АЛЫПТЫҒ НЫМАХ - ЧОННЫҢ ИС-ПАЙЫ
12.01.2022
Хабарлар
2021 чылның салтары. Хакас чонның алыптығ нымағы чылы ученайларға нименең танығлығ полған? Анзынаңар чоохтапча филология наукаларының кандидады, ХакНИИЯЛИ-ның фольклор секторының устағҷызы Надежда Чистобаева
2021 чыл Хакас чонның алыптығ нымағы чылы поларынаңар Хакасия пазы Валентин Коновалов 2020 чылның 29 декабрьында ирткен правительство чыылиинда чарлабысхан. Ол искіріг хакас чонның фольклорын істесчеткен учёнайларға улуғ ӧрініс ағылған. 2021 чыл пасталғандох, ХакНИИЯЛИ-ның тоғынӌылары аймах мероприятиелер иртір сыхханнар.
- 29 январьда институт Zoom платформада 10-11 класстардағы ӱгренҷілерге, алыптығ нымахтарға чарыдылған Пірге класс чазы хоостыра, онлайн-лекциялар апарған. Оларны піс, фольклор секторының тоғынҷылары, иртіргебіс. Кӧзідімге, мин оол-хыстарға алыптығ нымахтардаңар, оларның тематикаларынаңар, композицияларынаңар чоохтаам. Секторның улуғ наука тоғынҷызы, филология наукаларының кандидады Юлия Чаптыкова алыптығ нымахтардағы ол-пу нимее хубулыстардаңар істезіглерін ӱгренҷілер хайиина сығарған. Наука тоғынҷызы Наталья Шулбаева алыптығ нымахтардағы тас паза тағ кізілерінеңер чоох тутхан. Тиксі алза, пу мероприятиеде отысха чағын кізі араласхан. Ученайларның оларға хығырған лекциялары ХакНИИЯЛИ-ның сайтында сығарыл парғаннар, - чарыдып пастаан Надежда Степановна.
Ідӧк ученайлар республиканың аймахтарында иртірілген Алыптығ нымах чылына чарыдылған пайрам-ӱлӱкӱннерде аарластығ аалӌылар пол турғаннар. Іди олар февраль айда Алтай аймаандағы, анаң март айда Асхыс чиріндегі мероприятиелерде араласханнар. Чайғызын, тізең, фольклор секторының тоғынӌыларын Асхыс аймаандағы Чоғархы Тӧӧ аалда 5-ӌі хати иртірілген Литература лагерьінзер чиит чайаачыларға алыптығ нымахтардаңар чоохтап пирерге хығырғаннар. Паза 2021 чылда ученайлар пайрамнығ тӧреен кӱннері таныхталған хайӌы-нымахчылардаңар теле-паза радиопередачаларда тӧреміл араласчаңнар. «Хакас чирі» газетада алыптығ нымахтар ідӧк оларнаң хада чӧптезіп сығарыл турӌаңнар.
- Че піс Хакас чонның алыптығ нымағына паза Ким хазындағы пічіктіг тастар табылғаннаң пеер 300 чыл толғанына чарыдылған Сойан-Алтайдағы паза хости чирлердегі чоннарның, культураларның чоннар аразындағы 8-ҷі наука конференҷиязында иң ӧткін араласхабыс. Ол республикада ӱс кӱн ирткен. Анда мин, секция тоғызынаң устап, алыптығ нымахтар хакас чонның улуғ ис-пайы полчатханынаңар чарыда чоохтаам, - узаратхан ХакНИИЯЛИ-ның фольклор секторының устағӌызы.
Ідӧк ирткен чылда Хакасияның наука-істезігліг институдында «Фольклорное наследие хакасского народа» пастағы томны тимнир тоғыс алғым апарылған. Істезігӌілернің ӧӧн пӧгіні ХакНИИЯЛИ архивінде хайраллалчатхан хакас чонның пазылбин пӱткен чайаачызын алынӌа кинденең чарыхха сығарыбызары полча. Пастағы томзар 1939, 1945-1946 чылларда пазылған алыптығ нымахтарны кир салары кӧрілче. Аның ӧӧніне архив чыындызының устағӌызы тимнеен «Чарыхха сығарылбаан хакас тілінең пазылған алыптығ нымахтар библиографиязы» алылар. Паза андар библиографиязар кирілбеен фольклор экспедицияларының материаллары киріл парар.
Алынӌа кинделердеңер чоох парыбысханда, Хакасияның наука-істезігліг институдының улуғ наука тоғынӌызы, филология наукаларының кандидады Евгения Торокова 2020 чылда, Президент фонды грантын утып, Пётр Курбижековтың «Ай Салғынаң Кӱн Салғы» алыптығ нымағын (1947 чылдағы рукопись) хакас тілінең тимнебіскен. Анаң 2021 чылда ол аны орыс тілбестиинең хада чарыхха сығарыбысхан.
- Алыптығ нымахтың Хакас Республика культуразының материальнай нимес объекттері санына кирер пӧгінніг анкета-паспортын піс филология наукаларының кандидады Валентина Евгеньевна Майногашеванаң хада ікі чыл мының алнында тимнеп пастаабыс. Че аны мағаа тоозарға киліс парған. Хакас чонның алыптығ нымағы чылында, тізең, орта чоохтаза, 2021 чылның 17 декабрьында, культура министерствозындағы эксперттер чӧбінің чыылиинда алыптығ нымахты Хакас Республика культуразының материальнай нимес объекттер каталогынзар кир салардаңар чарадығ алыл парған! Пуох чыылығда ол объектті - алыптығ нымахты - Валентина Евгеньевна Майногашеваның хумартхызына чарыдарға чарадығ алылған, - ӱлескен филология наукаларының кандидады Надежда Чистобаева.
2021 чылның халғанӌы кӱннерінде ХакНИИЯЛИ-ның ученайларына паза пір ӧріністіг хабар читкен. Фольклор секторының наука тоғынӌызы Наталья Шулбаева «Фольклористика» специальностьча кандидат диссертациязын маңнаныстығ арачылабысхан. Аның темазы ідӧк хакас чонның алыптығ нымағынаң палғалыстығ полған.
Мына мындағ салтарлығ полды пістің ученайларға Хакас чонның алыптығ нымағы чылы. Сағынчабыс, пу даа чылда олар тӱзімніг тоғыныбызарлар.
Автор :
Александра КАРАМЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде