ОЙДА-ТӰҢДЕРЕ ТАСТАСХАННАР
09.10.2018
Хабарлар
Марығның чиңісчілері (сол саринаң)
Михаил БОЛГАНОВ, Семён ТЕРЕЩЕНКО, Виталий КАНЗЫЧАКОВ
Чоныбыс поғдархазы. Олаңай кӱресче саблығ спорт узы, Сеулда ирткен Олимп ойыннарында хола медаль утхан Сергей Карамчаковтың хумартхызына чарыдылған тиксі Россия синіндегі турнир пӱӱл 16-чы хати иртірілді, анда кӧп спортсмен араласты
КӰРЕС ПАЙРАМЫ
Тӧреен-ӧскен чирібісті тилекейге сабландырған, аймах хазналарда чалтырама чиңістер тутхан Сергей Карамчаков хачаннаң чоныбыстың поғдархазына айлан парған. Чир-суғҷыларыбыс аны илбек учёнай Пора Катановнаң тиңни адидырлар. Ол даа сылтағнаң, неке, аның хумартхызына чарыдылған арға-мӧрій пістің чирде спорт пайрамына айлан парған, анда сыбыра даа кӧп кӱресчі аралазадыр.
Пӱӱл дее ирткен тиксі Россия синіндегі турнир ол кибір-оңдайны узаратхан. 6-7 октябрьда «Ағбан» спорткомплексте спорт пайрамы полды, кӱресчілер дее, кӧрігҷілер дее кӧп чыылысты. Аннаңар даа иртеннең иирге читіре суум-саам тохтабинчатхан, кӧрігҷілернің ӧрчіліг хысхырыстары ӱр нимеске дее ӱзілбинчеткен. Уламох тың хысхырысчатханнар, кибістегі чир-суғҷыларыбысты чиңіске кӧӧктірчеткеннер спорт ветераннары. Оларға, аймах улуғ марығларда кӧп араласхан, сыйыхтығ орыннар ӱчӱн матап харбасхан улусха, кӧңнілерін часхарып аларға кирек.
«Монголиязар чӧргенде, сыйых чох халарбыс тіп сағынғам... Белоруссиязар саблығ кӱресчілер хайди кӧп чыылысты, я?.. Ташкентте хайди махалығ харбастың», - спорт пайрамы тузында поохти одырғлапчатхан улуғ частығ кӱресчілернің кӧгліг чоохтасчатханы пасхазының хайиин тартчатхан. Чииттернің піреезі оларға хатхырарға сағынза, пасхазы сах андох тысча, син дее андағ тусха чидерзің, пу алып-кӱлӱктерні позымның харахтарымнаң кӧргем тиирзің тіп чоохтапча.
Ол арада, тізең, олаңай кӱресче СССР-ның спорт устары Александр Майнагашев, Николай Чурдиков, Алексей Шулбаев паза даа пасхазы уламох хынығ чоохтасчатханға тӧӧйлер. Че пірдеезі дее хазыр харбазығлар парчатхан кибістердең харах албинча, кем хайди кӱресчеткенін прай сизінче, паалағ пирерге маңнанча.
ХАЗЫР ХАРБАЗЫҒЛАР
«Ағбан» спорткомплексте тӧзелген ікі кибісте кӱрес ӱр нимеске дее тохтабинчатхан. Пістің оолларның тимненістерін сыныхтир чахсы оңдай табылчатханда, ноға тузалан халбачаң. Пасха орыннарда иртірілчеткен мындағ улуғ турнирлерде аралазарға чииттерге удаа киліспинче. Аннаңар ибде иртірілчеткен арға-мӧрійде постың тимненізін сынап-сыныхтап халарға чарир. Марығ араласчылары санында чахсы спорт устары пар. Оларның піреезі Россия, Европа синіндегі марығларда, чоннар аразындағы улуғ турнирлерде сыйыхтығ орыннар алғаннар, маңат кӱрес кӧзіткеннер.
Амды хысхачахти Ағбанзар чыылысхан командалардаңар. Пастағызын пу марығда Монголияның кӱресчілері араластылар. Ідӧк Казахстанның командазын сағаан полғаннар, че олар килбин салғаннар. Пістің чон сыбыра поғдархапчатхан саблығ кӱресчі Сергей Карамчаковтың хумартхызына чарыдылған тиксі Россия синіндегі турнирде пӱӱл 9 команда араласты, 195 кӱресчі саналды. Анзы, ирткен чылларнаң тиңнестірзе, кӧп арах.
Илееде тус ирткен соонда Бурятияның кӱресчілері марыға килділер. Пастап Бурятияның даа, Якутияның даа чахсы спортсменнері пістің мындағы кӱрес пайрамын чазачаңнар, тоғазығларны уламох хазыр оңдайда иртірер сылтағ пирчеңнер. Халғанҷы туста килбинібіскен полғаннар. Бурятия даа, Монголия даа ӱзер ле кӱресчі ағылтыр. Че пасха орыннардаң кізі асхынах нимес килтір. Сағынчазар, пістің командада прайзынаң кӧп кӱресчі полған? Я, асхынах нимес, 46 спортсмен саналған. Хызылчар крайы, тізең, пісті ас чӧрібістір, аның командазында 56 кӱресчі саналған. Тувадаң 37 кізі марығда араласхан. Кемеров облазы 19 кӱресчі ағылтыр. Новосибирск облазынаң 13, Иркутск облазынаң 12, Забайкальскай крайдаң 6 кізі килтір. Ӧӧнінде спорт узына кандидаттар. Мында чиңіс тутсалар, спорт узының нормативін толдырыбысханға саналарлар.
Аннаңар даа полған на кӧдірімде сыйыхтығ орыннар ӱчӱн харбазығ уғаа хазыр ирт турған. Пірее хати саңай алаң асчазың - ікі кибістің хайзында ойда-тӱңдере тастасчатхан алып-кӱлӱктерге хайығ айландырчаң? Оңнығ ла матап толғалыспинчалар, микелернің аймағынаң тузаланарға харасчалар. Пір сӱме киліспезе, пасхазын толдырарға харасчалар, чиңіске парчан кӱстерін, устарын салчалар, тӧдір пазынминчалар.
Виталий КАНЗЫЧАКОВТЫҢ махалығ микезі - саңай сас ойда тастады
ПАСХАҶЫЛ ХЫЛЫНЫСТАР
Хайдағ даа кӱрес марии тузында кӧрігчілернің хайиин тартхан, сағыста халған киректер пол ла парадыр. Пу арға-мӧрій андағ пасхачыл хылыныстарға пай полған. Оларның піреезінең сала чағын арах таныстыр салим. Мында кӱлімзірирге дее, хомзынарға даа чарир.
Алнымда одырчатхан Пётр Балтыжаков - спорт ветераны. Ол - грек-рим кӱрезінҷе СССР-ның спорт узы. Аннаң хости ідӧк грек-рим кӱрезінҷе СССР-ның спорт узы, Россияның саблығ тренері Геннадий Боргояков одырча. Пістің чир-суғҷыларыбыстың харбасчатханнарына паалағ пирчелер. Пётр Балтыжаковтың хомзынызы улуғ.
- Пайаа, харбазығ пасталар алнында, пу оол хайди чапчаң хайынчатты. Арғыстарын кӧксі азыра даа, пиліне салып таа махалығ учухтырғлапчатхан. Амды азахха ла сегірерге пілче. Хорыхча полар чи? - тіпче спорт ветераны.
- Хорығарда, кибіске сыхпасха полған. Сыххазың - харбас, - сах андох чоохха хозылча аның хончии, Россияның саблығ тренері Г.Боргояков.
Мин дее пу тоғазыға хайығ айландырғам. Пістің оол Монголиядаң килген кӱресчінең харбазарға кирек. Аалҷы, тізең, хайди-да пасхаҷыл хылын сыххан - кибісті сала ла охсанминча, ағаа пазырчатхан чіли тудынча. Анзы чир-суғҷыбысты алаң астырған полар. Аннаңар, иртіре китеніп, махалығ микелернең тузаланмин, монголның азахтарына ла сегірчеткен.
Чоохха киліскенде, мындағ танығ идерге кирек: чарғыҷы-информаторлар кӱресчілердеңер пір дее ниме хоза искірбинчеткеннер. Хайдаң килгенін не піліп алчазың. Піске, тізең, хайдағ марығларда араласханын, хайда чиңістер тутханын истіп ал турарға кирек.
Монгол іди кибіске пазырчатханға тӧӧй тудынғаннаң пасха даа кӧмес чапсых, пасхаҷыл арах хылыныстар полғаннар. Хызылчар крайынаң килген пір кӱресчі, кибіске сых килзе, сала пасхаҷыл тудынчатханына прайзы даа хайығ айландырған полар. Анзы, кӱресчінең изеннезер орнына, пастап аны иңнінең ікі-ӱс хати тыыда арах сасхлабысча. Тудыс-хабыс пастирға сағынчатхан на кізее тӧӧй. Анаң на, хол тудып, паарсах хуҷахтап пастабысча. Харын даа, кӱресчілер аның оңдай-хылиин пілчеткен осхастар.
Кемеров облазынаң килген пір оолға хайығ айландырғам. Аның оңдай-хылии андағ ба алай іди киліс пар турған ма, че харбазығ пасталза, аар-пеер ле силдірчеткенге тӧӧй. Хаҷан аның «ыырҷызы» 4-6 саннығ алнында парчатса ла, позы харбазып пастапча, чиңіс тударға матап кӱстенче, утча.
Хай пірее тоғазығлардаңар. Иң пӧзік паалағ, махалығ паза сіліг мике ӱчӱн 5 сан тилем пирілбинче. Че пу турнир тузында андағ паалағларны пір ле хати кӧрерге киліспеен. Анзы даа кибістегі тоғазығлар хайдағ пӧзік синде ирткеннеңер, махалығ микелер тузаланылғанын киречілепче нимес пе.
Пір-ікі сӧс тоғазығлар хайди тоозылғаннаңар. Ӧӧнінде утыстар артых саннар чыып алғаны хоостыра полчалар. Че саннар даа пасха-пасха оңдайнаң холға кирілчелер. Піреезі 2:0 саннаң на чиңіс тутча, пасхазы маңат кӱрес кӧзітче, микелернің аймағынаң тузаланча. 29:23 саннаң тоозылған харбазығ полғанох. Ікі тувинец, сіліг кӱрес кӧзідіп, тоғазығны іди тоосханнар.
ӦРІНІСТЕР ПАЗА ХОМЗЫНЫСТАР
Саблығ кӱресчі Сергей Карамчаковтың хумартхызына чарыдылған тиксі Россия синіндегі турнирде араласхан артых тимненістіглері чиңістер тутханнар, ӧріністерін чазырбинчатханнар, алтын-кӱмӱс-хола медальларнаң таныхтал турғаннар.
Пістің чир-суғҷыларыбыс ортымахти харбазыбысханнар. Чииттер санынаң Роман Астанаевті махтирға кирек. Ол харбасхан 57 кг кӧдірімде 49 кізі полған. Хакас оол азах меетке сыхханы аның тимненізін маңат кӧзітче. Пірдең, сыйыхтығ орынға сыххан кӱресчілер санынаң Роман прайзынаң чиит - ағаа 17 ле час. Мында чиңіс тутхан полза, спорт узының нормативін толдырыбызарчых.
Амды постарының кӧдірімнерінде сыйыхтығ орыннарға сыххан алып-кӱлӱктернең танызып алыңар.
Аалчылар санынаң монголлар даа, буряттар даа, Забайкальскай крайдаң даа килген кӱресчілер сыйыхтығ орыннарға сых полбин халғаннар. Анзы оларны тың на хомзындырбинчатхан, постарыбыс пыролығбыс, чахсы харбазарға кирек полған тіпчелер.
57 кг -
1 орын - Артур Чебодаев, Хызылчар крайы;
2 орын -Роман Астанаев, Хакасия;
3 орын - Туметей Метке, Тува паза Роман Сагалаков, Хакасия;
61 кг -
1 орын - Тамерлан Адыгбай, Тува;
2 орын - Эзир Тюлюш, Тува;
3 орын - Артём Евглевский, Кемеров облазы паза Чаян Монгуш, Тува;
65 кг -
1 орын - Виталий Канзычаков, Хакасия;
2 орын - Роберт Манасян, Хызылчар крайы;
3 орын - Илья Кызыл-оол, Тува паза Дмитрий Зунтоев, Иркутск облазы;
70 кг -
1 орын - Семён Терещенко, Хакасия;
2 орын - Байыр Ондар, Хызылчар крайы;
3 орын - Эрик Авестян, Хызылчар крайы паза Алексей Боровицкий, Иркутск облазы;
74 кг -
1 орын - Эртине Мортуй-оол, Кемеров облазы;
2 орын - Дмитрий Куприн, Кемеров облазы;
3 орын - Иван Лыков, Хызылчар крайы паза Дмитрий Орлов, Иркутск облазы;
79 кг -
1 орын - Михаил Болганов, Хакасия;
2 орын - Дмитрий Зайнидинов, Хызылчар крайы;
3 орын - Кирилл Шилов паза Марат Гусенов, ікізі Хызылчар крайы;
86 кг -
1 орын - Александр Зеленков, Хызылчар крайы;
2 орын - Артур Хачатрян, Хызылчар крайы;
3 орын - Матвей Якомаскин, Новосибирск облазы паза Константин Пшеничников, Кемеров облазы;
92 кг -
1 орын - Дмитрий Екименко, Кемеров облазы;
2 орын - Лопсан Самбу, Хызылчар крайы;
3 орын - Эмир Матуев, Хызылчар крайы паза Юрий Иванов, Иркутск облазы;
97 кг -
1 орын - Эрик Джиоев, Хызылчар крайы;
2 орын - Константин Пятаков, Хызылчар крайы;
3 орын - Николай Карамашев, Хакасия паза Андрей Богданов, Хызылчар крайы;
125 кг -
1 орын - Мерген Монгуш, Тува;
2 орын - Мухамагази Магомедов, Хызылчар крайы;
3 орын - Егор Зубков, Кемеров облазы паза Айдын Монгуш, Тува.
Автор :
Анатолий СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде