НИМЕ СУРҒАН АКАН?
16.05.2018
Хабарлар
Культура. А.М.Топановтың адынаң Хакас драма театры кӧрігӌілерні наа ойыннаң ӧріндірді.
Пу чылдағы часхы Хакас драма театрында наа ойыннарнаң танығлығ. Мартта кӧрігӌілер «Кӱскӱдегі ирігіс» спектакльнаң танысханнар. Аны режиссер Нонна Галецкая чайап салған. Пу кӱннерде, тізең, «Бибинур, йо, Бибинур» кӱлкістіг ойынның премьеразы полды. Спектакльны Хакасияның чон артизі, режиссер Юрий Майнагашев турғысхан.
Пьесаны саблығ башкир драматургы Флорид Буляков пас салған. Юрий Матвеевич аның чайаачы тоғыстары пастыра ойыннар турғызарға хынадыр. 1992 чылда режиссер «Инейлер ирге парғаннар» спектакль чайаан, 1994 чылда - «Хынчазың - хынминчазың». Амды саблығ ус хакас кӧрігӌілерні «Бибинур, йо, Бибинур» ойыннаң таныстырды. Чоохтирға кирек, Ф.Буляковтың пьесаларын Юрий Майнагашев хакас тілінең турғысча. Прай тілбестеглерні Россияның паза Хакасияның саблығ артизі Татьяна Майнагашева иткен.
Ойынның ӧӧн матыры улуғ частығ Акан (Кирилл Султреков) полча. Амыр хылыхтығ, иптіг оңдайлығ Аканны аалдағылар аарлапчалар. Ол прай чуртазын чон малын хадарча, ипчізі Манисанаң хада пілізіп чуртапчалар. Че пірсінде мал хадарчызы, 6 класстағы тархын учебнигін хығырып, атаман Степан Разин Персиядағы ханның хызын Бибинурны (Алиса Толмачева) суға тастабысханын піліп алған. Абахайның ӱлӱзін чӱрекке чағын алып, ол улаар сыхча. Аканға пілдірче: ол суға пат париған Бибинурның тынын ал халған. Олар ікӧлең чоохтасчалар, кӧӧленісчелер, сарнасчалар. Сіліг кӧрімніг, чиркеен, морсымнығ теелбектенчеткен ханның хызы ӧӧн матырны саңай аптап алча.
Прай чирде тархын учебнигін хада ал чӧрчеткен, пос алынӌа улаарчатхан Аканға аалдағылар хайығ айландырбасчыхтар, неке. Че, Бибинурнаң чоох алызып, улуғ частығ кізі сағысха тӱзібісче. Аны пір сурығ тың сағыссыратча. Ағаа нандырығ тілеп, Акан ипчізі Манисаның (Татьяна Майнагашева), хонӌыхтарының, аал чӧбінің пазы Вильданның (Арлекин Толмачев) миистерін тискер айландырча. Че аны ӧӧн матыр, тыыда чоохтабин, аалдағыларның хулаана сыбыхтапча. Андағ оңдайнаң, спектакль тооза кӧрігӌілер Аканның суриин піліп аларға сағынчалар.
«Бибинур, йо, Бибинур» - кӱлкістіғ ойын. Тиктең нимес кӧрігӌілер ікі час ээреп хатхырғаннар. Кӧзідімге, Бибинур Аканнаң сурча, нимее ол прайзынаң тың хынча. Анзы нандырча: «Яблахха! Иртен хаарған яблахха!» Хан хызы Аканны Алахха киртінче тіп оңарча.
Алай ӧӧн матырдаң айнаны сығара сӱрген ӱзікті алып алза. Аал чӧбінің пазы Вильдан, мал хадарчызы чабал нимее урун парған тіп сағынып, аймахтағы кіннең Озон-оол хамны (Анат Быдышев) ағыл килче. Ковбой кип-азаана чазан салған, хамнир орнына теелбектенчеткен пілігӌіні кӧріп, залдағы чон талӌыхханӌа хатхырған. Че олох туста пу сцена сағысха тӱзірче. Озон-оол, хамнап, Аканның айназын нимес, аның худын сығара тартып алча. Андағ оңдайнаң режиссер пістің чон кибір-чозахтарыбысты, сағыс-кӧрізібісті хайраллир орнына пасха чоннарның культуразына сабылчатханын кӧзітче. Юрий Майнагашевтің таниинаң, амғы хакастарға кибір-чозахтарынзар айланарға ам даа орай нимес. Анзын Акан худын хаптаң позыдыбысчатханы таныхтапча.
«Бибинур, йо, Бибинур» спектакльда ідӧк тіл сурии кӧдірілче. Ойынның пастағы чардығында Бибинур орыстапча, че Аканның хакас тілліг чооғын прай оңарча. Чир-суғӌыларыбыстың кӧбізі пуох синде тӧреен тілін пілче нимес пе. Спектакльның халғанӌызынзар ӧӧн матырның чуртынзар Вильдан ветеринар Семённы (Андрей Тюкпиеков) ағылча. Семён мал хадарчызын имнебізерге кирек. Аканның ипчізі Маниса оларға тіпче: «Сірер минің апсаамнаң орыстап чоохтазыңар, ол амды ӱгредігліг, кинделер хығырча». Сынап таа пӧзік ӱгредігліг хакастарның илеедезі тӧреен тілін пілбинче. Режиссер хоос оңдайнаң пу ағырсымнығ сурығны кӧрігӌілерге читірче.
Спектакльның полтазы кӧп хати сағыбаан саринзар айланча. Кӧзідімге, ӧӧн матыр атаман Степан Разиннең (Сергей Доможаков) тоғасча. Пырозы чох, арығ сағыстығ Акан айағ пілбинчеткен атаманның кӧңніне кірче. Олар хада сарнирға кӱстенчелер. Че полғанының позының ыры, сағыс-кӧрізі. Степан, казактарға хан ӱлгӱзі чох чуртас пирерге пӧгініп, нинӌе дее кізіні хыр саларға тимде. Чағбан чӱректіг Акан, тізең, прайзы хазых ползын, иптіг чуртазын тіп сағынча.
Юрий Майнагашев кӱстіг ойын турғысхан. «Бибинур, йо, Бибинур» спектакль пір саринаң кізілернің кӧңнін кӧдірче, че олох туста сағысха тӱзірче. Артисттер аразында иң пурун Кирилл Султрековнаң Алиса Толмачеваны таныхтирға кирек.
Кирилл Георгиевич ӧӧн матырның омазын чахсы чарыт салған. Мындағ амыр хылыхтығ, чӱреенде чарых сағыстар ал чӧрчеткен кізілер пістің чонның ӧзені полчалар. Алиса Толмачева - пӧзік устығ артист, ол хайдағ даа рольны толдырыбызар оңдайлығ. Абахай Бибинурның хылиин кӧзідіп, ол іскеркі ипчілернің теелбегін морсымнығ толдырған. Алиса Толмачеваның теелбегі ойынның иң сіліг ӱзігі полча тиирге чарир.
Татьяна Майнагашева Аканның ипчізі Манисаның омазын чайаан. Апсаанаң хада отысча чыл чуртап салып, ол аның ӱчӱн тың пичелленче. Акан улаар сыхханда, Маниса аны иргі ыстан полызиинаң «арығлирға» кӱстенче.
Режиссер ойынзар амғы чуртастың танығларын кир салған. Иней Таскира, аның рольын Инна Майнагашева толдырча, скандинав чӧрізінең айғасча. Аал чӧбінің пазы Вильдан, тізең, компьютер кистінде одырып, «Танктар» ойнапча. Анзын кӧрерге чапсых полған.
Ирткен неделяда А.М.Топановтың адынаң Хакас драма театры «Бибинур, йо, Бибинур» ойыннаң 87-ҷі чайаачы сезонын чабысхан. Амды артисттер спектакльны аймахтарда кӧзітчелер. Киҷее спектакльнаң Асхыс аалның чуртағҷылары паза аалҷылары танысханнар. Андағы чон ағбандағылар чіли ойынны пӧзік паалаан, аны кӧріп алғанына ӧрінген. Хайдағ сурыға нандырығ тілепче Акан? Спектакльны кӧріп, постарың прай ниме піліп аларзар.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде