ЧУРТ-КОММУНАЛЬНАЙ ХОНЫХТА КӦП АЛЫЗЫҒ ПОЛАР
29.01.2020
Хабарлар
Пӱдіріг паза ЖКХ министрі Сергей НОВИКОВ
ЖКХ сурии. Ирткен чылда Хакасияның пазы Валентин Коновалов муниципалитеттерге ЖКХ предприятиелерін муниципальнай казеннайларға айлаңдырарға чахығ пирген. Амды ЖКХ реформазы хайди иртірілчеткенін піліп алар ӱчӱн, Хакасияның пӱдіріг паза чурт-коммунальнай хоных министрі Сергей Новиковнаң чоохтазып алғам
- Сергей Николаевич, чурт-коммунальнай хоныхта реформа иртірерінің ӧӧн пӧгіннері хайдағ?
- Пістің ӧӧн пӧгінібіс - отрасльны маңнаныстығ идері. Анда банкрот полбинчатхан, улуғ нимес парыс ағылчатхан предприятиелер тоғынарға кирек. Ноға улуғ нимес парыстығ? Ол предприятиелер чонға полызығ пирчелер. Оларның парызы улуғ полғаны чон артых ахча тӧлепчеткеннеңер чоохтапча. Хакасияның тарифтерҷе паза энергетикаҷа хазна комитеді анзын сыныхтағда тутча. Тариф алылза, андар сынында кӧрілчеткен хорадығлар кирілче: чал ахчазы, хара тас паза чарытхы ӱзӱрлеп хорадылғаны паза пасхазы даа. Хорадығлар пічікте пазыл парарға кирек. Оларны хоостыра тариф тӧстелче. Предприятиелер, ол тарифтерні алып, чонға чурт-коммунальнай полызиин пирчелер. Полызығлар чахсы читірілер ӱчӱн, отрасльны наачылирға кирек. Пілдістіг, ирткен чылларда чурт-коммунальнай хоных отрасльына ахча асхынах пирілген. Трубалар, котельнайлар иргілен парғаннар.
Амды пу сидіксіністер чыыл парғаннар, аннаңар саайлар пол парчалар.
Амды улуғ пӧгіннер - отрасльны піріктірері. Пу кӱннерде Хакасия пазының пастағы орынҷызы Николай Миронов Шира аймаандағы чурт-коммунальнай хоныхты сыныхтирынча комиссия чыылиин иртірген.
Піс организацияларны піріктірерге чӧп пирчебіс. Анзы компанияларға, ахча ӱзӱрлеп, маңнаныстығ тоғынарға оңдай пирер. Амды пу кӧстегҷе тоғыс апарылча.
- Хайдағ муниципальнай пӱдістерде ЖКХ реформазын иртірерінӌе тоғыс маңнаныстығ парча. Хайзында сӧӧ тартылча паза хайдағ сылтағнаң?
- Ағбан пилтірі аймаа прайзының алнында. Анда, чурт-коммунальнай полызиин пирчеткен читі предприятие піріктіріліп, аймах синіндегі муниципальнай казённай предприятие тӧстелген, хайзын улуғ хайығда тутчабыс. Аның тоғызы ӧтіре кӧрінче: чал ахчазының сині, хара тасха, чарытхаа хорадығлары, тарифтерні хайди арачылапчатханы. Предприятиенің паза аймах пазының тоғызы толдыразынаң кӧрінче. Хакасияның пӱдіріг паза ЖКХ министерствозы аның кураторы полча. Алтай аймааның предприятиелері ідӧк чахсы тоғынчалар.
Асхыс аймаа пу киректе соона халған. 2019 чылда хысхы тусха тимненеріне Асхыс аймаана ла (Асхыс аалға) 44 миллион салковай пирілген. Че, іди дее полза, Асхыстағы котельнайның тоғызы ӱр нимеске турыбысхан. Пу чағынғы чылларда котельнайларны чабарынҷа проект тимнирбіс. Чарытхыдаң тоғынчатханнарны чаап, хара тастаң тоғынчатхан котельнайлар азарбыс. Мында улуғ тоғыс толдырыбызарға кирек. Пу хорадығларға ахча позыдылғанох.
Шира аймаанда хара тасты котельнайларзар тартар хорадығлар пӧзік. Пір тонна хара тасты пір километр тартарының паазы 4 салковайдаң аспасха кирек.
Ширада пу хорадығлар асча. Пасха аймахтарда пу сурығ пӧгіл парған. Чылығ пирчең тус тоозыл парза, хара тас тартарынҷа хорадығларға нинче ахча ӱзӱрлеп аларға киліскенін санирбыс. Че піреезі алызығларға хынминча. «Піс мының алнында хайди-да тоғынғабыс», - тіпчелер. Анаң, банкрот полып, наа предприятие тӧстелче. Кізілер, тізең, анзына хынминчалар.Предприятиелер чахсы паза ӱр тоғынарға киректер. Піске наа оңдайнаң тоғынарға кирек.
- Хакасияда чурт-коммунальнай полызиин пирчеткен нинҷе предприятие муниципальнай казеннайға айлан парған?
- 2019 чылда пістің республикада 11 предприятие муниципальнай казённайға айлан парған алай хатап тӧстелген. Ол предприятиее ахча чидіспинчетсе, республика хабазығ пирче. Піс олар ахчаларын хайди хоратчатханнарын сыныхтағда тутчабыс.
- Муниципальнай пӱдістер ЖКХ реформазын иртірерін сӧӧ тартханы нимее ағылар?
- Ол аймахтар соона халарлар. Пасхазы, алнынзар парып, чахсы тарифтерні арачылап, отрасльны нааҷылир. Чуртағҷылар турыстығ коммунальнай полызығларны аларлар. Чылығ паза суғ чахсы читірілер.
Соона халғаннары ахча асхынах алар. Чуртағҷылар муниципалитеттер устағ-пастаа хайди тоғынчатханын сизінчелер. Піс прайзына полыс пирерге кӱстенчебіс. Муниципальнай пӱдістер объекттерні нааҷылирға, тӧстирге киректер.
- Хайдағ город-аалларда коммунальнай саайлар иң удаа пол парча паза хайдағ сылтағнаң? Пу сурығ хайди пӧгілче?
- Тың иргілен парған котельнайлығ паза сетьтіг город-аалларда саайлар удаа полча. Оларның санында Харатас город, Сибирьдегі генерирующай компания чылығ пирҷең тусха тимненерінҷе илееде тоғыс ит салған даа полза.
Шира аймаанда Жемчужнай аалда суғ проводы сайбалған. Анда суғ пирері тохтадылза, котельнай тоғызы тохтадылча. Система іди пӱдірілген. Пу ағырсымнығ сурығны Хакасия пазынаң ӱзӱргебіс. Суғ пирҷең проводтың 800 метр участогын алыстырарға килізер.
- Чурт-коммунальнай хоныхтың сидіксіністері сетьтер иргілен парғанынаң паза предприятиелернің читіре алылбинчатхан парыстарынаң палғалыстығ. Пу кӧстеглерӌе ахча пирері кӧрілген ме?
- Сананыстар хоостыра, Хакасияда чылығ пирчең сетьтернің, котельнайлар оборудованиезінің, суғ пирҷең, суғ ағысчаң системаның 60 %-i иргілен парған. Амды федеральнай синде пу киректерге хабасчаң программа тимнелче. Піс федеральнай полызығ сағыпчабыс.
Пу кӧстеглерге ахча сині ӧс парған, че мындағ чарадығны алар ӱчӱн, піске кӧп тоғынарға киліскен. 2020 чылда читіре алылбинчатхан парыстарча ЖКХ предприятиелеріне улуғ хабазығ кӧріл парған. Пӱӱл предприятиелернің читіре алылбинчатхан парыстарына 300 миллион салковай читірілер. Чарытхы, суғ паза чылығ пирчеткен предприятиелерге чарғы чарадии хоостыра Хакасияның финанстар министерствозы 2017 - 2019 чыллар ӱчӱн 700 миллион салковай тӧлеп салар.
Пӱӱл ікі проектке федеральнай ахча пирілер. Пастағызы - ол Ағбаннаң Алтай аймаандағы Кӧк хайа аалзар 6 километр чылығ пирҷең трасса тартарына. Амғы туста Сибирьдегі генерирующай компаниянаң хада проектнең айғасчабыс. Ол улуғ проекттің паазы - 140 миллион салковай.
Ікінҷі проект - Харатас городта чылығ пирчең сетьті алыстырары, хайзына тиксі 485 миллион салковай хорадылар. Пӱӱл чайғызын пу улуғ тоғысты узарадарбыс. Пу ікі проектке федеральнай бюджеттең 300 миллионҷа салковай пирілер.
Пасха даа город-аалларның чурт-коммунальнай хониина ахча читірілер. Ол ахча 2020 чылның бюджедінде кӧріл парған. Чылығ пирчең тус тоозылғанҷа, ол ахчаны муниципалитеттерге читірерге кӱстенербіс. Олар, подрядчиктерні ирте таап, сетьтерде паза котельнайларда тыхтағ тоғыстарын майда пастирлар.
Чурт-коммунальнай хоных объекттерінің проекттерін тимниріне кӧп ахча позыдылған. Пӱӱл котельнайларның, канализация-арығлааң пӱдіріглернің, суғ пирҷең системаларның проекттерін тимниріне 40 миллионҷа салковай кӧріл парған. 2020 чылда котельнайлар пӱдірии проекттеріне 22 миллион салковай пирілер, канализация-арығлаҷаң станцияларның проекттеріне - 26 миллион салковай, суғ пирҷең системалар пӱдірер паза нааҷылир проекттерге - 28 миллион азыра салковай. Пір чылға пу син ахча уғаа кӧп.
Автор :
Чоохтасхан Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 |
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы