АЙМАХ ЧОН ЧЫЫЛЫСТЫ, КӰС СЫНАЗЫП КӦГЛЕСТІ
ЧАЛАХАЙ ӰЛӰКӰНДЕ - ЧЫЛЫҒ СӦСТЕР
Тун пайрам - ікі чылда пір хати иртірілчеткен ӱлӱкӱн. Хакасияның чуртағҷылары ағаа азынада тимненчелер, аалҷыларны хығырчалар. Аннаңар полған на сай Тун пайрамда муңарлап кізі араласча. Сағай чазызынзар чон 29 июньда киліп пастаан. Мында иирзер хамнар Ӧӧркі чайааннарзар айланғаннар, Хакасиядағы чонға ырыстығ чуртас сурап, кибір иртіргеннер.
Пір кӱнінде Сағай чазызында чуртас «хайнап сыххан». Иртеннең сығара ас-тамах, сувенирлер паза аннаң даа пасха ниме-нооның садии парған. Спорт ачығында кізілер сыйыхха сығарылған ниикке чӧрҷең машинаны кӧрчеткеннер. Кем пӱӱл Хакасия пазының сыйиин утып алар ни? Муниципалитеттернің делегациялары, ибіҷектерін чазап, стол салып, маң чохха тӱсчеткеннер.
Ӱлӱкӱн «Читі хыс» театр кӧзідиинең азылған. Аның хоостыра чыылған чонны Тун пайрамнаң таныстырғаннар. Пурунғыда Пастағы сӱт пайрамы тузында оолларнаң хыстар танысчаң полтырлар, тойларны, тізең, кӱскӱзін ойнаҷаңнар. Іди роднаң род пірікчең, тӧлге тӧл хозылңаң. Пу ӱзікті «Кӱн сузы» ансамбль кӧзіткен. Чоохтирға кирек, ол кибір ӱзілбеен, амғы чииттернің піреезі ӧбекелері чіли хада хонғаннарынаң ідӧк Тун пайрам тузында танызып алча. «Читі хыс» ойын ӧӧнінде теелбектердең пӱткен. Оларны Хакас филармонияның паза С.П.Кадышевтің адынаң культура кінінің чайаачы ӧмелері толдырғаннар. Кічіг частығ теелбекчілер оңнығ ла ачыныстығ кӧрінмееннер. Анаң чалаң ооллар, ойлат киліп, пырғылар полызиинаң Тун пайрам пасталчатханнаңар искіргеннер.
Хакасия пазы Виктор ЗИМИН чыылған чонны ӱлӱкӱннең алғыстапча
Хайхастығ ойын тоозылғанда, чыылған чонзар алғыстас сӧстерінең Хакасия пазы Виктор Зимин айланған. Виктор Михайлович чоохтаан: «Тун пайрам - илбек ӱлӱкӱн. Ол хакастарның чозах-кибірлерінең, ас-тамаанаң чахсы танызып аларға оңдай пирче. Полған на ачыхта сірерні кӧп хынығ ниме сағыпча. Чахсы тынанып, кӱс алынып алыңар, прайзына ырыстығ чуртас алғапчам. Тӧреен Хакасиябыс хаҷан даа ӧңнензін!» Ідӧк чооғында Виктор Зимин хакас чонның саблығ оолғын Владислав Торосовты сағысха кирген. Владислав Михайлович республиканың тилізіне, пістің чонға паалап полбас хозым ит салған. Че, хомзынысха, ол пӱӱл июньда, 82 чазын апарчадып, ах чарыхтаң парыбысхан. Владислав Торосовтың адын хумартхылап, республика правительствозының чарадии хоостыра ағаа «Хакасияның аарластығ кізізі» ат читірілген. Пабазының аарластығ сыйиин оолғы Игорь Торосов алған.
Республиканың Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, кізілерні алғыстап, пӱӱнгі кӱнде Тун пайрам Хакасиядағы прай чоннарның хынчатхан ӱлӱкӱні полчатханын таныхтаан. Аны пайрамнап, пістің ӧбекелерібіс маллар чахсы хыстап парыбысханын, аның ӧзерін таныхтаңаңнар. Мал хазых полза, кізілернің ит паза сӱт полар, олар пір дее хызылбин чуртирлар, палаларын азахха турғызарлар. Аннаңар Тун пайрам кибір хоостыра алғым таныхталча. Чооғының халғанҷызында Владимир Николаевич чыылған чонға хазых паза турыстығ чуртас алғаан.
Аарлығ аалҷыларның санында Хакасияның Федерация Чӧбіндегі кізізі Валентина Петренко полған. Валентина Александровна республика чуртағҷыларын Федерация Чӧбінің кнезі Валентина Матвиенконың адынаң алғыстаан. Валентина Ивановнаның алғыстазында таныхталган: «Пӱӱнгі кӱнде республикада чуртас чахсы саринзар алысча, наа пӱдіріглер кӧп. Сидіксіністер парох, че олар чох чуртас полбинча. Виктор Зиминнің паза Владимир Штыгашевтің устаанынаң Хакасияның экономиказы тиліпче. Хакас чирінің чонын ӱлӱкӱннең алғыстапчам, чуртазыңарда айас ла кӱннер турзыннар».
Чайаачы ӧмелер иң сіліг теелбектерін сыйлааннар
Хакасияның Улуглар чӧбінің кнезі Пётр Воронин, Тун пайрамға килген кізілерзер айланып, оларға пӧзік чидіглерге чидерге, сағынған сағыстарын чуртасха кирерге, амыр паза пик чуртас алғаан. Ідӧк чыылған чонға чылыг сӧстерні Асхыс аймааның пазы Абрек Челтыгмашев паза Нациялар театрының хоос устағҷызының орынҷызы Елена Носова читіргеннер. Москвадағы театр Хакасиязар театр лабораториязын иртірерге килген.
СІЛІГ ЫРЛАРНАҢ АПТААННАР
Алғыстастар соонда ӧӧн сценада республика чайаачыларының концерті пасталған, Сағай чазызына толдыра ыр-кӧглер чайылған. Евгений Улугбашевтің, Нина Идимешеваның, Людмила Арыштаеваның, Аржан Туденевтің паза аннаң даа пасхазының сарыннары кӧрігҷілернің чӱреен кӧӧреткеннер. «Алтыр» мода театрындағы абахайлар чи, дизайнер Марина Мамышеваның кип-азаан кӧзідіп, чыылған чонға нинҷе ӧрініс сыйлааннар. «Ынархас», «Айас», «Час ханат», «Саяночка» олған ӧмелері концерт тузында иң сіліг теелбектерін толдырғаннар. Тиктең нимес кізілер, оларның устарына морсынып, матап айа сапханнар.
ТАТХЫННЫҒ АЙРАННАҢ СЫЙЛААННАР, АЙМАХ ЧИИСНЕҢ ХАЙХАТХАННАР
Олох туста муниципалитеттер аразында «Чайлағ» марығ иртірілген. Анда Хакасияның прай город-аймахтары араласханнар. Марығ оңдайларынҷа делегацияларға аалҷыларны айраннаң сыйлап удурлирға, стол салыбызарға, хакас ибін істінең паза тастынаң кибірли чазабызарға киректелген. Муниципальнай пӱдістернің тоғызын пілістіг жюри паалаан: Улуғлар чӧбі кнезінің орынҷызы Григорий Майнагашев, «Алтынай» хакас ипчілер пірігізінің кізілері Людмила Топоеванаң Зинаида Каскаракова, С.П.Кадышевтің адынаң культура кінінің тоғынҷылары Наталья Лешукованаң Раиса Абдина. Чоохтирға кирек, марыға чир-суғҷыларыбыс матап тимнентірлер. Асхыстағылар чарғыҷыларны тахпахтарнаң удурлааннар, Алтай ай-маандағы улус хакас сарыннарының хорын ағыл килтір. Сорығ городта паза Боград аймаанда хакастар саны ас таа полза, устағҷылар аарлығ аалҷыларны удурлирға пос тілін пілчеткен кізілерні таап алтырлар.
Марыға тимненіп, араласчылар хакастарның кибірлерін матап істескеннер. Полған на ибнің ипчінің саринда кип-азахты, аймах ідіс-хамысты кӧрерге чарир. Сизінгенде, пірее хазанға, хайах сапчағына, теербенге чӱс час ас парған даа полар. Тура ээзінің сарин сӧзірбелер, изерлер, чӱгеннер, ай-мах тиріглер хоостыра танып саларға чарир полған. Пии аймаандағылар чапсытханнар. Оларның иблерінде ХVIII вектегі арчымах полған. Аны Хызыл хара суғ аалның чуртағҷызы Михаил Тюкпиековтың ӧбекелері інек теерізінең иткеннер. Арчымахнаң ӧӧнінде аңҷылар тузаланҷаңнар. Таштыптағылар хакас ибінең интерактивнай музей идібіскеннер. Мында хакастар хайди мал теерізін истееннерін, хайах ӱсчеңнерін, талған итчеңнерін кӧріп аларға чарир полған. Таштыптағы делегация, позын турыстыра кӧзідерге пӧгініп, Сағай чазызынзар ағас кимезін ағыл килтір. Санапчам, анзы уғаа махтағлығ. Пасха оңдайнаң хакас ибін ширадағылар чазабысханнар. Шира чирінде хаастар паза хызыллар чуртапчалар. Ибнің сол саринда муниципалитеттегілер хызыллардаңар искірігні хыс салғаннар, оң саринда - хаастардаңар. Анзын кӧрерге чапсых паза тузалығ полған.
Ас-тамахты алынҷа таныхтирға кирек. Пістің ус холлығ ипчілерге саңай морсынғам. Олар, прай кӧңнін салып, хараа узубин, хайдағ татхынныг чиис тимнеп салтаннар. Прайзының столында айран, талған, хан, мӱн, хой иді, пызылах, оох халас, палых одынаң тимнелген салаттар полғаннар. Пиидегілернің столы ӱчӱн маткичігдегілер нандырғаннар. Олар хой идінең нинҷе-нинҷе чиис тимнебіскеннер. Таштып аймаа жюрині хурутхан иттең, талғаннаң тимнелген котлеталарнаң аптаан. Ширадағыларның столы хайдағ пай полды. Аймах оңдайнаң тимнелген палыхтар, мискелер, ӱӱҷік тамаа, сӱттең тимнелген чиис. Саяногорсктың, Ағбан пилтірі паза Шира аймахтарының делегациялары полған на чиисті хакас адынаң адап салтырлар. Жюридегілерге иң артығын таллирға аар полған, аннаңар олар, орыннар пирбин, прай муниципальнай пӱдістерні таныхтабызарға чаратханнар.
Аннаң андар город-аймахтардаң килген улус, ӧӧн сценаа сығып, кӧрігҷілерні чайаачызынаң ӧріндірген. Оларның ырлары паза теелбектері ӱлӱкӱнге килген чонның чӱрее-паарын хайылдырған.
Пазағы Тун пайрам 2020 чылда полар. Андада ӱлӱкӱнге 40 чыл толар. Хатап чон чыылызар, Сағай чазызында ыр-сарыннар чайылар.
АЛАСТАП, КӰНГЕ ПАЗЫРҒАННАР
Ӱлӱкӱнде аймах ойыннар иртірілгеннер паза площадкалар тоғынғаннар. Мында улуғ-кічіглерге чахсы тынанып аларға чарир полған. Хынзаң, кӧглерні истіп одыр алай ба аттыг чалаң чӧріп ал. Олғаннарға аттракционнар аймағы илееде полған.
Тун пайрам кибірли азылған соонаң ачыхтар тоғынып пастааннар. Асхыс аймаандағы Хуртуйах тас музейінің тоғынҷылары «Айран» паза «Хуртуйах тастың хоостары» ачыхтар тимнептірлер. Пастап айран худын, Ӧӧркі чайааннарны ӧріндірзін тіп, тигірзер позытханнар. Мындағ оңдайнаң айран тадии прайзына чидер осхас.
Кӧрігҷілер аразынаң, иң улуғ частығ кізіні таллап, айранның ызых кӧдезін азарға хығырғаннар. Абаза городтаң Александр Кириллович Пешков айранны сеектеп амзабысхан. Пастағы айран хаҷан даа ызых паза кӱстіг тіп саналча.
Аны іскен кізее чыл оңнығ полар, часка ағылар тіп чоохтааннар. Айран кізее тузалығ чиис, ол ӧкпені арығлапчаттыр. Анаң хынығ аукцион пасталыбысхан. Чарым литр айранны 500 салковайға садып пастааннар. Іди 1 муң салковайға аны алар кізі табыл парған.
Айранны пахтанаң турғысчалар нооза. Че пахтаны тимнеп аларға киректелче. Ӧріңмедең хайах сығарып, халған суу ачытхаа айлан парча. Пахтаа сӱт хосчалар, сӧрӧн чирде айранны ачытчалар. Пахта идер марығда ікі кізі араласхан, олар, ӧріңмені пулғап, кем пурун пахта сығарыбызарынҷа марығласханнар.
Хуртуйах тастағыларның аарлығ аалҷылары Сахадаң (Якутия) полғаннар. Якуттарның делегациязы Хакасиязар ікінҷізін килтір. Оларның кумыс ісчелер осхас. Тиксі алза, «Айран» ачыхта уғаа чахсы ойын-кӧзідіг парған. Хости, тізең, «Талған» ачығы тоғынған. Орджоникидзе, Пии аймахтағылар талған чиизінің аймаан тимнептірлер. Талғанны амзирға хынчатханнар пу ачыхсар маңзырааннар.
Ас-тамах хоостыра мастер-класстар кӧп полған. «Хазых пайы» ачыхта им оттар паза чейлер кӧп садылған. Абазадаң идінҷек иреннең оттардаңар чоохтаза халғанда, исландскай торбастаңар искір пирген. Ол НТВ телевидениеде «Поедем, поедим» программаны апарчатхан Джон Уорренге пу торбасты тайғада ӧсчеткенін кӧзіттір. Исландскай торбас пӧзік тағларда ӧзедір. Олар Хакасия паза Тува хырығларында полтырлар.
Театрлар деятельлері концерт программазын апарғаннар. Андағы сценада «Хазыр суғ» паза пасха ӧмелер чайаачыларын чонға читіргеннер. «Чирім ӱннері» ачыхта аймах нациялар чыылыстырлар. Оларның чазағлығ ибіҷектері аалҷыларны удурлааннар. Хакас ипчілер лигазы «Алтынайның», шорларның «Тамыр» пірігізінің, Кемеровтаң телеуттарның паза Алтай крайынаң ибіҷектер турғаннар. Кумандинецтернің национальнай культура кіні улуғ нимес кӧзідіг тимнеп салтыр. Хакас тілі кумандинецтернің тілінең тӧӧй полтыр. Олар «эзеннер» тіп изеннесчелер.
Декоративно-прикладной искусство сувенирлерінің кӧзідіг-садии парған. Хоостар, чазанҷыхтар, кип-азах кӧп садылған. Кізее кӧңніне кірген нимені алып аларға чарир полған. Ӱлӱкӱннең ибзер хуруғ парарға хынии чоғыл нооза.
АТТАР ТАБАННАРЫ ТІГІРЕСКЕН
Тун пайрам ӱлӱкӱнге аймах чон чыылызадыр. Атха хынчатхан улус кӱлӱк, чӱгӱрік малларын ағыладыр. Ипподромнардаң пасха ааллардаң килгеннер. Мин пілгенни, Паза істінең, Чоғархы Асхыстаң, Тӧӧдең, Истең аттар ағылғаннар.
Ат чарызы алнында пастыхтар, чоох тудып, марығҷыларны алғааннар. Асхыс аймаа администрациязының аал хонии устанызының пастығы Александр Зауер паза даа пасхазы.
Иң пастап чортчаң аттарны салғаннар, оларның седоктары хаңаачахта одырчалар. Пис ат чӱгӱрген 1600 метрге. Чӱгӱрік малларға 1600 метр ниме полчаң. Мына ла ӱкӱс салған полчалар, паза ла кӧрзең, азах меетке читчелер. Иң алнында тора асхыр, ады даа пасхачыл - Далос Харлайн, ээзі - Н.Сагалаков, ікінҷізі - Натан аттығ тора асхыр, ээзі - И.Миндибеков, ӱзінҷізі - ідӧк тора асхыр Афрузан аттығ, ол аал хонии техникумының ады полтыр. Чиңісчілерге ахчалығ сыйыхтар, аарластығ пічіктер читірілген.
Мына чалаң чӱгӱрчеткен ікі частығ аттар 1200 метрге чӱгӱрчелер. Прай 7 ат. Олар - саңай халыхнаң чӱгӱрчеткен маллар. Чылғының чӱгӱрчеткенін кӧрзең, хайдағ сіліг, сииллечелер. Пу марығда пастағы орынны Вип персона аттығ торығ хызырах утып алған, ээзі - В.Калинин. Ікінҷі орында - Аргэлита ат, седогы - А.Белокрылов, ӱзінҷі орында - Зодиак позырах ат, ээзі - Н.Сагалаков.
Пазох чортчаң аттарны салчалар 1600 метрге. Мында пастағы орынны утып алған Мистельбах аттығ торығ пии, ээзі - С.Тюкпиекова, ікінҷі орында - аал хонии техникумының ады, ӱзінҷі орында - Первая гроза аттығ тора асхыр, ээзі - А.Дмитриенко.
Мына аалдағылар аттарын тимнеп парчалар. Оларның аттары порода чохтар, іди чарлалған. Мал хадарчатхан аттың породазы хайдаң килер. Ээзі чӱгӱрчеткен малны артых азырап чӱгӱрт чӧрче. Сизініңер, чӱгӱрчең мал хазаада ла турза, хайдаң чарызар. Прай чибірге чағын ат чӱгӱрче. Седоктарның кӧбізі чабдах чӱгӱртче. Олар 1600 метрге чарысчалар. Азах меетке пурун читче Буки аттығ мал, ээзі -И.Синдин. Кӧмес ле соонаң торығ ат читкен, седогы -Е.Мамышев, Индіркі Тӧӧдең, ӱзінчізі - Чемпион аттығ мал, ээзі - А.Казағашев.
Пазох чортчаң аттарны салчалар. 4 частаң ас парған малларны 1600 метрге чӱгӱртчелер. Пу маллар чӱгӱріп пастааннаң матап парчалар. Кӧрінче, пу аттар кӱс синінделер. Азах меетке С.Тюкпиекованың Портленд аттығ тора асхыры читкен, ікінҷізі - Матрица аттығ торығ пии, ээзі - Н.Сагалаков, ӱзінҷізі - Онью аттығ хара асхыр, ээзі - И.Миндибеков.
Чалаң чӱгӱрчең аттар тимненібістілер. 3 частаң ас парған аттар 1800 метрге чӱгӱрерлер. Ат синіне чит парған маллар ізестіг кӧрінчелер, поғдалар, узуннар. Олар ноо чӱгӱрбестер. Мына оларны салыбыстылар. Кенди шайн тора асхыр алнында парча тидірлер. Че орты чолға читкенде, пір тора мал пайаағы малны ас парир, іди, алнына кіріп, иң пурун азах меетке килген. Ол Н.Сагалаковтың Френсисстаун аттығ торығ пиизі полтыр. Ікінҷі орында - И.Миндибековтың Кенди шайн тора асхыры, ӱзінҷі орында - Аскандирона торығ пии, ээзі -Е.Семёненко.
Пазох ааллардаң килген малларны салчалар. Илееде ат. Трибуна хыринда тозын кӧдіріп, нызыраза халдылар. Азах меетке пора мал читті, седогы -В.Косточаков, ікінҷі орында - позырах мал, седогы - В.Бурнаков, ӱзінҷі орында - кӱрең маллығ А.Асочаков. Олар 1800 метрге чӱгӱргеннер.
Иң хынығ чарыс, аттарны 4500 метрге салғанда, полған. Пу чарыста породалығ ӱс чӱгӱрчең ат араласхан. Ікізі азах меетке читкен, пірсі саңай чат халған. Аалдаң килген аттардаң иң пурун Артур Мамышев килген, ікінҷізіни - Анатолий Майнагашев, аалдағылар аны Чад Иванович тидірлер. Ирткен чылларда аның тора ады прайзын асчаң. Амды Анатолий Иванович пазох чӱгӱрчең ат, ӧскіріп, ӱгредіп алтыр. Пазағы пайрамға кӧрербіс ады хайди чӱгӱрерін.
Мындох Семён Бабаевтің Надя хызы ат чарыстырған. Ол прай ах киптіг полған, ырахтынох кӧрінген. 4500 метр чӱгӱріп, аттар ипподромны ӱс хати ибіргеннер. Надя трибуналар хыринча ӱс хати ирткен, чон анчох хати «Надя, алнынзар!» тіп хысхырған. Ол пастағы орын албаан, че ағаа, кӧрігҷілернің кӧңніне кірген ӱчӱн, ӧнетін сыйых читіргеннер. Ол туста пір ипчі, Надязар чағын пастырып, мин сағаа алынча сыйых читірчем тидір. Ол Дайва Будрене полтыр, Скуадас городтың мэр орынҷызы. Пістін Асхыс аймаанда Литва Республикадаң килген делеғациянаң ааллапчатхан. Улуғлар чӧбінің кізізі Валентина Тодышева ол городсар делеғациянаң чӧредір, андағы сыыраттарда Совет Союзының Матыры Михаил Иванович Чебодаевтің сӧӧгі чатча.
ӦӦН СЫЙЫХ - ЧӰГӰРІК «АДЫҶАХ»
Хайдағ андағ ӱлӱкӱн полҷаң алып-кӱлӱктер марии чох. Хас-хаҷаннаң сығара кӱрес, ат чарызы чон-чахсының хайиинда полчаң, арға-мӧрій кӧрерге чыылысхан улус артых кӱстіглерні чиңіске матап кӧӧктірчең.
Хаҷан теестегі Тун пайрам кибірли азылчатханнаңар чарлалғанда, Хакасия пазы Виктор Зимин, Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев паза даа пасха аарлығ аалҷы-пастыхтар чыылысхан чонны пастағы айран ӱлӱкӱнінең чылығ алғыстаан соонда арға-мӧрійлер пасталыбысханнар.
Хакас кӱрезін кӧрерге чыылысхан чонның алнынзар сыххан Хакасия пазы Виктор Зимин. Асхыс аймаандағы Катанов аалда ӧскен кізі орындағы чуртағчылар кӱрес мариина хайди тың хынчатханын чахсы пілче. Мында даа кӧрігҷілер кӧп чыылысханы пастыхты тың ӧріндіргені пілдірген. Аннаңар марығ араласчыларын чиңіске кӱстенерге алғаан, хазых чуртасха тартыларға кӧӧктірген.
Ирткен чылларда ӧӧн сыйых - ниикке чӧрчең машина - иң аар кӧдірімде харбазып, чиңіс тутхан алып-кӱлӱкке пиріл турған полза, халғанҷы туста ол кибір алысты. Амды пірее кӧдірімде прайзын хыра утхан кӱресчі ниикке чӧрчең машинаны холға кирче. Анзы орта чарадығ. Ниик кӧдірімде харбасчатхан ооллар хаҷан даа кӱчӱн не алыптарны сас ойда тастап полбасчыхтар.
Пӱӱл, тізең, уғаа сіліг кӧрімніг, кӱн сустарына ӧкерек пызыңнапчатхан «LADA-ХRАY» машинаны 73 кг кӧдірімде чиңіс тутхан алып-кӱлӱкке сыйыхха пирердеңер чарадығ алылғаннаңар чарлаан Виктор Михайлович. Прайзының хайиин тартчатхан иптігес машина Хакасия пазының сыйии нооза. Кемнің не холына кірер чӱгӱрік «адыҷах»?
Сах андох 73 кг кӧдірімде харбасчатхан оолларны сыныхти кӧрглеп пастабысханнар. Мында алыптаң артых алып чыылыстыр, хайзы даа ӧӧн сыйыхха турыстығ чіли пілдірче. Аннаңар, анзын ноға даа чазырчаң, кізілернің хайии ӧӧнінде пу кӧдірімде харбасчатхан кӱресчілерде полған.
Олох арада пасха даа кӧдірімнерде чыылысхан чапчаң ооллар, уғаа маңат тимненіс кӧзідіп, ойда-тӱңдере матап тастасчатханнар. Пірее махалығ мике толдырылза, сах андох кізілер кӧгліг суулаза тӱсчелер, кӱресчіні махтапчалар, прайзын хыра утарға алғапчалар.
Мында улуғ нимес хоза танығ идерге чарир - одырҷаң орыннар чидіспин ме алай постарының кӧңнілерінең ме, кӧк от тӧзене, чирде одырғлапчатханнарның аразында кӱрес марии хайди парчатханнаңар талазығ тохтабинчатхан.
Ниикке чӧрҷең машинадаң пасха кӧп аймах сыйыхтар тимнелтір. Аннаңар прай даа кӧдірімнерде харбасчатхан ооллар чиңіс тударға матап сіренгеннер. Наа сыххан холодильниктер, морозильнай камералар, тағларҷа ойлат чӧрҷең пик велосипедтер паза даа пасха аарлығ сыйыхтар «ээлерін» сағыпчатханнар. Оларның піреезін холға кирер ӱчӱн, ноға чиңіске парчан кӱс салбаҷаң, кӧйтік сӱме-микелернең тузаланмаҷаң.
Амды постарының кӧдірімнерінде сыйыхтығ орыннарға сыххан, ибзер хуруғ холлығ айланмаан кӱресчілернең таныстырчабыс: 52 кг - 1 орын - Владимир Артонов, Асхыс аймаа; 2 орын - Михаил Дикобаев, Таштып аймаа; 3 орын -Игорь Бурнаков, Асхыс аймаа; 58 кг -1 орын - Василий Топоев; 2 орын - Артур Чебодаев; 3 орын - Казимир Кучугешев, прайзы Асхыс аймаа; 66 кг - 1 орын - Виталий Канзычаков; 2 орын - Аймир Тюкпиеков; 3 орын - Денис Кичеев, прайзы Асхыс аймаа; 81 кг - 1 орын - Василий Толмачев, Асхыс аймаа; 2 орын - Владислав Шарай, Тува; 3 орын - Михаил Балганов, Ағбан; 90 кг - 1 орын -Валентин Тюкпеев, Асхыс аймаа; 2 орын - Николай Карамашев, Пии аймаа; 3 орын - Василий Ощенков, Ағбан пилтірі аймаа; 90 кг кӧдіре - 1 орын - Павел Плотников, Ағбан пилтірі аймаа; 2 орын - Юрий Поляков, Ағбан; 3 орын - Евгений Иванов, Саяногорск.
Иң аар кӧдірімде, абсолюткада, кізі илееде полған. Мында спорт ветераннары Андрей Тодановты, Юрий Поляковты паза даа пасхазын адирға чарир. Чиит тустарын сағысха киріп, чібек хурны тыыда тудып, прайзын даа сас ойда тастирға тимделер. Че табырах иртчеткен чылларны тохтат полбассың, аннаңар, мике салчатса, кӧмес-кӧмес маңнанмин халчалар, чииттер чапчаң хайыныбысчалар. Мында прайзын хыра утхан грек-рим кӱрезінҷе спорт узы Василий Ощенков.
Амды иң ӧӧні - сіліг кӧрімніг чӱгӱрік «адыҷах» кемнің холына кіргені. 73 кг кӧдірімде прай 19 кӱресчі чыылысханы чарлалған. Марығ оңдайы хоостыра кӱресчілер 5 минута харбасчалар. 1ди азах меетке Сорығ городтаң килген Семён Терещенко паза Ағбанның чуртағҷызы Станислав Челтыгмашев сыхханнар. Хайзы ла ибзер машиналығ парыбызар ни, хайзы ла артых тимненіс кӧзідер ни?
Чоохтирға кирек, Семён Терещенко олаңай кӱресче спорт узы, Россияның піріктірілген командазына кірче. Станиславтың хыринда часнаң даа чиит арах, уғаа чапчаң, сыырах. Аннаңар позын ізестіг тудынған, саннарнаң чиңіс тутхан.
Оңарылыстығ, ӱгренҷізінің ӧрінізін ӱлескен аның тренері Иван Шулбаев. Семён Терещенконың сырайынаң часкалығ кӱлімзірес чітпинчеткен. Чиңісчее машина клӱзін читірген Хакасияның спорт министрі Виктор Струков, ол кӱресчіні чылығ алғыстаан. Тун пайрам тузында ідӧк тобитче, ағаснаң тартызарынҷа паза хапчаң тасты кӧдірерінҷе хынығ, хазыр марығлар ирткеннер.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |