарарын тохтатпаан.
- Піс андада ол пӱдіріглерні пастабаан ползабыс, амды чағынғы 10 чылҷа оларны пӱдірердеңер чоох чох поларҷых, - таныхтаан Войнова.
Анзынаң пасха, Россия президентінің майдағы указтарын толдырарынҷа тоғыс парған. Прай пу пӧгіннерні толдырғаны регионның хазна алымын ӧскірген.
Финанстар министрі кӧрізінең, хазна алымы пар полза даа, аны хоостыра улуғ суум-саам идерге кирек чоғыл, ӱлгӱлер ол прай киректі сыныхтағда тутчалар.
Улам пӱӱнгі кӱнде ол сурығ пӧгіліп пастабысхан, федеральнай ӱлгӱлер хабазиинаң республиканың коммерческай алымнары бюджет кредиттеріне алыстырылча. Анзы республикаа хорадығларҷа илееде ӱзӱрлес пирче. Килер чылдаң республика хазна алымын хызырып пастир тіп таныхтаан Войнова.
Республика бюджеді килер чылға мындағ полар тіп кӧрілче: парыстар - 22 миллиард 44 миллион 407 муң салковай; хорадығлар - 23 миллиард 916 миллион 816 муң салковай; дефицит - 1 миллиард 872 миллион 409 муң салковай (10 % синінде).
Республика бюджедінің проектіне паалағ пиріп чоох тутханнар Хакасияның Сыныхтағ-сананыс палатазының кнес орынҷызы Сергей Манахов паза Ӧӧркі Чӧп кнезінің орынҷызы, бюджетче комитеттің кнезі Сергей Комаров. Сергей Манахов бюджет проектінде муниципальнай пӱдістерге пирҷең субсидиялар сині 2 хати хызырылғанын таныхтаан паза хазна программаларына ахча сині хызырылчатханына хайығ айландырған. Че тиксі бюджетче закон проекті законға килістіре тимнелген тіп салтарлар иткен. Бюджетче комитеттің устағҷызы Сергей Комаров «Халғанҷы миля» тохтадылған сылтаанда чарытхы паалары пілдірте ӧс парғаны бюджетте санға алылбаанын таныхтаан. Салтарында мының алнында чахсы ӱзӱрлес пирчеткен электрокотельнайлар пӱӱнгі кӱнде хорадығлығ пол партырлар. Кӧзідімге Асхыстағы паза Нымырттығдағы котельнайларны ағылған. Оларны хара таснаң одынчатхан котельнайларға алыстырарға киректелчеткенін таныхтаан.
Ідӧк Комаров аймах-городтар бюджеттерінің парыстарын ӧскірҷең оңдайлар чахсы кӧрілбееніне хайығ айландырған. Аның кӧрізінең, муниципалитеттерге налог ахчазын чыырын чахсыландырар ӱчӱн объекттернің паза субъекттернің инвентаризациязын иртірібізерге кирек. Хайди ол таныхтаан, мында улуғ резервтер пар.
- 274 аал-городтаң 33-і ле кирек пічіктерні тимнеп салған, 241 аал-городча піс налогтарны чығбинчабыс, - искірген Сергей Комаров. - Муниципальнай пӱдістерге мында хабазығ киректелче, правительствоның методиказы чох кирек тибіребес.
Олох туста муниципальнай пӱдістер оларның бюджеттері уғаа сидік оңдайларда полчатханынаңар ис-кіргеннер. Кӧзідімге, Асхыс аймааның Депутаттар чӧбі кнезінің орынҷызы Эдуард Топоев, чоох тудып, 1 ноябрьға аймахтың кредит алымнары 423 миллион салковайға тиңнелгенін, бюджет дефициді 309 миллион салковай полғанын таныхтаан. Килер чылға республика бюджедінде аймахха пирілер ахча сині ідӧк асхынах тіп таныхтаан ол. Аннаңар аймахха пирілҷең дотация синін хати кӧрібізерге айланған.
- Полған на чӧп санға алылар. Пар ӧӧн пӧгіннер, хайзыларын иң пурнада пӧгерге кирек, - таныхтаан Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев. - Пу сурығҷа республиканың минфині, Хакасияның пазы піске удур парчалар.
Ӧӧркі Чӧп республика правительствозына 2018 чылға бюджетте социальнай сфераа хайығ саларға, кічіг палаларны азырапчатхан іҷелерге ай сай тӧлелчеткен ахчаа индексация идеріне паза ӧкістерге чурт аларына хоза ахча кӧр саларға чӧп пирген. Алынҷа строканаң бюджетте 22 школа автобузын аларына паза 16 школада чылығ туалет пӱдіреріне ахча кӧр саларға чӧп кирілген. Ідӧк муниципильнай пӱдістерге хабазарына ахча кӧп арах кӧр саларға чахығлар кӧзі-ділген. Кӧп чӧп имнег киреене теелген, оларның пірсі - онкология диспансеріне киректелчеткен оборудованиені аларына ахча кӧр салары. Прай чӧптер, депутаттар республика бюджедін ӱзӱрчетсе, санға алылар тіп кӧрілче.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде