«ХАКАС ЧИРІНЕ» ОҢ ПОЛДЫ
31.01.2020
Хабарлар
Оӧркі Чӧп сессиязы. Хакасияның Оӧркі Чӧп депутаттары пу чылдағы пастағы сессияа чыылысханнар. Сурығларның пірсі «Хабар» республика газетазының адын «Хакас чиріне» алыстырардаңар полған
ХАКАСИЯНЫҢ ЧИТІНҶІ ХЫҒЫРТИИНЫҢ ӦӦРКІ ЧӦБІ 29 ЯНВАРЬДА ТЕЕСТЕГІ СЕССИЯЗЫН ИРТІРГЕН. СЕССИЯНЫ ӦӦРКІ ЧӦП КНЕЗІ ВЛАДИМИР ШТЫГАШЕВ АПАРҒАН, ІДОК АНЫҢ ТОҒЫЗЫНДА ХАКАСИЯНЫҢ ПАЗЫ ВАЛЕНТИН КОНОВАЛОВ, РОССИЯНЫҢ ХАЗНА ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАДЫ НАДЕЖДА МАКСИМОВА АРАЛАСХАННАР.
СЕССИЯНЫҢ ӦӦН СУРЫҒЛАРЫ САНЫНДА «ХАКАС РЕСПУБЛИКАНЫҢ 2030 ЧЫЛҒА ТЕЕРЕ ЧУРТАС-ЭКОНОМИКА ТИЛІЗІ СТРАТЕГИЯЗЫН ЧАРАДЫҒА АЛАРДАҢАР» ЗАКОН ПРОЕКТІ ПОЛҒАН.
Пу закон проекті Хакасияның чағынғы 10 чыл чуртазына кӧстег полча тиирге кирек, анда республика экономиказын тилідерінҷе, чуртағҷыларның чуртас синін кӧдірерінҷе тиксі план кӧріл парған. Закон проектін Хакасия правительствозы тимнеен, ирткен чылда декабрьдағы сессияда Оӧркі Чӧп аны пастағы хығырығда алған. Аның соонаң закон проектін чахсыландырарынҷа тоғыс пасталған.
Хайди искірген экономика политиказынҷа, промышленностьча, пӱдірігҷе паза транспортча комитет кнезі
Василий Шулбаев, закон проектінҷе чоох тудып, Хакасия правительствозынаң, профильліг министерстволарнаң паза Оӧркі Чӧптің пасха комитеттерінең хада иртірген чыылығларда закон проектінің прай чардыхтары ситкіп ӱзӱрілген, законны чахсыландырарынҷа аймах чӧптер кирілген. Салтарында 67 тӱзедіг тимнелтір.
Прай тӱзедіглерҷе комитет паза правительство пір чӧпке килтірлер, аннаңар Василий Шулбаев оларны «пакетнең» пірге алыбызарға чӧпнең сыххан. Депутаттар тоғырланмааннар, іди прай тӱзедіглер пір саңай алыл парғаннар. Мының соонаң депутаттар пірге ӱн пиріснең закон проектін ікінҷі хығырығда паза пӱкӱлее алыбысханнар. Хакасияның Оӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев наа законны тимнирінде паза чахсыландырарында араласхан кізілерге алғызын читірген.
- Правительство паза Оӧркі Чӧп комитеді закон проектін ӱзӱрерін олаңай нимес оңдайнаң апарғаннар, - таныхтаан Владимир Штыгашев.. - Прай отрасль министерстволары, Оӧркі Чӧптің комитет-комиссиялары аны ӱзӱрерінде ӧткін араласханнар. Пірге улуғ тоғыс иділген. Тузалығ тӱзедіглернің пірсі - закон проектінің тӧстеене пастағызын салылған 2017 чылның кӧзідіглері орнына 2018 чылның кӧзідіглері кирілгені. Аннаң палғалызып, пасха тӱзедіглер кирілген, анзын уғаа кирек нимее санапчам. Ол оңдайнаң 2030 чылға теере план, хайди Хакасия чуртир паза хайдағ кӧстеглерге піс чидіп аларға кирекпіс, сынға чағын пол парған.
Чахсы тоғызыбыс кӧзідии парыстарны ӧскірчең паза чуртағчыларыбыстың чуртас синін чахсыландырҷаң план синінең артых толдырылғаны полар.
Пу сессияның танығлығ сурығларынын пірсі пістің хакас газетабыснаң, орта чоохтаза, аның адынаң, палғалыстығ полған. Газета 2008 чылда «Хакас чирі» адын «Хабар-Известия» атха алыстырыбысханда, ол кирек хығырығҷыларның кӧңніне кірбеен. Піреезі, хакас газетаның ады алыстырылғанына тоғырланып (алай сылтанып па), газетаа пазынмин сыххан даа.
Редакциязар наа устағҷы Радион Сунчугашев килгенде, хығырығҷылар аразында газетаның ады хоостыра ӧнетін сурастырығ иртірілген. Ол сурастырығның салтарларынҷа прайзы даа газета «Хакас чирі» адалар ӱчӱн полған. Олох туста редакциязар газетаның адын айландырардаңар айланыстығ пічіктер кірген, тоғысчы ӧмелердең паза халых пірігістерінең. Аннаңар ӧӧн редактор газетаның иргі адын айландырарынча тоғысты пастабысхан. Чоохтирға кирек, пу тоғыс оой ла парбаан: пірде республикада улуғ саай пол парча, пірде ӱлгӱ алыс парча. Че амды хакас газета редакциязы хайди полза пу киректің узы-пазына сығып алды тиирге чарир.
- Пу сурығ 2015 чылдаң сығара турча, - искірген орындағы пос устанысча, халых пірігістерінҷе паза нациялар аразындағы хайызығларҷа комитеттің кнезі Роман Челтыгмашев, депутаттарны сурығнаң таныстырып. - Ол хығырығӌылар аразында анкеталығ сурастырығ иртіріліп ӱзӱрілген. Пу тусха 400 артиинаң хол салылғаны чыыл парған, прайзы газетаның адын нандыра «Хакас чиріне» айландырар ӱчӱн. Паза ӧменең пазылған айланыстар пар, Хакасияның халых пірігістерінең. Анда ідӧк «Хабар-Известия» газетаның адын «Хакас чирі» атха алыстырарға кирек тіп чоохталча. Газетаның ӧӧн редакторының айланызынча 2019 чылның 15 ноябрьында Хакасия правительствозы газетаның адын алыстырардаңар чарадығ алған.
Хайди чарытхан Роман Челтыгмашев, Оӧркі Чӧп президиумында пу сурығ ідӧк ӱзӱрілген. Анда, тоғысчы ӧме тӧстеп, пу сурығны хати ӱзӱрібізерге чарадығ алылған. Хакасия правительствозы, Оӧркі Чӧп паза хакас чонның халых пірігістері кізілері кірген тоғысчы ӧме, чыылығ иртіріп, пір ӱннең чарат салған
- «Хабар» газетаның адын «Хакас чиріне» алыстырардаңар чӧп пирерге. Депутаттар саринаң пу сурығча тоғырланыс чох полған - газетаның адын алыстырардаңар паза редакция уставына теелчеткен Оӧркі Чӧптің чарадиинзар алызығлар кирердеңер чарадығ пір ӱннең алылған. Андағ оңдайнаң, чағынғы туста, прай кирек пічіктер тимнел парған соонаң, газетабыс пазох «Хакас чирі» адал сығар.
Сессияның халғанҷы сурии «правительство чазы» полған. Анда депутаттар орындағы пос устаныс органнары паза Хакасия правительствозы республиканың муниципальнай пӱдістері бюджеттерінің парыстығ чардығын ӧскірерінҷе хайдағ тоғыс апарчатханнарынаңар истіп алғаннар.
Пу сурығҷа пастап Хакасия пазының орынҷызы, финанстар министрі Ирина Войнова чоох тутхан. Ол орындағы бюджеттер хайди пӱтчеткенін чарытхан, хайдағ налогтар муниципальнай пӱдістерзер кірчеткеннеңер чоохтап пирген. Ӧӧн сидіксініс - ол пӱӱнгі кӱнде 99 муниципальнай пӱдістің 64-інде ахчанаң тоғынҷаң счеттары чабыл парғаны.
- Оларны хатап тоғындырарына 620 миллион салковай кирек, - таныхтаан Войнова. - Ахча чидіспинче, анзы чазыт нимес. Муниципальнай пӱдістернің киректі оңдайлирына хоза ахча тапчаң оңдайлар пар ба? Минің кӧрізіме, пар. Че олар пу сидіксіністең сығып аларына читкіӌе нимес. Ирина Войнованың чооғынаң, олар санап кӧргеннер нинҷе ахча орындағы бюджеттерге тиксі кирек.
- Нульдаң пастаза, хаӌан кредиттерҷе пір салковай даа алым чоғыл, прай муниципалитеттерге 1 миллиард 800 миллион салковай кирек. Бюджеттері чахсы полар ӱчӱн, - искірген ол.
Олох туста муниципальнай пӱдістер пос парыстарынҷа читкіҷе нимес тоғынчатханы таныхталған. Войнованың искіриинең, муниципальнай пӱдістер 118 миллионҷа салковай налогтарын чыып полбааннар. Арендаа пирілген чирлер паза ис-пай ӱчӱн тӧлеглер муниципальнай пӱдістерде 500 миллион салковайға чыылбиндыр. Ол ахчаны чыып алғаны счеттарны хатап азыбызарға оңдай пирерчік тіп таныхтаан ол.
Ікінҷізін чоох тутхан Хакасия пазының пастағы орынчызы Николай Миронов. Ол муниципальнай пӱдістер хайдағ кӧстеглерҷе читкіҷе нимес тоғынчатханын, ниме полызиинаң бюджеттерінзер хоза парыстар киріп аларға чарирын таныхтаан.
Иң пастап город-аймахтардағы пічікке кирілбеен тибіреділбинчеткен ис-пай объекттерінҷе, хайзылары пічікке кирілбееннер паза аның сылтаанда оларча налог тӧлелбинче, ӧткін тоғынарға чӧп пирген ол. Росреестр специалисттері пістін республикада тиксі 72 муң азыра андағ объект парын ілезіне сығарған осхастар. Муниципальнай пӱдістер ирткен чылда чарым чылға оларның 13 муңынҷа тоғыныбыстырлар, салтарында 1780 объект пічікке кирілтір. Че ол асхынах сан тіп таныхтаан Миронов.
Паза муниципалитеттернің пір парыстанҷаң оңдайы - тузаланылбинчатхан аал хонии чирлерін айландырып, пазох тузаланысха кирері паза чирлернең кӧстегліг тузаланары.
- Шира аймааның кӧллер хыриндағы чирлерін, аал хонии кӧстеглігдең сығарып, алынҷа хайраллалчатхан чирлерге айландырыбызар оңдайы пар, - искірген Николай Миронов. - Мында парыстарны 10 хати ӧскіріп аларға чарир.
Депутаттар кӧп сурығ паза чӧп пиргеннер. Кӧзідімге, олған садтары счеттарын чабарға чаратпастаңар. Че Ирина Войнова андағ оңдай чоғыл тіп чарытхан, прай ниме федеральнай законҷа иділче. Ідӧк Пии аймаандағы Хаал аал хыринда пір дее чарадығ чох тӧстел парған Заветный поселоктаңар сурығ пирілген. Анда кізілер чарадығ пічіктері чох постарына чурт пӱдіріп алтырлар, 300-че тура, че ол поселок пір дее муниципальнай пӱдіссер кірбинче осхас.
Ис-пай паза чир хайызығлары министрі Евгений Тарасовтың искіриинең, ол чирні Хаал аалға хозыбызардаңар сурығ кӧрілген, че мында Пии аймаа администрациязы тоғыр полыбыстыр. Хайзы депутаттар сах андох ол поселокты Саяногорсктың холына пирібізерге чӧпнең сыхханнар. Хакасия правительствозы ол сурығҷа тоғынарын узарадар тіп ізендірген.
«Правительство чазы» тоозылғанда, сан пиріс искірілгенге санирдаңар паза муниципальнай пӱдістернің парыстарын ӧскірерінҷе тоғысты узарадардаңар Оӧркі Чӧптін чарадии алылған. Чарадығ проектінзер ідӧк депутаттар искірген чӧптер кирілген.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде