ЧЫЛЛАРНАҢ НАНДЫРЫҒ ӦЗІП ЛЕ ОДЫРЧА
31.10.2018
Хабарлар
Пайрамға удур. ХГУ-ның хакас кафедразы пӱӱл 75 чылын таныхтир. Амға теере ӧӧн пӧгінін маңнаныстығ толдыр парча.
Хакас кафедразының 2009 чылдағы ӧмезі
Хакас филология кафедразы 75-ҷі чылы чоныбысха ӱгредігліг специалисттер тимнепче. Анда пӱӱн алты преподаватель істенче: наука докторы, профессор Венедикт Григорьевич Карпов; наука кандидаттары, доценттер Лариса Ильинична Чебодаева, Инга Людовиковна Кызласова, Наталья Николаевна Таскаракова, Марина Алексеевна Медведева, Владислав Александрович Боргояков. Оларның полғаны ла пӧзік аттарға паза сыйыхтарға турысхан.
Іди Венедикт Карпов Ынархас орденінең, хакас родтарының региондағы халых чӧрімінің «Чахсы киректер ӱчӱн» орденінең паза Н.Ф.Катановтың адынаң Хакасияның хазна сыйиинаң таныхтатхан. Ол Россияның пӧзік профессиональнай ӱгредиинің аарластығ тоғынҷызы паза Хакасияның саблығ наука тоғынҷызы, чон ӱгредиинің отличнигі, «Чыл кізізі-2004» полча. Лариса Чебодаева - ідӧк Россияның пӧзік профессиональнай ӱгредиинің аарластығ тоғынҷызы, Хакасияның саблығ ӱгретчізі. 2016 чылда олғаннарны хакас тіліне ӱгретчеткен ӱчӱн, хакас тілі учебниктерін нааҷылирында ӧткін араласчатхан ӱчӱн, ағаа «Чыл кізізі» аарластығ ат пирілген.
Таныхтирға кирек, хакас кафедразы ученайларының істезіглер салтарлары сах андох практикада тузаланылча. Оларның наука тоғыстары монографиялар, учебниктер, ӱгредіг пособиелері пастыра паза методика чӧптері хоостыра университеттің, республиканың паза хонҷых регионнарның ӱгредіг киреензер кирілчелер.
Хакас кафедразында істенчеткен ӱгретчілернің тоғыстары хазна синінде дее таныхталча. Кӧзідімге, Л.И.Чебодаева паза М.П.Боргоякова тимнеен 5 - 9 класстарға хакас тілі паза литература учебниктері, прай сыныхтағларны иртібізіп, учебниктер хазна санына киріл парғаннар. Россияның ӱгредіг академиязының президенті Лариса Вербицкая, Хакасия пазының адына алғыстас пічиин ызып, ол учебниктер пӧзік синде тимнелгенін таныхтаан. «Хакас тілін ӱгренчебіс» книга, тізең, иң чахсы наука книгаларының тиксі Россия марииның лауреады полыбысхан. Аның авторлары - И.Л.Кызласова, В.А.Боргояков, М.А.Медведева.
Хакас кафедразының ӧмезі хакас тілінің паза литературазының ағырсымнығ сурығларын істесче. Ағаа хоза, амғы туста тілібіс алғым тузаланылбиныбысханда, кафедра тоғынҷылары хакас тілін паза культуразын сабландырарынҷа улуғ тоғыс апарчалар. Олар тӧреен тілібісті тилідер пӧгіннең аймах проекттер чуртасха кирчелер. Іди амға теере ТНТ-Ағбан телевидениенең хада тӧстеен «Хада-Вместе» проект Интернетте чахсы тузаланылча. Ол хакас чонның тіліне паза культуразына чарыдылған. Ідӧк хакас тілінең чоохтаспинчатханнарға тілнің ӧӧнін ӱгреніп аларына хоза ӱгредігліг проект чуртасха кирілче. Л.И.Чебодаеваның «Обекелер чозахтарынча» книгаларын чон уғаа хынып хығырча. Кафедра ученайлары тілбестег тоғызына улуғ хайығ салчалар. Кӧзідімге, В.А.Боргояков олған Библиязын хакас тіліне тілбестепче, И.Л.Кызласова - орыс паза тува чоннарының нымахтарын.
Чоохтирға кирек, Хакас хазна университеді республиканың ӱгредіг паза наука министерствозынаң паза Хакас национальнай гимназия-интернатнаң хада чыл сай республика синінде «Чылтызахтар» марығны иртірче. Ол марығ Тӱрк пічиинің паза культуразының кӱннеріне чарыдылча. Анда ӱгренҷілер паза студенттер ӧткін араласчалар. Іди олар хакас тілінҷе, литературазынҷа паза культуразынҷа пілістерін кӧзітчелер.
Ағаа хоза хакас кафедразы ӱгренчілерге паза студенттерге чайаачы иирлерні, хакас тілі паза литература неделязын, Чыл пазын паза пасха даа мероприятиелерні иртірче.
Амғы туста кафедрада 130 студент, хакас тілі паза литература ӱгретчізі поларға тимненіп, «Тархын» паза «Орыс тілі» хоза специальностьтарча пӧзік ӱгредіг алча. Ідӧк анда «Россия Федерациязындағы чоннар тіллері (хакас тілі)» аспирантура специальнозына паза «Филология. Магистр программазы : «Хакас тілі, литературазы, культуразы» кӧстегҷе магистратура программазына ӱгреніп аларға чарир.
Хакас пӧлиинің студенттері университеттің паза тиксі республиканың чуртазында ӧткін араласчалар. Іди оларның кӧбізі, маңнаныстығ ӱгреніп, аймах марығларда паза олимпиадаларда тӱзімніг араласча. Кӧзідімге, олар тиксі Россиядағы паза региондағы студенттер олимпиадаларында чиңіс тутчалар, «Тӱрктер алтыны» чоннар аразындағы чииттер форумында араласчалар, наука-істезігліг тоғыстар пасчалар, Катановтың хығырығларында тӧреміл таныхтатчалар, «Кӱн чахайағы» кӧг паза теелбек ансамбльының араласчылары полчалар, хай піреезі хакас тілінең кибелістер пасча, ыр-тахпахтар толдырча.
Мындағ оңдайнаң хакас филология кафедразы ӱгредіг киреен паза наука-істезігліг тоғысты чахсыландырарынҷа улуғ тоғыс апарча паза, амғы алызығларны кӧріп, хакас чонның тілін паза культуразын, хайраллап, тиліт парча.
Автор :
Инга КЫЗЛАСОВА, хакас филология кафедразының устағҷызы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы