ПАСХАЗЫНА КӦЗІДІМ ПОЛЧА
01.10.2019
Хабарлар
ХакНИИЯЛИ-ға - 75 чыл. Ағбанда 26 - 28 сентябрьда республиканың ӧӧн наука-істезігліг институдының пайрамнығ чылына чарыдылған «Саян-Алтайдағы паза аннаң хости чирлердегі чоннар паза культуралар» VI чоннар аразындағы наука конференциязы ирткен
Хакасияның ӧӧн істезігліг институды 1944 чылда тӧстелген. Ол сидік чыллар даа полған полза, чон хыйғалары турғызылған пӧгіннерні чахсы толдырғаннар. ХакНИИЯЛИ-ның пастағы устағӌызы полған Николай Георгиевич Доможаков хакас чонның культуразына, науказына улуғ хозым иткен. Аның изебі чох чайаачызы институттың тархынында улуғ іс артыс салған.
Институттың пӱӱнгі устағӌызы, тархын наукаларының докторы, профессор Валентина Николаевна Тугужекова Николай Доможаковтың пастаан тоғызын аннаң андар узаратча тиирге чарир. Пӱӱнгі кӱнде тіл, литература паза тархын наука-істезігліг институды экспедицияларнаң хакас аалларзар чорыхха сыхча. Ідӧк пасха хан чиріндегі аймах наука кіннерінең, музейлернең, университеттернең пик палғалыс тутчалар. Аннаңар чоннар аразындағы конференцияда Монголиядаң, Хыдаттаң, Япониядаң, Монакодаң аалӌылар араласханнар. Ідӧк ХакНИИЯЛИ-ны пайрамынаң алғыстирға Россияның аймах пулуңнарынаң ученайлар килгеннер.
Конференцияа кізілер азынадох чыылысханнар. Чалахай кӧңніліг наука тоғынӌылары ӱр кӧріспеен арғыстарынаң, хуӌахтанызып, ипти хабарласханнар. Таныхтирға кирек, конференцияның пленарнай чардығына кӧп чон чыылған. Залда одырӌаң пос орын даа чох полған. Пастап чыылған улусха Хакасияның істезігліг институдынаңар хысхаӌах фильм кӧзіділген. Анда ХакНИИЯЛИ-ның тархынынаңар, саблығ ученайларынаңар, істезігліг тоғыстарының кӧрімі алысчатханынаңар чоох апарылған. Чон аны ситкіп кӧрген.
Фильм тоозыл парғанда, институтты 75 чылынан алғыстирға сценазар Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков сыххан. Ол чыылған чонзар хакас тілінең айланған:
75 чыл аразына уғаа кӧп тоғыс иділ парған, кирек пілістер алылған. ХакНИИЯЛИ-ның наука тоғынҷылары істезігліг тоғыстарынаң Хакас чирін сабландырчалар. Сірернің тоғызынaр пістің республикаа, чонға тузалығ.
Михаил Побызаков ідӧк Хакасия пазы Валентин Коноваловтың алғыстазын читірген. Республиканың ӱгредiг паза наука министрінің орынӌызы Юрий Сагалаков, наука тоғынӌыларынзар айланып, оларға кӧп чылығ сӧс читірген. Ідӧк ол институттың пӧзік чидіглерін таныхтаан:
- Пістің чон хыйға полған. Аар, сидік чылларда істезігліг институдын азарға пӧгінібіскен. Институт азылған соонаң кӧп тоғыс иділ парған, олар ам даа узарадылчалар, аннаң андар тохтадылбин апарылзыннар.
Таныхтирға кирек, конференцияның пленарнай чардығында республиканың устағ-пастаа наука-істезігліг институдының тоғынӌыларына кӧп чылығ сӧс читірген. Хазна Думазының депутады Надежда Максимова конференцияа кил полбаан. Че андағ даа полза, аның полысчызы Любовь Аёшина соонаң ХакНИИЯЛИ-ның тоғынӌыларына Аарластығ пічіктер читірілер тіп искірген. Ол санда Валентина Евгеньевна Майногашеваа, Артём Самуилович Кызласовха.
Институтты 75 чылынаң алғыстаан Монако княжестводағы антропология музейінің наука докторы Жером Магай:
- Піс илееде чыллар хада-пірге тоғын парирбыс. Пӱӱнгі кӱнде Монакода ікі кӧзідіг иртірілген. Пастағызы «Азияның пастағы кочевниктері» адалған. Ол экспозиция ам даа Францияның аймах пулуңнарынҷа кӧс чӧрче. Ідӧк піс Окунев культуразына алынҷа кӧзідіг чарытхабыс. Пістің наука тоғынҷылары ХакНИИЯЛИ-наң хада Монголиязар чорыхха чӧргеннер. Паза Салбых кӱргенінде істезігліг тоғыстар апарғабыс. Чоохтирға кирек, Хакас чирі - археология хумартхыларына уғаа пай регион.
Россияның наукалар академиязының наука тоғынӌызы Андрей Поляковтың таниинаң, пӱӱнгі кӱнде пістің республикадағы ӧӧн істезігліг институды пасха наука кіннеріне кӧзідім полча. ХакНИИЯЛИ-ның фундаментальнай істезіглері паза аның палғалыстары тиксі Россияның науказына тӱзімніг хозым итче.
Конференцияның пленарнай чардығы тоозыл парғанда, араласчылар ӱс «тегілек столда» аралазарға тарасхлааннар. Олар тархынға, кибірлерге паза тіл сурығларына теелгеннер. Анда наука тоғынӌылары істезігліг тоғыстарынаң ӱлескеннер. Андағ оңдайнаң, учёнайлар, ағырсымнығ сурығларны ӱзӱріп, посха наа пӧгіннер турғысханнар.
Автор :
Ольга ТОМОЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде