ХУРУҒ ДАА ЧЫЛДА ПУҒДАЙ ХОМАЙ НИМЕС СЫХТЫ
14.09.2022
Хабарлар
«Бирюса» ООО-да пуғдайны комбайннац КамАЗ-сар таарлапчалар
Аал хонии. Алтай аймаандағы «Бирюса» ООО тоңастығларны орғах айының халғанҷы кӱннеріңде чыып пастабысхан
«БИРЮСА» ООО ЧАХСЫ ТИЛІПЧЕТКЕН ХОНЫХТАРНЫҢ ПІРСІ ПОЛЧА. ОЛ ПУҒДАЙНЫ, СУЛАНЫ, САЛ ХУЗУХТЫ ПАЗА ГРЕЧИХАНЫ ӦСКІРЕРІНЕҢ АЙҒАСЧА. АМДЫ ХОНЫХТЫҢ ИҢ МАҢ ЧОХ ТУЗЫ ПАСТАЛЫБЫСТЫ. АЙАС КӰННЕР ТУРЧАТХАНДА, ПУҒДАЙНЫ ЧЫЫП АЛАРҒА МАҢНАНАРҒА КИРЕК. ТОҢАСТЫҒЛАРНЫ ХАЙДИ ЧЫЫПЧАТХАННАРЫН ПАЗА ПӰӰЛ ӦЗІМНЕРНІ ӦСКІРЕРІНДЕ ХАЙДАҒ СИДІКСІНІСТЕР ПОЛҒАНЫН ПІЛІП АЛАР ӰЧӰН, «БИРЮСА» ХОНЫХСАР ЧОЛ ТУТХАБЫС. АНЫҢ ХЫРАЛАРЫНЫҢ КӦБІЗІ КИРОВ ААЛНЫ ИБІРЕ ОРНЫХЧА.
Иң пастап хоных директоры Александр Щербаковнаң тоғазып алғабыс.
- Орғах айының 27-чі кӱнінде гречиханы кизерге пастабысхабыс, 29-ҷы кӱнінде пуғдайны саап сыххабыс. Пӱӱл наңмыр тузында чағбааннаңар, пір дее ниме ӧспес тіп сағынғабыс. Удобрениелер чайған сылтаанда ӧзімнер ӧс сыхханнар. Чыыпчатхан пуғдайның 15-че проценті ам даа пысхалах. Аны хурударға кирек. Килістіре кӱннер турчатханда, пуғдайны чыыпчабыс.
Анаң ниме полары пілдізі чоғыл. Наңмыр паза хар даа чаап парарға айабас. Пуғдай сала пыс парған хыраларны, таллап, саапчабыс. Агроном иртен сай пӱӱн сабар хыраларны кӧрче, - теен Александр Петрович.
Ирткен чылларда пу хоных орғах айының 15 - 20 кӱннерінде пуғдайны чыып паза гречиханы кизіп пастаҷаң.
Хырада тоғыс хайнапчатханын кӧрерге парғаныбыста, пісті агроном Алексей Золотухин удурлаан. Ол «Бирюса» ООО-да 2008 чылдаң сығара тоғынча. Пастап тракторист полған, анаң Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінде агрономға заочно ӱгреніп алған. 2010 чылдаң сығара агроном полча.
Ол пісті тамахтығ хыразар ағылған. Аның чооғынаң, пуғдайны 9 комбайн саапча, 3 комбайн сула кисче.
- «Алтайская-75» сортты саапчабыс. Аны 6 чыл мының алнында ӧскір сыххабыс. Мының алнында «Новосибирская» сортты таарычаңмыс. «Алтайская-75» пуғдай уламох чахсы сорт. Аның сығызы чахсы паза ол хуруғ чылларда даа тың кілебинче. Чахсы чылда пір ӱреннең 3-4 пазах ӧсче. Пӱӱл пірер ле пазах пирген, - теен агроном.
Комбайннар тоғынчатхан хырада пуғдайның сығызы сала уйан полған -12 - 14 центнер гектардаң. Пуғдайны таарир алнында пу хыраны тартпааннаңар, ол тың на маңат ӧспеен. Тартхан хыраларда гектардаң 26-27 центнер саап алчалар.
- Піс хайдағ хырада пуғдай чахсы сығарын кӧрчебіс, опыт иртірчебіс. Пылтыр паза аның алнындағы чылларда мында покос полған. Пӱӱл, пу хыраны тартпин, пуғдай таарып саларға чарат салғабыс. Килер чылда пу чирні хайди даа тартарбыс.
Пістің хоных гречиха ӧскіреріне кӧстелген, аннаңар аны иң кӧп таарыпчабыс. Пӱӱл тиксі таарығ чирлерінің улии - 8 муң гектар, ол санда 3800 гектарда гречиха, 490 гектарда сал хузух, пасхазында сула паза пуғдай. Гречиханың «Землячка» сортын паза ӱренге «Дизайн» сортын ӧскірчебіс. «Дизайн» сала килкім арах. Ол наа сорт. 2016 чылдаң сығара «Землячканы» таарыпчабыс. Аның сығызы чахсы паза пістің климат ағаа килістіре. Суланың «Саян» паза сал хузухтың «Енисей» сорттарын таарыпчабыс. Пістің Сус посёлокта чағбан хайах тимнеңең цех пар. Пуғдайны ун сығарчатхан «Золотая меленка» предприятиее садыбысчабыс. Пістің пуғдай уғаа чахсы качестволығ, аны прай ун тимниріне садыбысчабыс, - таныхтаан агроном Алексей Золотухин.
Пуул сілкер паза хандых айларында наңмыр чағбааннаңар, хулғалар хуруп парарына хоріъіс полған. «Бирюса» хыраларында гуматтар (витаминнер) чайған. Агрономның чооғынаң, иң чахсы гумат «Гуманитрин» полча. Гектар чирге пір литр гумат парыбысча. Хуруғ чылда ікі хати кӧп чайарға киліскен. Витаминнер ӧзімнерні хуруғдаң арачылап халғаннар. Пӱӱл пір хырада пуғдайның хулғалары наа ла ӧтклеп килгенде, ікі кӱн чил полған. Хулғалар сарғал парғаннар. Хыраларда гуматтар чайыбысхан соонда олар оңдайланып алғаннар. Амды ол хырада пуғдай ам даа кӧппегес. Хоных аның пызарын сағыпча паза тузында чыып аларына ізенче.
Пылтырғызынаң тиңнестірзе, пӱӱл тамах сығызы сала уйан арах. Ирткен чылда пір гектардаң 34 центнер пуғдай алғаннар (пӱӱл - 26-27 центнер), сула 18 центнер полған, гречиха - 15 центнер. Че, наңмыр чағбаан даа полза, прай ӧзімнернің сығызы хомай нимес тіп санапча агроном.
Хоных чарыс айының ортызынзар пуғдайны чыып аларға пӧгінче. Анаң сал хузух чыырлар. Аны хыро тӱс парза паза сал хузуғы сала хуруп парза ла саапчалар.
Амды хоныхтың ӧӧн сидіксінізі - ол тоғынҷылар чидіспинчеткені. Техника, иргі дее полза, тоғынча. Иң наа комбайннар пис чыл мының алнында алылғаннар. Оларның пірсінең механизатор Евгений Гуменников тоғынча.
- Пастап «Руслан» комбайннаң тоғынғам. Ол мыннаң даа иргі, 2003 алай 2004 чылда алылған. Пӱӱл «АСКО8» комбайннаң тоғын сыххам. Аның бункеріне 8 тоннаҷа кірче. Смена аразына 12-13 бункер тоңастығлар саап алчам. Тамах чыыпчатхан туста чал ахчазы уламох чахсы тӧлелче. Че хоза тоғынҷылар табылбинча. Мин комбайнёрға Хубачардағы училищеде ӱгреніп алғам. Анаң пеер тоғынарға килгем. Алтай аалда чуртапчам, - теен Евгений Гуменников.
Хоныхта тоғынҷылар чидіспинчеткенін Алексей Золотухин Хубачардағы профессиональнай училище чабыл парғанынаң палғалыстырча. Амды «Бирюса» ООО-да тоғынчатхан комбайнёрларның прайзы анда ӱгредіг алған. Мының алнында ідӧк Очыр аалда даа профессиональнай ӱгредіг комбинады полған. Неделяда пір хати андар хости ааллардаң ӱгренҷілерні ағыл турҷаңнар. Хызыҷахтар кип-азах тікчең усха, воспитательге ӱгреніп алҷаңнар, ооллар - трактористке, шофёрға. 2006 чылда комбинат чабыл парған.
- Тоңастығларны чыыр тоғыс хайдағ кӱннер турарынаң палғалыстығ. Кӱскӱ чылығ, наңмыр чох поларына ізенчебіс. Тоғынҷылар полған полза, прай ӧзімнерні чарым айға чыып аларҷыхпыс, - таныхтаан агроном.
Хыраҷылар наңмыр чох полған на кӱнде тоғынчалар. Пірееде, техника сайбалып, тоғыс турыбысча. Че мындағ хуруғ чылда ӧзімнерні хомай нимес ӧскіріп алғаны оларның кӧңнін кӧдірче. Амды иң нандырығлығ тоғыс - прай ӧзімнерні тузында чыып алары.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде