ХАКАСИЯ ПАЗЫ: «САҢАЙ УЙАТ ЧІДІР САЛҒАЗАР БА?»
25.01.2023
Хабарлар
Ӱлгӱ. Хакасия пазы Валентин Коновалов киҷее республика правительствозының чыылиин иртірген
Хакасия пазы, чыылығны азып, Асхыс аймаа пазы араласханынаң (19 январьда) пол парған чолдағы саайға теелген. Абрек Челтыгмашевтің машиназы алтына кірген ирен имнег туразында тоозыл партыр. Валентин Коновалов аны хоостыра істеніс паза социальнай арачыланыс министерствозына чуртазын чідір салған иреннің сӧбірезіне, хайда чазы читкелек пала пар, полыс пирерге чахығ пирген.
Ідӧк ол пу саай хоостыра уголовнай кирек азылғанынаңар искірген, іcтезігҷілер аның сылтағларын ілезіне сығарарынҷа тоғынып пастабыстырлар. Ол кирек право хайраллаҷаң органнарның алынҷа сыныхтаанда тудылча тіп таныхтаан.
Мының соонаң Хакасия пазы муниципальнай пӱдістернің устағҷылары уйан тоғынчатханына хайығ айландырған.
– Республика ирткен тӧрт чыл аразына парыстарын iкi хати артиинаң ӧcкірібіскен. Муниципальнай пӱдістерге хабазығны 2,5 хати ӧскірібіскебіс, – таныхтаан Валентин Коновалов. – 9 миллион салковайдаң 22 миллион салковайға теере. Че муниципальнай пӱдістер саринаң нандырығлығ тоғысты піс кӧрбинчебіс.
Аның иcкіриинең, муниципалитеттер кӧп арах ахча сурчалар, олох туста полномочиелері санын хызырарға кӱстенчелер. Пар алынҷа муниципалитеттер, хайзылары чахсы тоғынчалар, че андағлар уғаа ас тіп чоохтаан ол. Валентин Коновалов муниципальнай пӱдістерні тӱзімніг тоғынарға хығырған.
– Правительство саринаң муниципалитеттерге хабазығ пар. Че таңнасха, орындағы алынҷа чиновниктердең республика ахча ас пирче тіп сыыттар кӧптең кӧп истілче, – чоохтанған республика пазы. – Іди поларға чарабас. Піс ол нименең кӱрезербіс. Аймахтар паза городтар пос парыстарын ӧскірерінҷе тоғынарға киректер.
Валентин Коновалов аймахтарда, городтарда паза регионның ведомстволарында пічіктер айланызын сыныхтабызарға чахығ пирген.
– Регионның паза муниципальнай чиновниктердең «Минің суриим нимес», «Минің компетенциям нимес», «Мин анынаң айғас полбаспын» тіп чоохтанғаннарын истерге килісче, – теен ол. – Чуртағҷыларға сірер ідӧк нандырчазар. Тоғынарға хынминчазар, пір сӧснең. Анаң ол хоптар прай минзер кірчелер. Ол киректерні ілезіне сығарарға паза ӱлгӱзер кіріп алып, тоғынарға хыминчатханнарны хатығлирға кирек.
Сыныхтағларны иртіреріне Хакасия пазы 14 кӱн пирген.
Паза пір сурығ, хайзы кӱн суриинда пастап чох полған – «Аэросити-2000» региондағы операторның тоғызы. Чарыда чоохтаза, чоох пу компания тоғызына сыданминчатханынаңар парған.
– Сӧп-сапты тартарынаң палғалыстығ кирек хаҷан оңдайланар? – айланған Валентин Коновалов орынҷызы Юрий Курлаевсер. – Ниме иділген пу кӧстегҷе?
Курлаевтің искіриинең, ирткен чылда региондағы операторға 200 артиинаң сизіндіріг ызылған. Ӧӧнінде пос тураларында чуртапчатханнар сӧп-сапты сығардырарынҷа айлан полбинчаттырлар – региондағы операторның телефоннары нандырбинчалар. Электроннай оңдайнаң, тізең, прайзы ла айлан полбинча.
Ідӧк сӧп-сапты тартчаң график хоостыра сидіксіністер пар. Региондағы оператор график сайбалчатханы хоостыра сӧп-сапты чығҷаң орыннар чох полғанына сылтанча. Республика муниципалитеттерге андағ орыннарны пӱдіреріне субсидиялар пирче.
– 2022 чылда 11 муниципальнай пӱдісте 83 орын тӧстелген, тиксі 9 миллион салковайға, – таныхтаан Юрий Курлаев. – Пӱӱл 12 муниципальнай пӱдісте 144 орын тӧстирі кӧрілче, 15 миллион салковайға.Че сӧп-сапты чығҷаң орыннарнаң палғалыстығ сидіксіністерні пӧгеріне ол ахча читкіҷе нимес.
Муниципалитеттернің андағ орын чох полза, оларға сағам пасха оңдай кӧр саларға чарир, кӧзідімге, хаптарға чыырын тіп таныхтаан Курлаев. Ӧӧн сидіксіністер, тізең, муниципалитеттер график хоостыра читіре тоғынминчатханында паза региондағы оператор тоғызын хомай толдырчатханында.
– Пістің чуртағҷылар муниципальнай ӱлгӱлер читіре тоғынмааны алай региондағы оператор салбыр тоғынғаны сылтаанда ирееленмеске киректер, – таныхтаан Валентин Коновалов. – Аннаңар «Аэросити-2000» компания піcті испинчетсе, олардаң тоғыр хатығластарны тыыдарға кирек. Оларнаң хада тоғынардаңар чӧптезігні дее чох идерге.
Мының соонаң кӱн суриинҷа тоғыс пасталған. Пастағы сурығ республика чуртағҷыларына «чылығ пирері» коммунальнай полызығ хайди пирілчеткенінең палғалыстығ полған.
– Пістің чуртағҷылар квартираларда иртіре ізіг полғанына, чылығ ӱчӱн тӧлег тың ӧс парғанына хоптанчалар, – теен Хакасия пазы. – Пілчем, пӱдіріг паза ЖКХ министерствозынзар 500-че айланыс кірген. Чылығ пирчеткен предприятиелер киректі чапчаң тӱзедерге киректер.
Республиканың пӱдіріг паза ЖКХ министрінің орынҷызы Дмитрий Комаровтың искіриинең, регионда чылығ пирері ӧӧнінде саайлар чох иртче, чылығ пирерінең хайзы сидіксіністер Абазада паза Асхыста ла полтыр. Олох туста Ағбан паза Харатас чуртағҷыларына декабрь айдағы чылығ ӱчӱн тӧлеглер тың ӧс парғаны таныхталған.
Министерство, чылығ пирчеткен предприятиелернің пічіктерін сыныхтап, ноға мындағ ӧзіс пол парғанын ілезіне сығарарға кӱстенче тіп чоохтаан Дмитрий Комаров. Ідӧк устапчатхан компанияларны сыныхтапчаттырлар.
Чылығ пирчеткен компаниялар саринаң иртіре одынғаны ілезіне сығарылбиндыр. Че пар туралар, хайда чылығ пирілчеткенін оңдайлиры кӧрілбеен. Ана андағ тураларда иртіре ізіг полғаны (28-30 градус) ілезіне сығарылтыр. Аның ӱчӱн устапчатхан компаниялар нандырығлығ полча осхастар. Оларға кӧп сизіндіріг ызылтыр.
Теестегі сурығ – Хакасияда чуртағҷыларға имнег полызиин тикке пирҷең хазна гарантиялары 2023 чылға паза пландағы 2024-2025 чылларға программазынаңар искіріг. – Имнег полызиин пирерін чахсыландырары – Хакасия правительствозы тоғызының ӧӧн кӧстеглерінің пірсі, – искірген Валентин Коновалов. – Республикада чуртағҷыларға имнег полызиин тикке пирҷең хазна гарантиялары программазы тоғынча. Ағаа ахча позыдары ӧскірілген паза анда наа нимелер пар.
Программадаңар Хакасияның хазых хайраллаҷаң министрі Олег Ананьевский чарыда чоохтап пирген. Аның искіриинең, 2023 чылда пу программаа тиксі 16,1 миллиард салковай позыдылар. 2022 чылнаң тиңнестірзе, 1,6 миллиард салковайға кӧп. Ол ахчаның 12 миллиард салковайы – хайди даа итчең имнег страхованиезі (ОМС) ахчазы, 4,1 миллиард салковайы – республика бюджеді ахчазы. 2022 чылнаң тиңнестірзе, республика пу программаа 419 миллион салковай хозыбысхан, ОМС саринаң ахча позыдары 1,2 миллиард салковайға ӧс парған.
– Хоза пирілген ахча имнег тоғынҷыларының чал ахчазына индексация идеріне, коммунальнай полызығлар ӱчӱн тӧлиріне паза льготниктерге имнер аларына парар, – чоохтаан министр. – Паза таныхтирға сағынчам, 2023 чылда онкологиянаң ағырыбысханнарны имниріне республика ахча позыдарын 110 миллион салковайға ӧскірібіскен.
Ӱзінҷі сурығ – Хакасияда ӧнетін чаа операциязының араласчыларына паза оларның сӧбірелеріне пирілчеткен хабазығлардаңар искіріг.
– Хакасия правительствозы ол категориязар кірчеткен пістің чуртағҷыларға хабасчаң региондағы программаны чарадыға алыбысхан, – чоохтаан республика пазы. – Ол программа хабазығларны тыытча. Оларның чардығы ирткен чылдаң тоғын сыххан, чардығы – пӱӱл январьдаң сығара. Программа ӧнетін чаа операциязының прай араласчыларына теелче – мобилизациядағыларға, контрактниктерге, пос кӧңнінең парғаннарға.
Хакасияның СВО араласчыларына хайдағ хабазығлар пирілчеткенінең істеніс паза социальнай арачыланыс министрі Татьяна Раменская таныстырған. Ол хабазығлардаңар пір ле хати искірілбеен, хати чоохтирға кирек чоғыл, неке. Таныхтирға кирек, ол хабазығлардаңар закон проекттері пӱӱнгі сессияда ӱзӱрілер. Андағ оңдайнаң олар законнаң тыыдыл парарлар.
Халғанҷызын культура министрі Светлана Окольникова Россияның Культура ис-пайы чылының ӧӧн салтарларынаңар искір пирген. Республикада ол чылға чарыдылған муң артиинаң мероприятие иртірілтір. Иң ӧӧннернің санында – Тун пайрам, Ӱртӱн тойы ӱлӱкӱннер. Пӱӱл пастағызын на Тун пайрамны иртіреріне Россияның Культура чыындызынаң ахча позыдылтыр. Аның сылтаанда ол алғым иртірілген паза уғаа кӧп аалҷыны чыған тіп искірген министр. Ӱртӱн тойы, тізең, Россияның Культура ис-пайы чылының чон ӱлӱкӱннері декадазынзар кирілтір.
Светлана Окольникова ідӧк хакас чонның чайаачы культуразына хабазығ пирілчеткеніне хайығ салған. Кӧзідімге, 2022 чылда «Чон хайҷызы» паза «Ил нымахчызы» аарластығ аттар тӧстелген. Ідӧк 2023 чылдаң пасти нымахчыларға хайҷы П.В.Курбижековтың премиязы пиріл сығар.
Чыылығны тоозарында Хакасия пазы пазох муниципальнай пӱдістер пастарына хайиин айландырған. Аның искіриинең, амғы оой нимес туста, хаҷан Украинада ӧнетін чаа операциязы парча, хай пірее муниципалитеттернің пастары бюджеттерін хайраллирдаңар пір дее сағынминчалар паза командировкаларға бизнес-класснаң учух чӧрчелер.
– Бюджетті пос ахчазына санирға чарабас, саңай уйат чідір салғазар ба? – ӧкпеленіп чоохтанған республика пазы. – Министрлер, орынҷыларым паза мин дее эконом-класснаң учух чӧрчебіс. Анзы орта, піс миллионнар салковай ӱзӱрлепчебіс. Амғы туста, хаҷан прай кидеркі хазналар піcтең тоғыр, піс армияа хабазарға кирекпіс. Че ахчаны хайраллабазабыс, хайди піс армияа полызарбыс? Ноға алынҷа муниципалитеттерде, хайда бюджетте кӧп ахча чидіспинче, хайда котельнайларны паза школаларны тыхтап аларына піс ахча тілеп чӧрчебіс, устағҷы командировкаларға бизнес-класснаң учух чӧрче, аарлығ автомобильлер, аарлығ мебель алча. Хайдағ-да уйат пар поларға кирек нооза. Анаң олох кізілер, хайзылары бюджет ахчазын посха хоратчалар, республика асхынах ахча пирче тіп ылғас чӧрчелер.
Кемнердеңер чоох парчатханы искірілбеен. Че Хакасия пазы, чыылығны тоозып, андағ хорадығларны сыныхтабызарға чахығ пирген.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде