ПАСТААН ТОҒЫЗЫБЫСТЫ ПАЛАЛАРЫБЫС УЗАРАТСЫН
03.02.2017
Хабарлар
ПИИ АЙМААНЫҢ МАТКИЧІГ ААЛДАҒЫ ФЕРМЕР КАЗАГАШЕВТЕРНІ АЗАХТА ПИК ТУРЧАТХАН ИДӀНҶЕКТЕР ТИИРГЕ ЧАРИР. СӦБІРЕНІҢ ХОНИИНДА 500 АЗЫРА ГЕРЕФОРД ПОРОДА ІНЕК, ПІР МУҢҶА ХОЙ, 800 АЗЫРА ГЕКТАР ЧИР. МЫНДАҒ ЧИДІГЕ ЧИДІП АЛАР ӰЧӰН, ИННОКЕНТИЙ ИННОКЕНТЬЕВИЧКЕ ПАЗА ЕЛЕНА ЕВДОКИМОВНАА ФЕРМАДА 20 АЗЫРА ЧЫЛ КӰННІҢ САЙ МАТАП ІСТЕНЕРГЕ КИРЕК ПОЛҒАН. ХАЙДИ ОЛАР ЧООХТАПЧАЛАР, ПАСТАП ТОҒЫС ААР ПАРҒАН, ЧЕ 2008 ЧЫЛДА, ФЕРМЕРЛЕРГЕ СУБСИДИЯЛАР ПИР СЫХХАННАРЫНДА, ОЛАР ХОНЫХТАРЫН ЧАХСЫ ТИЛІДІП АЛҒАННАР. УЛАМОХ УЛУҒ ХААЛАҒ ИРТКЕН ЧЫЛДА ПОЛҒАН - 2016 ЧЫЛДА КАЗАГАШЕВТЕР, ХАКАСИЯНЫҢ ААЛ МИНИСТЕРСТВОЗЫНЫҢ ГРАНТ МАРИИНДА АРАЛАЗЫП, 6 МИЛЛИОН АЗЫРА САЛКОВАЙ УТЫП АЛҒАННАР. АНДАР ПОС АХЧАЗЫН ХОЗЫП, ОЛАР ЧАЙҒЫЗЫН МАЛ ХАЗААЗЫН ПӰДІРІП ПАСТААННАР.
Сӧбіре пазы Иннокентий Иннокентьевич ӱр чыллар Северде істенген, анаң, айланып, аалда чабан полып тоғынған. Тӧреен, ӧскен чирі - Маткичіг аал. Аның хонғаны Елена Евдокимовна ідӧк пу аалдаң. Сӧбіре 90 чылларда мал ӧскіріп пастаан. Пастап хоныхта 10 інек паза 10 хой полған. Аалда совхоз чирлерін чуртағҷыларға ӱлестірчеткенде, сӧбіре 80 гектар алып алған. Андада пу син чир оларға чидер тіп сағынғаннар. Пӱӱн пу чирде тоғыс хайнапча, пӱдіріг тоғыстары парча, че 90 чылларда Казагашевтер малларын хуруғ чазызар сӱр килгеннер. Пастап улуғ нимес хазаа паза тураҷах пӱдіріп алғаннар.
- Иң сидік тус полҷаң, хаҷан інектер тууп сыхсалар. Хараазын нинҷе-нинҷе хати тасхар сығарға, сыныхтирға килісчең. Наа ла тӧреен пызоны, ал халар ӱчӱн, туразар кирҷеңміс. Піс полған на малны ал халарға кӱстенҷеңміс, пілгебіс нооза, мал санын хозарға кирек, - сағысха кирче Иннокентий Казагашев.
Хайдағ даа сидік туста сӧбіре мал санын хозарға кӱстенген. Пастап тоғыс аар парған, кӧп хорадығ мал азиина, ГСМ-ға паза техникаа парыбысчаң. 2008 чылда республика бюджедінең мал тутчатханнарға субсидия пир сыхханнарында, сала ниик полыбысхан. Казагашевтер хойлар паза герефорд порода маллар алып алғаннар.
- Хониибыс алғыдыл сыхханда, 80 гектар чирде піске тарғынҷах пілдірібіскен, аннаңар сӧбіре чыылиинда піс хоза чир алып аларға чаратхабыс. Малға чир кирек нооза, ол чох мал ӧскірерге сидік, - чоохтапча Елена Евдокимовна.
Сӧбіре чирні Кирбі аал хыринда таап алған. Ирткен чылда чайғызын 1-2 частығ малларны андар 3 кӱн сӱргеннер. Туупчатхан малларны Казагашевтер чағын тутчалар, наа мал хазаазында. 1400 квадрат метр хазааның пір саринда туғҷаң маллар полчалар, пасхазы, тізең, ікінҷі пӧлиинде. Ирткен неделяда Хакасияның пазы Виктор Зимин, Пии аймаанзар тоғыс чорығынаң чӧргенде, Казагашевтернің фермазынзар кірген. Сӧбіре пазы Иннокентий Иннокентьевич аалҷыларға наа мал хазаазын кӧзіткен. Анда наа ла тӧреен пызоҷахтар инелерінең хада алынҷа пӧлікте полчалар, 1-2 ай пазынаң, пызолар тыып парзалар, оларны пасха орынзар кӧзірчелер. Виктор Михайлович мындағ оңдайнаң пӱдірілген мал хазаазына чӧпсінген. Подрядчиктер, ағаснаң тузаланмин, мал хазаазының хырын тимір листтернең чабарға чаратханнар. Хайди олар тееннер, тимір материал, ағаснаң тиңнестірзе, іріктебин, ӱр тудылар.
- Хазаа, тимір конструкцияларнаң чабылған полза даа, уғаа чылығ, - чоохтапча Иннокентий Казагашев.
Мал хазаазы пӱдіріл парған даа полза, анда хай пірее идер тоғыс ам даа халған. Пӱӱл сӧбіре анда вентиляция системазын, чарытхы тарт саларға пӧгінче. Аны идерінде Казагашевтер сидіксіністерге урун парғаннар. Сӧбіре энергетиктернең фермазар чарытхы тартарынҷа чӧптезіг ит салған, че теес улуғдаңар, тоғыс сӧӧ тартылча. Хакасияның пазы Виктор Зимин пу сурығны пӧгерге хабас пирерге паза пуох неделяда энергетиктернең тоғазығ иртірерге молҷаан.
Грант ахчазына фермер мал хазаазын пӱдірген, ідӧк трактор паза ағаа киректелчеткен ниме-ноолар алып алған - от сапчаң, тырбаҷаң тиріглер, мал тартчаң прицеп паза даа пасхазы. Техника хоныхта иң кирек ниме нооза, уламох от тузында. Таныхтирға кирек, Казагашевтер, мал ӧскірерінең пасха, ідӧк сула паза кӧп чыл ӧсчеткен оттар одыртчалар. Хайди чоохтапча ферма пазы Иннокентий Иннокентьевич, хысхызын пу ӧзімнер малға иң тосхымнығ паза анда витаминнер кӧп.
Ирткен чылда Казагашевтер 30 азыра тонна итті Хакасиядағы садығ тураларынзар садыға пирібіскеннер.
- Ноға піс іди кӱстенчебіс? - тіпче Елена Евдокимовна. - Пістің 2 оол: Артём паза Тимур. Улии техническай институт тоосхан, амды піснең хада хоныхта істенче, ӧӧн полысчыбыс полча. Кічии Тимур ідӧк хаҷан полза піске хозылар, че ағаа пастап институдын тоозыбызарға кирек. Ол Ағбанда зоотехникке ӱгренче, ӧнетін пу специальностьха ӱгренерге кірген.
Ирепчінің ӧӧн пӧгіні - пастаан тоғысты палаларына артыс пирері. Хайди олар тіпчелер, ооллары, аалда чуртирға халып, іҷе-пабазы пастаан тоғысты узарадарға киректер.
Хакасия пазы Казагашевтердең хайдағ полызығ кирек тіп сурғанда, ирепчі нандырған: «Піске ӧӧнінде мал хазаазы кирек полған. Аны пӱдірерге сірер ахчанаң чахсы хабас пиргезер. Амды хониибысты алғыдарға, тилідерге ниик полар. Аннаңар тоғысты позыбыс толдырарға кӱстенербіс».
Пии аймаанзар тоғыс чорығынаң чӧргенде, Хакасияның пазы Виктор Зимин ідӧк «Бондаревское» аал хонии потребительлер кооперативінің тоғызынаң танысхан. Ол Бондарев аалда орныхча. Хайди искірген аның устағҷызы Николай Проценко, пӱӱнгі тусха кооперативсер 120 пос хонии паза 15 кресен-фермер хонии кірче. Олар Пии, Асхыс, Боград паза Алтай аймахтарынаңнар.
- Хакасияда «Бондаревское» чалғыс кооператив, хайзы, чоннаң малны садызып, аннаң ниме-ноолар тимнеп, тимде продукцияны садыға сығарча, - чоохтапча Николай Дмитриевич.
Николай Проценконың сӱт паза ит цехтарында тоғыс кӱннің сай хайнапча. Пастағызында орындағы тоғынҷылар сӱттең ӧріңме, хайах, эҷігей, аймах сорт сыр паза даа пасха нимелер сығарчалар. Иттең, тізең, ідӧк кӧп ниме тимнелче. Мал сохчаң цехта чиит оол Степан Москвичев, итті ипти тоғырап, анаң тартча. Соонаң тоғынҷылар котлет-пельменнер итчелер.
- Тоғыс прай пос холынаң иділче. Тимде ас-тамах тиксі Хакасияҷа тарапча, - чооғын узаратча устағҷы.
Цехтарны кӧріп алған соонаң Виктор Зимин «Бондаревское» кооперативтің устағҷызына тимнелген ас-тамахты тарадар орыннарны алғыдарға чӧп пирген.
Мал ӧскірчеткен фермерлерге Хакасияның правительствозы чахсы хабасчатханнаңар, республикада КФХ-лар саны тӧреміл ӧсче. Хайди чоохтапча Пии аймаа пазы Юрий Курлаев, халғанҷы чылларда Пии аймаанда сӧбіре фермаларының саны хозылча.
- Ирткен чылларда фермерлерге 1 - 2 миллион салковай пирген ползалар, амды 6 - 10 миллион даа алып аларға оңдай пар. Ол - фермерлерге чахсы хабазығ. Аннаңар Пии аймаа грант марығларында, аймах проекттерде тӧреміл араласча. Фермерлер аймах кӧстеглерҷе тоғынчалар. Інек, хой, ат ӧскірчелер, кем-де чир тамаанаң айғасча. Пии аймаанда 140 азыра кресен-фермер хонии, амды, хабазығ пирілчеткенде, оларның тоғынар, тилир кӧңнілері пар. Бондаревтегі аал чӧбін алып алза, мында ікі улуғ кресен-фермер хонии - Иннокентий Иннокентьевич Казагашевтің паза Юрий Семёнович Чебодаевтің. Халғанҷызы ідӧк мал ӧскірче, - чоохтапча Юрий Курлаев.
Хайди искірчелер Хакасияның аал хонии министерствозында, тоғызын наа ла пастапчатхан паза хаҷанох мал ӧскірчеткен фермерлерге пӱӱл гранттар пирер тоғыс узарадылар. Пу кирекке 100-че млн. салковай кӧріл парған. Часхызын министерство фермерлердең грант мариинда аралазардаңар сурыныс пічиин алып пастир. Наа ла мал ӧскіріп пастапчатхан фермерлерге 3 млн. салковай кӧріл парған, сӧбіре фермазына, тізең, 30 млн. салковайға чағын.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде