АЛТАЙ АЙМААНДА ХАКАС ТІЛІ КӰНІН ТАНЫХТИРЫ
01.09.2017
Хабарлар
Пу кӱннерде Хубачар аалда Алтай аймааның ӱгретчілерінің наука-практикалығ конференциязы ирткен. Хакас тілі ӱгретчілері, ідӧк алынҷа секцияда тоғынып, «тегілек стол» оңдайынаң чыылығ иртіргеннер. Ол Алтай аймааның улуғлар чӧбінің, ӱгредіг управлениезі кӱстенізінең иртірілген. Аны апарған Алтай аймааның культура управлениезінің национальнай сурығларҷа специализі, орындағы улуғлар чӧбі кнезінің орынҷызы Ия Борисовна Чанкова.
«Тегілек столда» аймах администрациязының, «Алтынай» пірігістің орындағы филиалының кізілері, олаңай чуртағҷылар араласханнар. Ідӧк Ағбаннаң хығыртылған аалҷылар килгеннер: Хакасияның Улуғлар чӧбінің кнес орынҷызы Григорий Ильич Майнагашев, республиканың национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Нина Гавриловна Челтыгмашева, Хакас книга издательствозының директоры Вячеслав Михайлович Тутатчиков паза ХакНИИЯЛИ-ның, Литераторлар туразының тоғынҷылары. Аарлығ аалҷыларны Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Мария Аткнинаның ӱгренҷілері удурлааннар. Азарика Аёшина паза Полина Коновалова «Чазы хустары» паза «Васильковая поляна» сарыннарнаң кӧрігҷілерні ӧріндіргеннер паза конференция тоғызына чахсы пастағ пиргеннер.
Чыылысхан чон халых пірігістерінің, ӱгредіг организацияларының паза культура учреждениелерінің Хакас тілі кӱнін иртірерінде аралазарын ӱзӱрген. Ідӧк хакас тілін хайраллирынаң паза тилідерінең палғалыстығ сурығлар хайығ чох артызылбаан.
Иң пурун Алтай аймааның хакас тілі ӱгретчілерінің методическай пірігізінің устағҷызы, Аршаннар аалындағы ортымах школаның хакас тілі паза литература ӱгретчізі Валентина Албычакова искірігнең сыххан. Ол предмедінҷе уроктар хайди апарылчатханынаңар чоохтаан. Амғы туста Аршаннардағы школада прай палалар, пасха регионнардаң улуғ классха килген олғаннардаң пасха, хакас тілін ӱгренчеттірлер. Ӱгредіг ӧӧн программаҷа апарылча, хакас тілі урогына ікі час паза литератураа пір час пирілче тіп таныхтаан Валентина Вячеславовна. Аның таниинаң, пӱӱнгі кӱнде полған на класста пір-ікіҷе ле пала тӧреен тілін пілче. Аннаңар удаа тоғысты сӧстіктер полызиинаң апарарға килісче тіпче ӱгретчі. Че андағ даа полза, ол ӱгренҷілерінең хада тӧреміл аймах марығларда, олимпиадаларда, наука-практикалығ конференцияларда аралазарға кӱстенче.
Аның соонаң Сартых, Хубачар, Смир-новка, Хызыл чазы аалларның хакас тілі ӱгретчілері чоох тутханнар. Оларның чооғынаң, пу ааллардағы школаларда хакас тілі класстағы нимес занятиелер ле чіли иртірілче. Таныхтирға кирек, ӱр ниместе Хызыл чазы аалдағы іҷе-паба-лар Алтай аймааның администрация-зынзар орындағы олған садында хакас тілі занятиелерін иртірерінеңер суры-ныснаң айланған полғаннар. Хакас тілі ӱгретчізі Ирина Султрекованың чоо-ғынаң, амғы туста пис іҷе-паба пала-ларын хакас тіліне ӱгредерінеңер су-рыныс пічіктерін пас салтыр. Аймахтың ӱгредіг управлениезінің устағ-пастаа пу сурығ хайығда тудылча тіп таныхтаан
ӰЗӰҒІЛГЕИ
паза аны пӧгерінҷе хада-пірге тоғынар-ға тимде полчатханын искірген.
Чыылығ араласчылары, чоох тут-ханнарны истіп, школаларда хакас тілі уроктарына орыс тілі уроктарынаң тиң частар пирілерге кирек тіп сағыстары-наң ӱлескеннер. Андада ӱгредігнің чах-сы салтарлары полар тееннер олар. Ідӧк телевидениеде, радиода хакас тілі-нең сыхчатхан программаларның саны хозыларға кирек тіп таныхталған.
Ідӧк чииттернің тӧреен тіллеріне, пос культуразына хынызын хайдағ оңдай-наң тилідерге кирек тіп сурығ кӧдіріл-генӧк. Пу сурыға пасха-пасха кӧрістер пар, кӧп кізі позының сағызынаң ӱле-скен. Минің кӧрізімнең, орта сағыс пол-ған - амғы тӧл пос чонына, пурунғы культуразына, пай тархынына поғдар-хирға кирек. Андада олар тілні, кибір-лерні ӱгренерге кӱстенерлер.
Чыылығ соонаң салтарлар иділген. «Тегілек стол» араласчылары Алтай аймааның ӱгредіг управлениезіне Хакас тілі кӱнін таныхтирын закон хоостыра мероприятиелер иртірерін алай подпрограмма тимнирге чӧп пиргеннер. Ідӧк халых пірігістеріне аны иртірерінде ӧткін аралазарға кирек тіп таныхталған. Са-ғынчам, пу тоғазығ прай араласчыларға тузалығ полған.
- «Тегілек столда» аралазарға хығыртылған кізілер прайзы килгеннер, анзы ӧріндірче. Полған на кізі пос чоны, тілі ӱчӱн сағыссырапчатханын кӧзіткен, сағыстарынаң ӱлескен. Чоохтазығның «тіріг» парғанын таныхтирға сағынчам. Пӱӱнгі кӱнде Хакас тілі кӱнін иртірері-неңер закон алылғаны уғаа танығлығ, хакас тілін, культуразын тилідер программа поларға кирек. Аны чуртасха кирер ӱчӱн, нандырығлығ кізілер полар-ға кирек, андада ол чахсы тоғынар, -чыылығ соонаң сағыстарынаң ӱлескен Ия Борисовна.
Автор :
Татьяна КЫШТЫМОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде