ПАЛАЛАР ӰЧӰН ПІС, УЛУҒЛАР, НАНДЫРЫҒЛЫҒБЫС
30.03.2018
Хабарлар
Оӧркі Чӧп. Республиканың депутаттары теестегі сессияда 20 артиинаң сурығ ӱзӱрібіскеннер. Ӧӧн сурығлар сан пирістер полған - Хакасияҷа МВД министрінің, Хакасияның Сыныхтағ-сананыс палатазы кнезінің. Ідӧк депутаттар пу сессияда Хакасияның пала праволарынҷа уполномоченнайы паза идінҷектер праволарын арачылирынҷа уполномоченнайы 2017 чылда хайдағ тоғыс апарғаннарын истіп алғаннар.
Хакасияның Ӧӧркі Чӧбі 28 мартта 46-ҷы сессияа чыылысхан. Сессияның тоғызы Кемеровтағы садығ кінінде ӱрееннерні хумартхылирынаң пасталған.
- Россия президентінің указы хоостыра хазнада Чобағ кӱні чарлалған. Пӱӱн піс хорғыстығ ӧртте чуртастарын чідіргеннерні хумартхылапчабыс. Оларны сағысха киріп, пір минута сым турарға чӧп_ кирчем, - теен Владимир Штыгашев, Ӧӧркі Чӧп сессиязын азып.
Сессияның кӱн суриинда 20 азыра сурығ полған. Пастағылары кадрларҷа алызығларнаң палғалыстығ полған. Іди депутаттар экологияҷа комитеттің кнезі Владимир Нырцевтің полномочиелерін, аның сурыныс пічии хоостыра, чох иткеннер. Анаң Нырцевті Ӧӧркі Чӧп президиумынаң сығарарға чарадығ алыбысханнар, андар комитет-комиссияларның устағҷылары ла кірчелер нооза.
Анаң Ӧӧркі Чӧп закон проекттерҷе тоғынып пастаан. Пастап депутаттар «Административнай сайбағлардаңар» республика законынзар алызығлар кирчеткен закон проектін ікінҷі паза халғанҷы хығырығда алыбысханнар. Алызығлар кирер пастағнаң Ағбан городтың депутаттар чӧбі сыххан. Анда чоох парған сӧп-сапты чарадылбинчатхан орынзар тӧкчеткеннерні хатығлирын тыыдардаңар. Республика депутаттары ол закон проектін февральдағы сессияда, ӱзӱріп, пастағы ла хығырығда алыбысханнар. Андада закон проекті республиканың прай муниципальнай пӱдістеріне теелчеткені таныхталған, аннаңар аны читіре тимнебізерге чарат салғаннар.
- Орындағы пос устаныс, прокуратура паза минюст кізілерінең пӱтчеткен тоғысчы ӧме, чыылығлар иртіріп, наа редакциялығ закон тимнеп салған, - чарытхан конституционнай законодательствоҷа комитеттің кнезі Светлана Могилина, пу сурығҷа чоох тудып.
Алызығлар тоғынчатхан законный 6 статьязынзар кирілген, ағаа хоза, 4 наа административнай сайбағ ӱчӱн хатығлас кӧріл партыр. Че ӧӧні, хайди таныхтаан Могилина, - ол 83-ҷі статья айландырылғаны, хайзынҷа аал-городтарны иптир правилоларны сайбааны ӱчӱн хатығлас кӧріл парған.
Теестегі закон проекті ӧкіс паланы алып ӧскірчеткен сӧбірелерге теелген. «Ӧкіс паланы алып ӧскірчеткен іҷе-пабаларға тӧлелчеткен ахча синінеңер паза андағ сӧбірелерге пирілчеткен социальнай хабазығ оңдайларынаңар» республика законынзар алызығлар кирчеткен закон проектінең Хакасияның ӱгредіг паза наука министрінің орынҷызы Алла Идимешева таныстырған.
- Республикада ӧкіс паланы алып ӧскірчеткен 557 сӧбіре, оларда 1392 ӧкіс пала, - искірген ол. - Ол сӧбірелерге айда пір пала ӱчӱн тӧлелчеткеп ахча сині 7500 салковайдаң 7800 салковайға ӧскірілче. Закон алылғаны ӧкіс палаларны алып ӧскірчеткен іҷе-пабаларға пирілчеткен социальнай хабазығ синін кӧдірер.
Таныхтирға кирек, ӧкіс палаларны ӧскірчеткен сӧбірелерге тӧлелчеткен ахчаның индексациязы 2017 чылның 1 январьынаң иділбеен. Аннаңар Хакасия правительствозы мындағ чарадығ алған.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев республика бюджедінде пу кӧстеглерге ахча азынадох салыл парғанын таныхтаан. Аннаңар депутаттар ӧкістерге тӧлегні 300 салковайға ӧскірчеткен закон проектін талазығ чох алыбысханнар.
Ідӧк депутаттар «Ойын бизнезіне налогтаңар» республика законынзар алызығлар кирібіскеннер. Закон теелче тотализаторларға паза букмекер контораларына, оларға налог ставказын кӧдірібіскеннер. Хайди чарытхан Ӧӧркі Чӧп кнезінің орынҷызы, бюджетче комитеттің кнезі Сергей Комаров, 2018 чылның 1 январьынаң Россияның Налог кодексі алысханы регионнарға андағ нимені идерге чаратча. Амғы туста пу налог кӧрімінҷе республика бюджедінзер 440 муңҷа салковай кірчеттір, депутаттар, алызығлар киріп, пу налогча 1 миллионҷа салковай кіреріне ізенчелер.
Теестегі ӧӧн сурығлар сан пирістер полған. Пастағызын Хакасияҷа МВД министрі Андрей Кульков, ол наа устағҷы - Хакасияда пір айҷа ла тоғын салған, республиканың полициязы 2017 чылда хайди тоғыныбысханынаңар чоох тутхан.
- Ведомство сайбағларҷа тоғызын тыыдыбысхан сылтаанда, 2,5 %-ке кӧп уголовнай киректер азылған, істезіг тузы сӧӧ тартылчатхан киректер саны 19,5 %-ке хызырылған, - таныхтаан Кульков сан пирізінде. - Істезігні хати иртіреріне айландырылған киректер саны 27 %-ке асхынах полған, административнай сайбағлардаңар тохтадылған киректер саны 71 %-ке хызырыл парған.
Сайбағлар синін алза, республиканың 100 муң чуртағҷызына 2143,9 уголовнай сайбағ килісчеттір (2016 чылда - 2054,6). Сайбағларҷа: 40,4 % - оғырластар, 9,4 % - хати изірікте руль кистіне одырғаны, 7,9 % - наркотиктерні закон хыйыстыра таратханы, 7,3 % - кӱҷӱрлеснең палғалыстығ сайбағлар, 2,5-ер % -оғырлир пӧгіннең кӱснең тузаланған сайбағлар (тонағлар) паза аар, уғаа аар сайбағлар (ӧдірістер, кӱл салғаны), 2,4 % - атчаң тирігні закон хыйыстыра таратханы, 1,3 % - ахчаны закон хыйыстыра посха алғаны паза хоратханы, 26,3 % - пасха даа кӧрімніг сайбағлар.
МВД министрі ідӧк сидіксіністердеңер искірген, ӧӧні - республика бюджедінең ахча читкіҷе позыдылбинчатханы. 2017 чылда Хакасияҷа МВД -ға кӧрілген ахчадаң 82 %-і ле пирілтір, профилактика тоғыстарын апарарына - 45 %-і ле. Олох туста республика полициязы республикаа парыс ағылчатханын таныхтаан - 2017 чылда чолдағы сайбағларны ілезіне сығарчатхан видеофиксаторлар полызиинаң регион бюджедінзер 45 миллионҷа салковай кіртір.
Депутаттар постарының сурыныстарын искіргеннерӧк. Оларның пірсі Абаза - Ах тобырах чол участогына теелген. Ол чол участогы Туваның хайиинда полча, че хонҷых республика аны тыхтирына ахча позытпинчаттыр. Чол хомай полғаны, тізең, удаа саайларға ағылча. Наа министрдең, пу саринаң тоғынып, хонҷыхтарны ол чол участогын тыхтаттырарға кӱстеп кӧрерге сурынғаннар. Ідӧк министрге Ағбанда хараазын чарызып ойлат чӧрчеткеннернең кӱрезерге сурыныс читірілген.
Аның соонаң депутаттар Ӧӧркі Чӧптің Хакасияҷа МВД-ға чӧптерін чарадыға алыбысханнар. Анда ведомстваа чуртағҷыларның хоптарынҷа тоғысты, изірткіліг паза спирттіг продукция закон хыйыстыра садылчатханынаң кӱрезігні тыыдыбызарға, Интернет пастыра саарбахтарны саба чолзар тартчатхан (ол санда посха хол салынарға кӧӧктірчеткен) сайттарнаң кӱрезерге, наркотиктер чолын чабарға, закон хыйыстыра миграциянаң кӱрезерге паза даа пасха чӧптер пирілген.
Пазағы сан пиріснең Хакасияның пала праволарынҷа уполномоченнайы Ирина Ауль чоох тутхан. Ирткен чылда уполномоченнайзар 438 айланыс иділтір, оларның 339-ы тоғысха алылтыр, 99 айланған кізее право саринаң чӧптер пирілтір. 2016 чылнаң тиңнестірзе, айланыстар 38 % ӧс партыр.
Пала праволарынҷа уполномоченнайның таниинаң, республика ӱлгӱлері саринаң палаларға улуғ хайығ салылча.
- Ӱс частаң улуғ палаларның прайзына олған садында орын пирілген, - таныхтаан Ирина Ауль. - Амды ӱс часха читкелектерге орыннар тӧстирге пӧгін турча. Ізенчем, пу кӧстег толдырылар.
Ідӧк ӧкіс палаларға чахсы хайығ салылғаны таныхталған - 2017 чылда оларға кӧрілген 245 чурт орнына 254 чурт пирілтір.
Уполномоченнай сан пирізінде республикада чобағлығ киректер пол парчатханына хайығ айландырған. Хорғыстығ киректернің пірсі - чолдағы саайларда палалар чуртастарын чідірчеткені. 2017 чылда Хакасияда чолдағы саайға 90 пала кіртір, 10 пала ӱреп партыр. Ӧрттер 5 паланың чуртазын апарыбыстыр, оларның прайзы кічіг частығлар (тӧрт пала 6 часха читкелек, пір пала -13 часха). Суғда саайланғаннар ирткен чылда пар полғанох - ікі пала пурлух партыр. Алынҷа хайығ олғаннар посха хол салыныбысчатханына салылған. 2017 чылда 34 андағ кирек полғаны таныхтылған, 6 паланың тынын ал полбин халғаннар.
- Полған на пала ӱчӱн піс, улуғлар, нандырығлығбыс, - таныхтаан Хакасияның пала праволарынҷа уполномоченнайы, чооғын тоозып.
Пу сӧстер соонаң Кемеровтағы чобағ сағысха хати кірче... Хайди улуғларның салбыры сылтаанда, анҷа кӧп пырозы чох пала чуртазын чідір салған...
Уполномоченнайның сан пирізін истіп алған соонаң, Ӧӧркі Чӧп чӧптерін чарадыға алған. Ол санда Хакасия правительствозына ӧкістерге чурт аларына ахча кӧп арах позыдардаңар, кӧп палалығ паза чуға чуртапчатхан сӧбірелердегі палаларны школаларда азырирына ахча табардаңар, муниципальнай пӱдістерге тасхархы ойын площадкаларын сыныхтирдаңар (мынзы палалар кӧп пиртінчеткенінең палғалыстығ) чӧптер полған.
Хакасияның идінҷектер праволарын арачылирынҷа уполномоченнайы Василий Кудашкин сан пирізінде 2018 чылның 1 январьына республикада 24 муң идінҷек санға алылғанын искірген. Пу сан 2017 чылда идінҷектер саны 1800-ке хызырыл парғанын кӧзітчеттір. Че олох туста чабылғаннарның кӧбізі сынында тоғыс апарбинчатхан, ӱр нимеске азылған пірігістер полтыр. Сын тоғынып чабылғаннарның санында ӧӧнінде - кресен-фермер хоныхтары. Ирткен чылда андағ 70 КФХ чабылтыр.
Идінҷектер праволарын арачылирынҷа уполномоченнай чарытхаа тарифтер тың ӧс парғанына хайығ айландырған. Идінҷектер амғы туста чуртағҷыларның хыринда 5 хати аарлығ тӧлепчелер осхас. Пасха даа сидіксіністерні адап, Кудашкин салтар иткен - 2017 чылда идінҷектерге тоғынарға хай-хай аар пол парған.
Депутаттар, сан пирісті санға алып, Ӧӧркі Чӧптің чӧптерін чарадыға алыбысханнар. Анда ӧӧн чӧп Хакасия правительствозына пирілче - идінҷектерге хабазарын паза оларнаң пірге тоғынарын тыыдарға.
Халғанҷы сан пиріс Хакасияның Сыныхтағ-сананыс палатазының кнезі Ольга Ляхтың полған.
- 2017 чылда 25 сыныхтағлығ мероприятие иртірілген паза 2 мероприятие пасталып 2018 чылға узарадылған, - искірген Ольга Лях. - Тиксі хазна ӱлгӱзі паза орындағы пос устаныс органнарының 254 объекті сыныхталған. Хакасияның Ӧӧркі Чӧбі пирген чахығларӌа 10 сыныхтағ иртірілген, Хакасия пазының чӧбі хоостыра -1 сыныхтағ.
Сыныхтағлығ тоғыстың салтарларынҷа 2017 чылда 319 сайбағ ілезіне сығарылтыр. Ол сайбағлар 500 артиинаң миллион салковайға иділтір, ӧӧн чардығы (400 миллион азыра салковайға) федеральнай, республиканың паза муниципалитеттернің правовой акттарын сайбаанынаң палғалыстығ полча. Ідӧк Сыныхтағ-сананыс палатазы 97 миллионҷа салковай бюджет ахчазы тӱзімніг нимес тузаланылғанын ілезіне сығартыр.
Ӧӧркі Чӧп Сыныхтағ-сананыс палатазының сан пирізі иділгенін санға алған паза чӧптерін пирген. Ӧӧн чӧп ахча сайбағларын ілезіне сығарар тоғысты тыыдары полған.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде