ХАКАСИЯА УСТАҒ ТОҒЫЗЫН ТОЛДЫР ПОЛАР КІЗІ КИРЕК
16.10.2018
Хабарлар
Азых чоох. Хайдағ даа ниме чуртаста пастағызын на полча. Ідӧк мындағ таңнастығ табығлар Хакасияда пастағызын на полча тіп таныхтирға чарир.
Халғанҷы туста Хакас чирінің хабарлары прай даа хазнабыстың хайиинда. Ол хайығ Хакас Республика пазына табығларнаң палғалыстығ тіп таныхтирға кирек. 9 сентябрьда Хакасия пазына табығларда кандидаттарның пірдеезі киректелчеткен 50 % кӧп табығҷылар ӱнін чыып полбаан. Виктор Зимин («Единая Россия») табығҷыларның 32,42 % ӱнін чыып алған, Валентин Коновалов (КПРФ) - 44,81 %, Александр Мяхар («Партия Роста») - 6,6 %, Андрей Филягин («Справедливая Россия») - 11,23 %. Табығлар законы хоостыра ікінҷі тур иртірерге киректелген. Анда иң кӧп ӱн чыып алған кандидаттар аралазарға сығарылғаннар, олар - Хакасия пазы полған Виктор Зимин паза КПРФ кандидады Валентин Коновалов.
Пастағы турның салтарлары прай чонны ӱрӱктірген. Хайди іди? Усанабас, чон таныбинчатхан, пір дее устағ тоғызын толдырбаан, опыт чох чиит оол іди алнынзар сыхча. Че пастағы турның салтарлары соонда таластар сала амыраанда, пілдістіг полған. Чонның кӧбізі Коноваловтың ӱчӱн нимес, тиксі тоғырланыс ӱчӱн ӱн пирген. Ол туста Хакасиядағы ӱлгӱні алыстырарға сағынчатханнар пенсия реформазынаң тоғырбыс лозунгнаң чахсы тузаланғаннар. Оларның ол ӧӧн лозунгы полған.
Кемні олар алаахтырғаннар? Чонны. Пілдістіг полған, пенсия реформазы ол тиксі Россия хазнаның чарадии полар, пір дее алынҷа регионда, Россия субъектінде пасха оңдайнаң полбас. Ур ле тус иртпеді, пенсия реформазы алыл парды.
Амды хайдағ ниме сағын таап, чонны аннаң андар алаахтырарлар? Урӱктірерлер дее. Табығлар ам даа тоозылбаан нооза.
Че тиліс чолына кӧстегліг республикабыстың таңдағы чуртазын Хакасияда ӱлгӱні алыстырарға кӱстенчеткеннер амыр паза истіг поларын ікінҷілетчелер.
Таныхтирға кирек, пӱӱнгі республика ӱлгӱзінің оппозициязының хай пірее пӧгіннері толча тиирге чарир.
Республиканаң 9 чыл артиинаң устаан Хакас Республиканың пазы Виктор Зимин, ікінҷі турда араласпин, устағ тоғызының тузы тоозылып, тоғыстаң парыбысхан. 9 чыл аразына Хакасия улуғ чол ирткен. Аймах-пасха социальнай сидіксіністерні, сағыбаан саайларны, ӧрттерні паза пасха даа чобағларны тобырған. 2015 чылдағы хорғыстығ ӧрттернің салтары полған на кӧрген кізінің харах чазын сығарған. Кӧбізі киртінмеен, 3 айға пӱкӱлее наа ааллар пӱдіріл парарын, че ол тоғыс прай чоннаң хада иділген, наа чурттар пӱдірілгеннер. 9 чыл аразына республикада кӧп улуғ паза чонға кирексіністіг пӱдіріглер тузаланысха кирілгеннер. Мин оларны адабаспын даа. Сірер чахсы пілчезер оларны. Аймах программалар тоғынғаннар. Алынҷа таныхтирңыхпын «Кічіг паза ыраххы аалларны хайраллир паза тилідер» программаны. Кічіг аалда чоныбыстың ӧзені, тілі паза кибірлері. Ирткен вектің 50 чылларында кічіг аалларны чох иткеннерінде, тілібіс, кибірлерібіс кӧріндіре чідіп пастаан. Анзын тархын кӧзітче.
Алынҷа таныхтирға кирек, Виктор Зимин республика пазы полғанда, хакас тілін паза культуразын тилідер сурығ хаҷан даа хайығда полған. Пӱӱн ӱлгее сығарға кӱстенчеткеннернің кӧрістерінде - піс пір хазнада чуртапчатхан пір чон полчабыс - истерге киліскенӧк. Таныс кӧріс, сағыс. Хайзы ирткен тустарда аймах чоннар аразында хорылыстар ағылған.
Че хайди даа полза, табығлар тоозылбаан. Чылдырылып одырча. Виктор Зиминнің орнына пастағы турда ӱзінҷі орын алған Андрей Филягин сыххан, че, ікінҷі тур тузы чағдапчатханда, позының кандидатуразын суурыбысхан. Аның сылтаанда ікінҷі тур хатабох чылдырылған. Пӱӱн Андрей Филягиннің орнына 9 сентябрьда Хакасия пазына табығларда 4-ңі орын алған Александр Мяхар ікінҷі турда аралазарға сыхты.
Ікінҷі тур 21 октябрьда иртірілері кӧрілче. Анда аралазарлар Валентин Коновалов паза Александр Мяхар. Піди кӧргенде, піс тӧбіннең тӧбін тӱсчебіс.
Хайди табығлар кирее аннаң андар парар? Пӱӱн кӧп истерге килісче паза аймах политологтарның кӧрізінең, Хакас Республика пазының табығлары ӱрге парар.
Пастағызы. Александр Мяхар, «Партия Роста» кізізі, ікінҷі турда аралазарын тохтадыбызып, позының кандидатуразын суурыбысса, табығлар 11 ноябрьға чылдырылар.
Ол оңдайнаң табығларда 1 ле кандидат Валентин Коновалов аралазар. Бюллетеньде «чарасчам» алай «чараспинчам» танығ турар.
Табығларда араласчатхан чалғыс кандидат ӱн пирген табығчыларның санынаң 50 % + 1 ӱн ал полбаза, табығлар 90 кӱнге чылдырылар паза наа кізілерге аралазарға оңдай пирілер.
Ікінҷізі. Халған ікі кандидаттың ікізі Хакас Республиканың пазына кандидатураларын суурыбысса, наа табығлар иртірерінеңер чарадығ алылған кӱннең сығара 90 кӱнге чылдырылар, ідӧк наа кандидаттарға аралазар оңдай полар.
Пастағы тур кӧзітті чонның тиксі тоғырлас кӧңнін. Че хайди мыннаң мындар поларға? Хайдағ чол таллирға?
Мин мында партиялардаңар чоох апарбинчам. Алынҷа кізідеңер дее нимес. Валентин Коновалов чахсы даа кізі полар, че аның устағ опыды чоғыл. Оппозицияның тиліс программазы чоғыл. Республиканаң устаҷаң кізілері алай командазы кӧрінминче. Аннаң-мыннаң киліп, устаҷаң кізілер хаҷан даа табыларлар. Че хайди устирлар олар республикабыснаң? Федеральнай кіннең сӧс алыс поларлар ба? Лозунгтарнаң на тиліс полар ба?
Пастағы тур соонаң кӧп кізідең истерге киліскен:
- Табығларда араласпаам. Сағынғам, амғы пастых, парбазам даа, утып алар. Ікінҷі турға хайди даа парарбын;
- Амғы ӱлгӱ табығларда утыр салғаны айастығ. Пӱӱнгі устағҷы улуғ опыттығ политик полча. Чиит кізі республиканаң устирға турыбысса, ол пос сағызынаң нимес, пасха кізілернің чооғын истіп, тоғынар. Хайдағ даа пастых прай чонға чахсы полбинча.
Минің кӧрізімнең, тоғын полар, устағ тоғызында опыттығ, федеральнай кіннең тіл алыс полар кізіні табарға кирек. Амды ікінҷі турда араласчыларның аразында андағ кізі чоғыл.
Аннаңар республикабысты чуртас синінің тӱбіне тӱзірбес оңдайлар ам даа пар. Полған на кізі пик сағынарға кирек!
Автор :
Радион СУНЧУГАШЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде