СИДІК СУРЫҒЛАР ПӦГІЛЕРГЕ КИРЕК
20.12.2017
Хабарлар
ПӰӰЛ ХАКАСИЯ ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИН УЛУҒ ХАЙЫҒ САЛҒАН АҒБАН ГОРОДТЫҢ ТАСТЫНДА ОРНЫХЧАТХАН ЧАПАЕВ, ТАЗОБА ПИЛТІРІ ААЛЛАРҒА, ХАРАТАСХА. ЧОЛЛАР ТӦЗИРІНҶЕ ТОҒЫСТАР АПАРЫЛҒАН, СОЦИАЛЬНАЙ ПӰДІРІГЛЕРҶЕ ЧАРАДЫҒЛАР АЛЫЛҒАН. ЧЕ АҒБАННАҢ ХАРАТАССАР ПАРЧАТСА, ЧОЛНЫҢ СОЛ САРИНДА ТАЗОБА ПИЛТІРІ, РАСЦВЕТ, ТЕПЛИЧНАЙ, ЗЕЛЕНАЙ, СОЛНЕЧНАЙ ААЛЛАР. ПРАЙЗЫНДА ЧУРТАҒҶЫЛАР ӦТКІН ПӰДІРІНЧЕЛЕР. ТАСТЫХТИ ТУРЧАТХАН ААЛЛАРДА СИДІК СУРЫҒЛАР ПАРОХ.
ХАКАСИЯ ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИН ТЕЕСТЕГІ ТОҒЫС ЧОРЫҒЫНАҢ РАСЦВЕТ ААЛ ЧӦБІНЗЕР СЫХХАН, ХАЙДА ОЛ ӦӦН ААЛДА КУЛЬТУРА ТУРАЗЫН, СПОРТКОМПЛЕКСА КӦРГЕН ПАЗА ЧИР СУРЫҒЛАРЫН ӰЗӰРГЕН. ТОҒЫС ЧОРЫҒЫНДА ІДӦК ПРАВИТЕЛЬСТВО КІЗІЛЕРІ АРАЛАСХАН НАР, ОЛ САНДА ПУ НААДА РЕГИОН ПАЗЫНЫҢ ОРЫНҶЫЗЫНА ТУРҒЫЗЫЛҒАН АНДРЕЙ НОВОСЁЛОВ, КУЛЬТУРА МИНИСТРІ ТАТЬЯНА ЧАПТЫКОВА, СПОРТ МИНИСТРІ СЕРГЕЙ ГОЛОВКИН, ИС-ПАЙ ПАЗА ЧИР ХАЙЫЗЫҒЛАРЫНҶА МИНИСТР ЕЛЕНА СОЛОМОНОВА, АҒБАН ПИЛТІРІ АЙМАА ПАЗЫ ЕЛЕНА ЕГОРОВА. АННАҢ АНДАР ПАСТЫХТАР ХАРАТАССАР ПАРҒАННАР.
РАСЦВЕТ: ТИБІРЕБЕЗЕ, ТИЛІС ТЕЕ ПОЛБАС
Чолдаң Расцветті чахсы кӧр тее полбассың. Сиден харығ полча. Ол сиденнең аалдағыларны чолдағы суум-саамнаң арачылааннар. Харатассар парчатхан чол «Енисей» федеральнай чолның участогы полча, аннаңар мында машиналар хараа-кӱнӧрте чӧрчелер. Аалзар кірібіссе, пісті 1970 чылларда пӱдірілген туралар удурлапчалар. Ікі хадыллығ кӧп квартиралығ туралар наа ла тузаланысха кирілгенде, кӧп чуртағҷаа ӧрініс сыйлаан полар. Амды, тізең, олар тиксі тыхтағны киректепчеткенге тӧӧйлер...
Расцветтегі культура туразы олох чылларда тимге сығарылған. Ол чарадыға алылған проект хоостыра пӱдірілген. Республикада андағ пір ле Культура туразы нимес, че пу аалда, аның хыры саба салылғаннаңар, пӱӱнгі кӱнде пӱдіріг тиксі тыхтағны киректепче. Пӱдірігнің ікі стенезі чіктел парған, пірсі - кӧзідіг залында, ікінҷізі - пасхыста. Кӧзідіг залындағы стене иңзеріл тее парарға айабас, аннаңар устағ-пастағ мында чонны чығбинча. Чоохтирға кирек, сидік сурығ 2012 чылдаң кӧдірілче. Аны тиксі тыхтирға федеральнай программаа кирерге кӱстенгеннер. Кирексіністерні ирт полбааннар. Амды ізеніс республика устағ-пастаана ла.
Хакасия пазы Виктор Зимин, сидік сурығнаң танызып, пӱдірігні сыныхтаан экспертнең чоохтасхан. Аның искіриинең, стенені пиктебізерге чарир, анаң тыхтағ тоғыстарын апарарға киректелер. Виктор Зимин мындох республиканың культура министрі Татьяна Чаптыковаа чахығ пирген - Культура туразына ахча табарға.
- Піс республика бюджедін 2018-2019 чылларға тӱзедерге тимдебіс, че килчеткен чылда, ахча кирек полза, пастағы кварталда алызығлар кирерге маңнан халарға кирек. Сірерге улуғ алғызым читірчем, льготалығ чуртағҷыларға тикке чир участоктарын пирчеткен ӱчӱн, - айланған республика пазы Виктор Зимин Ағбан пилтірі аймааның устағ-пастаанзар.
Чоохтирға кирек, Ағбан пилтірі аймаандағы нинҷе-де аалда чир участоктары аймахтың чуртағҷыларына ла нимес, ідӧк Ағбанның чуртағҷыларына пирілче, хайда пӱӱнгі кӱнде чирге иң улуғ теес. Аннаң андар пастыхтар чир суриин ӱзӱргеннер. Аал тастындағы хыра чирлерні ээлері аал чирлеріне кирерге сурынчалар. Закон хоостыра кӧрілген чарадығларны прай даа алып алғаннар. Халған ӧӧн чардығы - республика ӱлгӱлерінең чӧптезіг.
- Аймах паза аал чӧбі устағ-пастаа тоғыр полбинчатса, республика ӱлгӱлері дее тоғыр полбас, че пістің сурыныс полар - социальнай пӱдіріглерге чир пирерге, - таныхтаан Виктор Зимин. - Піс пу чолны ирткебіс, хаҷан чир ээлеріне аал чирлеріне кірерге чаратхабыс, олар, чир участоктарын садып, парыстанғаннар, че пір дее инфраструктура тартпааннар: чоллар, чарытхы... Прай сурығларҷа чуртағҷылар ӱлгӱлерзер айланғаннар. Іди полбасха кирек! Сатчазар чир участогын - инфраструктура тӧстеңер!
Чир ээлері кізізінің чооғынаң, чарадығ пічіктерінде социальнай инфраструктураларға, ол санда олған садына паза пасха пӱдіріглерге, чир пирері кӧріл парған. Пасха даа сурыныстар толдырылар.
- Тибіренерге кирек ле, ол чох тиліс чох полар, - теен республика пазы. - Олох туста экономиканы тилідеріне пірее сығарыс тӧстирге кирек полар, ол ідӧк ӱлгӱлернің сағыссыразы.
Пу чоохха чахсы кӧзідім - спорт пӱдіріглері. Посёлоктағы ӧткін чуртағҷыларның, республиканың паза орындағы ӱлгӱлернің кӱстенізінең, партнерларның полызиинаң Расцветте хоккей ойнаҷаң орын паза «Апельсин» улуғ нимес спорт комплексі пар. Пуста оолахтар шайба соонҷа конькиліг «ойлат» чӧрчелер. Устағҷылар килгенін кӧріп, оолахтар пір саңай клюшкаларынаң пусча тоорғаннар, іди олар изен-минділерін читіргеннер. Хакасия пазы ідӧк оларнаң изеннескен. Ол «Пус пӱӱрлері» команданаң сомға суурынған.
- Пу сағам чалғыс ӧме, хайдар 15 оолах чӧрче, - чоохтаан Расцвет аал чӧбі пазы Анна Мадисон. - Че сағыс пар хоза пір команда чыып аларға. Андағ оңдайлар пар.
Олох туста тренерлер хоккей ойнаҷаң орынны хырлабызарға сағынчалар. Хости, сиден азыра тиирге чарир, котельнай орныхча, хайзынаң хара тӱдӱн прай пуссар тӱсче. Хоккей ойнаҷаң орын хырлалған полза, олғаннар даа тың ағырбасчыхтар. Мындох тӧреміл республика синіндегі ойыннар иртчеттір. Расцветте, тізең, шайбалығ хоккей оолахтарның на хынчатхан спорт кӧрімі нимес, иреннер командазы парох, хайзының махтанҷаң чидіглері пар. Оме, сағыстарын проектте кӧзідіп, президенттің коммерческай нимес пірігістерге гранттар мариинда араласхан, че ут полбаан. Сурығ паазы - 27 миллион салковай. Хакасия пазы Виктор Зимин республиканың спорт министрі Сергей Головкинге пу сурығны хайыға аларға, пӧкчең оңдайлар табарға чахаан.
«Апельсинде» тренажёр залы орныхчаттыр, хайзынзар ӧӧнінде ипчілер чӧрче. Аны чуртасха кирерге полысхан республиканың иң артых муниципальнай пӱдістер марии, хайда Расцвет аал чӧбі 665 муң салковай чиңен. Улуғ нимес спорт комплексін аннаң андар тилідер сағыстар пар.
ТЕПЛИЧНАЙ: ЧОЛЛАР САЛЫЛАР
Пастыхтар тоғыс чорығын Тепличнай посёлоксар узаратханнар, хайда пӱдіріг айныпча. Чуртағҷылар тикке пирілген чир участоктарында туралар турғысчалар, піреезі наа тураа кіріп алған. Че чир участоктарының ӧӧн чардығы ээн турча.
- Посёлоктың пу чардығында 200-че наа тура турғызыл парған, - чоохтапча аал чӧбі пазы Анна Мадисон.
- Чайғы наңмырлығ полған, чуртағҷылар чоллар чох ирееленгеннер. ӱгренҷілерге школа автобузын даа ыс полбинчабыс. Тиксі аал чӧбінде тыхтағ киректепче 50 километр чол, ол санда Тепличнайда - 38 километр, хайзының 18 километрі наа чирлерде.
Хакасия пазы республиканың транспорт паза чол хонии министрі Александр Поповха чолларға ахча кӧр саларға чахығ пирген.
- Иң пастағызын піс чолларны оох таснаң чабарбыс, ӱс чыл пазынаң асфальт тӧзирін пӧгербіс, - теен Виктор Зимин чуртағҷыларға.
Солнечнай ораманың чуртағҷылары ідӧк ээлері хайығ салбинчатхан чир участоктарынаңар сағыссырастарынаң ӱлескеннер, хайда илееде от ӧс парғаны кӧрінче. Наа чуртха кіріп алған сӧбірелерге ол часхызын улуғ хорғыс ағыларға айабас. Кізілернің сағызында 20І5 чылдағы ӧрттер саңайға халған, пу хорғыс хаталбасха кирек. Аал чӧбі чир участоктары ээлерінең тоғынчаттыр. Пір-ікі чир ээзін хатығлабыссох, пасхазына хабар читірілче, олар сах андох чирлерінең айғазып пастапчалар.
ХАРАТАС: АЛЫЗЫҒЛАР ПАР
Харатаста тоғыс чорығының пастағы тохтаа - «Шахтёр» стадион. Пастыхтарға Харатас пазының пастағы орынҷызы Ольга Леонтьева паза «СУЭК-Хакасия» компанияның ӧӧн директоры Алексей Килин хозылғаннар. Компания Харатаста чонға кирек сурығларны пӧгерінде тӧреміл араласча.
Стадион устағ-пастаа спорт учреждениезінің тоғызынаңар чоохтап пирген. «Шахтёрда» 300-че чуртағҷы аймах кӱрестернең, шашканаң, шахматнаң паза пасха спорт кӧрімнерінең айғасчаттыр. Анда чуртағҷыларға конькиліг чыларға чазыда пус тимнелген, хоккей ойнирға - алынҷа орын. Устағ-пастағ пусты нааҷылирына ӧнетін машина алтыр.
Тилирінҷе сағыстар мыннаң тоозылбинча. «Шахтёр» стадионның директоры Юрий Стрельченко аалҷыларны «Уголёк» спорткомплекстің проектінең таныстырған, хайзы 9-ҷы посёлокта орныхча. Аны хаҷан-да склад полған пӱдірігде азарға сағынчалар. Пілдістіг, иргі пӱдірігні спорткомплекске килістіре алыстырарға киректелче. Спорткомплексте дзюдо паза самбо апарылар, тренажёр паза хазых пиктеҷең зал, тонанҷаң пӧліктер полар, хости, тізең, теннис корттары тимнелер.
Хакасия пазы Виктор Зимин паза «СУЭК-Хакасия» компанияның ӧӧн директоры Алексей Килин чонға кирек сурығларда паза экономикада хада-пірге тоғынардаңар чӧптезіг хоостыра мындох пӱдіріге хорадығларны пір тиң апарарға чаратханнар. Тоғыстарға проект-смета пічіктері тимде, тиксі паа - 12 миллион салковай. Республика пазы бизнес-партнерға Харатас городтың паза Хакасияның чуртазына улуғ хозым итчеткен ӱчӱн алғызын читірген.
Ікінҷі тохтағ - Харатастағы олғаннарның 1 № хоосчылар школазы. Аалҷыларны «Карусель» ӧме орыс сарыннарынаң удурлаан, анаң абахай хыстар халас, тус паза айран читіргеннер. Чоохтирға кирек, школаның коридорлары даа, класстары даа чарых, алғым. Тыхтағ тоғыстары ӱр ниместе иртірілгені кӧрінче.
Школа директоры Надежда Яблочкова аалҷыларға экскурсия иртірген, ӱгренҷілернің чидіглерінеңер чоохтаан. Чайаачы оолағас-хызыҷахтар городтың, республиканың, тиксі Россияның паза чоннар аразындағы аймах марығларда маңнаныстығ араласчаттырлар.
Пір класста олғаннар хоостапчатханнар. Мольберттер кистінде пастары ла кӧрінчеткен. Оларның аразында маң чохха тӱсчеткен Вова Чучунов. Оолах школада тӧртінҷі чылы ӱгренче. Сағам кем поларға сағынчатханын пілбинчетсе дее, ағаа хоосчылар школазында алған пілістер чуртазында даа, тоғызында даа тузалығ полар.
Ӱгретчілернің паза олғаннарның чайаачы кӧңнілері орыс ибні чазаанында чахсы кӧрінче. Мында ипчілернің, иреннернің паза олғаннарның кибірліг кип-азахтары, ибні, сӧбірені хайраллапчатхан кӧклӧлер паза иб аразында тудынҷаң ниме-ноолар прай пурунғы тусха килістіре толдырылғаннар. Школа ӧмезі позының тоғыстарынаң Санкт-Петербургтағы устарны даа хайхатчаттыр. Пу тоғыстарнаң олар удаа марығлардаң пастағы орыннар ағылчаттырлар.
Школа устағ-пастаа город устағ-пастаанаң хада-пірге тасхар ікі иб турғызарға сағынча: хакас паза орыс. Проект тимде, аны чуртасха кирерге ахча ла таап аларға халча. Проект культура даа, национальнай паза территориальнай политика министерстволарына даа хынығ, аннаңар ікі министерство полысчаң оңдайларны кӧрер, чӧптезер.
Хоосчылардаң пасха школада чиит музыканттарны тимнепчелер. Ӱгренҷілернің таланттарын чахсы ілезіне сығарчатхан ӱчӱн, оларға постарын чахсы кӧзідерге полысчатхан ӱчӱн, Хакасия пазы школаа рояль ал пирер пастағнаң сыххан.
Тоғыс чорығының халғанҷы тохтаа - Юбилейнай орамадағы аллея. Пӱӱл аллеяда «Амғы тусха килістіре город оңдайларын тӧстирі» федеральнай программа хоостыра нааҷылағ тоғыстары иртірілген. Хысхы иирде аллеяда пас чӧрерге дее чапсых. Аалҷыларны чарыпчатхан чахайахтарнаң чазалған хаалха удурлапча. Аллеяның ікі саринда чарытхылар тартылған, одырчыхтар хыринда «чахайахтар» чарыпчалар, хайзылары хаалхадағы чахайахтарның узарааны полча. Аллеяның ортызын тынанҷаң орыннар чарчалар, хайда часхызын чахайахтар одыртылар.
- Аллеяда тоғыстар килчеткен чылда узарадылар, - чарытча город пазының пастағы орынҷызы Ольга Леонтьева. - Пӱӱл пу программаҷа ідӧк 18 тура хыри паза автовокзал ачығы иптелген.
Аллеяның тӧреміл аалҷылары - Садиковтар сӧбірезі. Верониканаң Юлиан мында ойнирға, пас чӧрерге хынчалар. Пиҷе-туңма республика пазынаң пір дее чалтанмааннар, сурығларға нандырғаннар, кӧңнілерінең ӱлескеннер. Юлиан, тізең, наа ойнаҷағына махтанған.
Мындағ чарых кӧңніліг тоозылған республика пазының тоғыс чорығы. Хайда даа ибіркі чир иптелчетсе, наа пӱдіріглер парчатса, кізі чӱрее ӧрінче, уламох устағҷының. Сидіксіністер чох пір дее ниме итпинчеткеннер ле чуртапча, неке. Республика пазы, тізең, ахчанаң сидік тее полза, кічіг хаалағларнаң оларны пӧкчең оңдайлар таапча. Пу даа чорыхта нинҷе чарадығ алылды, нинҷе оңдай наа сағыстарны чуртасха кирерге пирілді!
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде