ЧОН АЙРАН ІЗЕРГЕ ЧЫЫЛЫСХАН
10.06.2022
Хабарлар
Пай стол чазалған
Ӱлӱкӱн. Ирткен неделяда «Хуртуйах тас» музейде «Айран сузы» ӱлӱкӱн таныхталған. Пайрамны иртірерге культура управлениезі паза «Благодарение» чыынды полысханнар
Пайрам улуғ нимес ойыннаң пасталған. Анда Айран Хордиина улуғлазын кӧзіткеннер. Хайди ойында таныхталған, чир наа ла пӱткенде, андадох чылтыстар тӧрееннер. Соонаң чон чуртап пастаан. Алты тигейліг Хызыл Хайа тағ тӧзінде Ағбан суғ ах сыххан, алты нииске чайыл парған. Ідӧк тағ тӧзінде маллар оттапчатханнар. Ағбан суғ хазында кӱлӱк чон чуртапча, ол мал сӱдінең айран идіп пастаан. Че малға от читпин сыххан, чонға чуртаӌаң чир асхынах полыбысхан. Малларның ээзі чонның хан-пигі полған. Айран ізіп, ол кӱс алынған. Чазағ чӧрчеткеннерге ол ат сыйлаӌаң, кип-азах чохтарға киптер таратчаң. Аалӌыларын, тізең, айраннаң удурлаӌаң. Аның тадылығ айраны ырахха саблан парған, айран хордии ағырчатханнарны имнепче. Айран Хордии хан, хыныстаңар сарыннар сарнап, хада хонғаны Сӱт ханны сабландырча. Ипчізі ибдегі отты хайығда тутча, хордиинаң тадылығ айран итче, пурунғыларының кибірлеріне тудынча, иріне хыйға чӧптер пирче. Айран Хордии хан Сӱт ханнаң чон алнынзар сыхханнар, чыылысхан чонны удурлааннар. Аның таниинаң, кирі пол парғанда, ӱлгӱзін оолғы Айран ханға читірче. Айран хан ипчізі Айран хыснаң ідӧк чон алнынзар сыххан, пабазынзар пастырып, пазырған. Пабазы ағаа чахсы хан-пиг поларға алғаан. Абыртхы паза Потхы пиӌелер Айран ханны алғыстирға килгеннер. Айран хан, чонзар айланып, «Айран сузы» пайрамны асхан. Пызылах, Абыртхы, Потхы пиӌелер айраннығ хазанны асханнар.
- Сіліг пайрамны пастапчабыс, айран худын хан-тигірге ысчабыс. Ӧӧркі чайааннарға чахсы хабар апарзын, Хакас чирінде чоннаңар чоохтазын. Чир ӱстӱ ӧңнензін, чарызын. Мал кӧп ползын. Талаан, часка ползын, - алғаан Айран хан.
Айран ӱстӱн алыбызарға Оңхак аал чуртағӌызы, ағас киртчең ус Владимир Ултургашевке пирілген. Айран ӱстӱ алыл парғанда, аның пастағы ӱлӱзін аукцион пастыра садыбысханнар. Айранның иң татхыннығ ӱлӱзін Тыва Республиканың чуртағӌызы Сергек Тумат утып алған.
Айран ӱстӱ алыл парғанда, чонны алғыстирға Асхыс аймааның культура управлениезінің пастых орынӌызы Артур Мамышев, Ис аал чӧбінің пазы Елена Чистогашева паза «Благодарение» полызығлығ чыындының директоры Тарика Торокова сыхханнар. Пайрамның ээзі полып, иң пастағызын «Хуртуйах тас» музейнің директоры Оксана Горбатова чоох тутхан.
- Хакас чон сӱттіг чиисті иң улуғ ас-тамахха санаӌаң. Сӱттең 30 артиинаң чиис идіп аларға чарир. Пӱӱн піс айранны чеестепчебіс. Ас-хыс аймааның чазыларында сӱттіг мал кӧп оттазын. Айран сузы чай-ылзын, - алғаан Оксана Сергеевна.
Артур Мамышев, чонны Асхыс аймаа администрациязы адынаң алғыстап, прайзына айранны тосханӌа ізіп аларға алғаан. Ӱлӱкӱн прай тилекейге сабланзын. «Хуртуйах тас» музей тоғынӌылары тархыныбысты, кибірлерібісті чонға таратчатханы чахсы. Пу тоғысты мыннаң мындар ідӧк ӧткін апарзыннар тіп алғаан Артур Васильевич.
Елена Чистогашева, мындағ пайрам иртірчеткен ӱчӱн, музей тоғынӌыларына ідӧк алғызын читірген, тоғыстары ідӧк ӧткін парзын тіп алғаан. Мындағ мероприятиелерні удаа иртір турзын.
Музейнің улуғ наука тоғынӌызы Леонид Горбатовтың искіриинең, пайрамға аалӌылар Томыӌахтар аалынаң килгеннер. Чуваш чон позының айранын ӱлӱкӱнге ағылған.
«Айран сузы» пайрамда аймах марығлар иртірілген. «Айран махтанызы» марығда пастағы орынға Полтах аалның чуртағӌызы Мариана Толмашова турысхан. Ікінӌі орынны Таштыптағы чир-суғ ӱгренӌең музейнің директоры Елена Крысенко алған, ӱзінӌі орын Таштып пилтірі аал чуртағӌызы Ирина Чистобаеваа пирілген. «Алтын стол» номинацияда Таштып пилтірі аалның чуртағӌызы Елена Токмашова чиңіс тутхан, ікінӌі орын пазох Таштыптағы чир-суғ ӱгренӌең музейнің директоры Елена Крысенкони пол парған, ӱзінӌі орынға Ӧӧк пилтірі аал чуртағӌызы Людмила Сандыкова турысхан. «Пай тархыным» номинацияда Индіркі Тӧӧ аалдаң килген Саяна Боргоякова прайзын асхан, ікінӌі орын - Пилтірдегі Лилия Бурнаковани, ӱзінӌі орын - Таштып пилтірі аалдағы Ирина Чистобаевани.
Автор :
Антон ЧЕРТЫКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде