ТУВА КӦГЛЕРӀ ЧӰРЕКТІ ТИБІРЕТКЕН
24.05.2017
Хабарлар
Ирткен позырахта драма театрының улуғ залында пос орын чох полған. Кӧрігҷілер тува чайаачыларын истіп аларға килгеннер. «Тус тамыры» адалчатхан концертті Туваның национальнай оркестрі паза «Медее Khaan» ансамбль тимнееннер.
Туваның национальнай оркестрі регионның иң артых ӧмелерінің пірсі полча. Аймах-пасха синде ирткен фестиваль-марығларда пу ӧме кӧп хати лауреат атха турысхан. Критиктер аны «сарнапчатхан» оркестр адапчалар. Анзы тиктең нимес, ӧменің артисттері прай тува чонның кӧг тиріглерінең ойнапчалар паза морсымнығ сарнапчалар. Полған на номерні хоомейҷілернің хайы чазапча. Саблығ артисттерге «Медее Khaan» барабаннарнаң ойнапчатхан музыканттарның ансамбльы хабасхан. Чиит ансамбль пылтыр чайғызын тӧстелген. Хысхаҷах тус аразына таланттығ музыканттар кӧрігҷілерні устарынаң аптирға маңнанғаннар.
Пастап оркестр дирижер Аяна Монгуштың устаанынаң «Буддист алғыстастары» сарынны толдырған. Аның авторы ӧменің артизі Андрей Монгуш полча. Тува чайаачылары залдағы чонға часкалығ, хазых поларға алғааннар. Анаң оркестрнің солисттері кӧрігҷілерні тува хайынаң таныстырғаннар. Чоохтирға кирек, хонҷых чон пис аймахти хайлапча: хоомей, сығыт, каргыраа, борбаннадыр паза эзенгилээр. Хоомейҷілерні кізілер тынмин даа исчеткеннер.
«Тус тамыры» концерт тузында артисттер регионның пай тархынын кӧзіт пирерге пӧгінгеннер, аннаңар олар аймах туста пазылған сарыннарны толдырғаннар. Кӧзідімге, чайаачылар Кимдегі казактарның «На востоке при долине» ырны сарнааннар. Чапсых полған «Агитатор» паза «Интернационал» сарыннарны истерге. Оларны совет тузында чон позы чайаптыр. Алынҷа ырлар Илбек Ада чааның араласчыларына чарыдылған. Тува СССР-зар 1944 чылда ла кірген, че махачы тува ооллары, пос кӧңнінең чааға парып, фашисттердең тоғыр чааласханнар. Оларның кӧбізі танкист, снайпер, кавалерист полған. Ікі кізі Совет Союзының Матыры атха турысхан. Илбек Ада чааның араласчыларын хумартхылап, артисттер «В землянке» саблығ сарынны тува паза орыс тіллерінең толдырғаннар.
Полған на чонның фольклорында табырах чоохтаныстар пар. Тувалар оларны «дурген чугаа» адапчалар. Оркестрнің араласчыларының таниинаң, туваларның табырах чоохтаныстары иң узун паза сіліг. Анзы андағ ба пілбинчем, че пірее дурген чугаа сынап таа тоозылбинчатханға тӧӧй пілдірген. Ағаа хоза, хоомейҷілер оларны хайлап чоохтанғаннар.
Музыканттарның ӧӧн пайы кӧг тиріглері полча. Тува кӧг тиріглері хакастарның музыка инструменттеріне тӧӧй. Игил ол ыых полча, дошпулуур - хомыс, амырга - пырғы, шоор - хобырах. Тимір хомысты тува чоны хомус тіп адапча. Туваның чон хоомейҷізі Аян-оол Сам тимір хомысха чарыдылған ырны сарнаан. Ідӧк сценазар таланттығ ырҷы Сайлык Оммун сыххан. Пістің кӧрігҷілер аның чайаачызынаң чахсы таныстар. Сайлык Оммун «Іҷемнің хынчатхан хустары» сарынны толдырған.
Концерттің ікінҷі чардығында чайаачызынаң «Медее Кhааn» ансамбль ӧріндірген. Музыканттар, барабаннарнаң аймах кӧглер толдырып, чонның кӧңнін кӧдіргеннер. Ансамбльнаң Байлак Монгуш устапча. Чиит ипчі ікі композицияны маримба паза вибрафон адалчатхан кӧг тиріглерінең ойнап толдырған. Маримба ол Африкадағы чонның кӧг тирии, амды аннаң тилекейдегі музыканттар ойнапчалар. Маримбаа япон композитор Кейко Абэ кӧп кӧг пас салған. Аның «Салғахты кӧріп тӧреен сағыс» чайаачы тоғызын истерге чапсых полған. Вибрафон маримбаа тӧӧй, аннаң Байлак Монгуш композитор Оксана Тюлюштың «Суғда чахайахтар» кӧӧн толдырған. Ачых-чарых музыка кӧрігҷілерні аптаан.
Анаң сценазар хатап Туваның национальнай оркестрі сыххан. Артисттер чон сарыннарын толдырғаннар. Ырларда чайаачы ӧме тӧреен чирінің тирең суғларын, чалбах чазыларын, пӧзік тағларын, кӱстенҷік чонын саблапча. Халғанҷы ырны тува чайаачылары кӧрігҷілернең хада сарнааннар. Ол «Аа, шуу, декей, оо!» адалча. «Аа шуу, декей, оо!» пасха тіллерге тілбестелбинчеткен тува чооғы полча, аны «Ик-а!» хакастарның хысхыриинаң тиңнестірерге чарир.
Туваның национальнай оркестрі паза «Медее Кhааn» ансамбль тимнеен «Тус тамыры» концерт уғаа чахсы ирткен. Кізілер, артисттернің узына морсынып, полған на номер соонда матап айа сапханнар паза «Браво!» хысхырғаннар. Сизінгенде, кӧрігҷілер тува чайаачыларын харааға даа теере истерге тимде полғаннар. Че артисттерні улуғ чол сахтаан. Пу неделяда «Тус тамыры» концертті олар Томскта, Новосибирскте паза Хызылчарда кӧзідерлер.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде