ААЛДАҒЫЛАРҒА - ПОС ЧУРТЫ
08.12.2017
Хабарлар
Пӱӱнгі кӱнде Россияда, ол санда Хакасияда, чуртағҷыларның ӧӧн пӧгіннерінің пірсі - чурт оңдайларын чахсыландырары. Чуртағҷыларға чурт оңдайларын чахсыландырарынаңар ідӧк сағыссырапча Россия президенті Владимир Путин. 2012 чылның майдағы чарадығларындох ол пу кӧстегҷе тоғынарына илееде чахығларны федеральнай паза регионнар ӱлгӱлеріне пирген. Чахығлар санында чурт аларға ӧдіске пирілчеткен ахчаларны алҷаң оңдайларны нииктирі, ипотека кредидінің ставказын тӱзірері, тиксі чурт паазын тӱзірері паза кӧп палалығ сӧбірелерге тикке пирілчеткен чир участоктарында кирек инфраструктура тӧстирі полған.
Пӱӱн піс Хакасияның аалларындағы чуртағҷылар чурт оңдайларын хайди чахсыландырчатханнарын кӧрербіс. Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы искіриинең, иң чахсы хабазығ «Хакасияның агропромышленность комплексін паза аалдағы социальнай сфераны тилідері 2013 - 2020 чылларға» хазна программазы хоостыра пирілче. Пу хабазығ федеральнай синде 2006 чылдох кирілген, пӱӱнгі кӱнге теере хазна аның тузазын паза кирексінізін, паалап, узаратча.
Аны хоостыра аалда тӧреміл чуртапчатхан, істенчеткен чуртағҷы чурт оңдайларын чахсыландырарын кирексіпчетсе, сӧбірезіндегі кізілерні санға алып, ағаа кӧрілген кирексіністерҷе чурт улии саналча.
Ол чалғызан полза, ағаа улии 33 квадрат метр тура аларға алай пӱдірерге чарадылча, ікӧлең ползалар - 42 квадрат метр, ӱс кізідең кӧп полза, полғанына ла 18 квадрат метр чурт килізерге кирек. Тиксі тура паазының 70 % хазна пирче, халған 30 % чуртағҷы пос ахчазынаң алай ипотекаа алған ахчадаң хосча. Аалдағы чуртағҷыларға ол уғаа чахсы хабазығ.
- Піс наа тураа кӱскӱзін не кіргебіс, ам даа читіре иптенгелекпіс. Тураны подрядчик пір чылға турғыс пирген, пу син хысха тусха піс пос кӱзінең не пӱдірін полбасчыхпыс. Мындағ хазна программазы тоғынчатханы уғаа чахсы сағынчам, - ӧрінізінең ӱлесче Таштып аймаандағы Пыдырах аалның чуртағҷызы Наталья Евгеньевна Торокова.
Наталья Евгеньевна, Куюковтар хызы, паза Марат Николаевич Тороковтар 2006 чылда хоных хон салғаннар. Чиит сӧбіреде ікі оолах ӧсче. Улии Никита 3-ҷі класста ӱгренче, очызы Даниил - алты частығ, пабазынаң на хада чӧрче. Піс килгенібісте дее ол пабазынаң хада тракторлығ «тоғынарға» парыбысхан. Наталья Евгеньевна пӱӱнгі кӱнде Пыдырахтағы ортымах школадағы олған садында воспитатель полып тоғынча, хада хонғаны Марат Николаевич - клубта кочегар. Наа чуртха кіргенҷе, чииттер Марат Николаевич іҷе-пабазында чуртааннар. Кічіг турада хыстылыстығ полчатпас па. Наа турада ӱс пӧлік, кухня, ваннай пар.
- Программада 2013 чылда аралазарға чарадыбысхабыс, - чоохтапча чиит ипчі. - 2016 чылда, піске теес читкенде, ахча чыып пастаабыс. Позыбыс чардығына іҷе капиталын паза кӧп нимес пос ахчазын хосхабыс. Тура турғызар подрядчикті тапхабыс. Чир тимде полған, піс аны аал чӧбінең аукцион пастыра арендаа алғабыс. Тиксі тура 1 миллион 797муң 624 салковайга тур парған, аның 1 миллион 258 муң салковайын хазна пирген.
Чоохтирға кирек, чииттер кӱстенҷіктер, анзын тура хыриндағы от рулоннары, пӱдірілчеткен хазаалар киречілепчелер. Сағынчам, ирепчінің хайзы даа саринаң іҷе-пабалары андағох кӱстенҷіктер. Аалда чуртирға хынчатханнары, чахсы чуртасха тартылчатханнары кӧріндіре. Пасха чииттерге Тороковтар чахсы кӧзідім полчалар.
Чыланнығда, тізең, пу программада пір ле сӧбіре араласпаан. Тӧң чирде турчатхан аал аразында наа тураларның хырлары илееде хазарысча. Чоғар, тізең, Сагалаковтар чуртапча. Иргі тураҷахсар кӧрерге дее хорғыстығ. Аар тыныбыссаң, иңзеріл парарға тӧӧй. Тура ээзі чазырбинча:
- Пу тураны Тарбағаннаң ағамның пабазы кӧзірген, Павел Владимирович Илбек Ада чаа
араласчызы полған, - чоохтапча чурт ээзі Роман Иванович. - Анаң аға-ууҷам мында чуртааннар.
Кӧзенектердең, тізең, чол кизіре нап-наа тура турчатханы кӧрінче. Аны ӱстӱнде адалған программаҷа Сагалаковтарға подрядчиктер турғыс пиргеннер. Сағам турада оох-теек тоғыстар халған, ирепчі ікі турада пес одын парча. Роман Иванович клубта олаңай тоғысчы полча, ипчізі Лидия Павловна школада кочегар полып тоғынча. Сӧбіре кӧп палалығ. Палаларның улии Розалия - Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінің студенті, 13 частығ Павел Пыдырахтағы ортымах школада ӱгренче, школаа парарға тимненче алты частығ Анастасия.
Пис кізее андағох улуғ тура пӱдірілген, аның паазы 2 миллион 300 муң салковайға чит парған. Сӧбірее 700 муңҷа салковайны хозарға киректелген. Пастап пос кӱзінең ахча чығаннар, маллар сохханнар, че ідӧк ле іҷе капиталы ахчазының чардығын хозарға киліскен.
- 2013 чылда программада аралазарға пічіктерні пирчеткенде, 20-ҷізі полғабыс, алында пістің аалдаң ідӧк нинҷе-де сӧбіре пу программаҷа хазна хабазиин алған, туралар турғы зып алғаннар, - чоохтапча Лидия Павловна. - Аалдағы чонға хазна хабазии пары уғаа чахсы нооза. Пос кӱзінең не улуғ тураны турғызарға уғаа сидік поларҷых.
Кӧргенде, пу программада сӧбірее пос чуртына чидінерге уғаа чахсы оңдайлар тӧстелтір. Сананза, тура паазының 30 % уғаа кӧп пілдірче, уламох, хаҷан тура паазы ікі миллион салковайны асчатса, че хазна палалығ сӧбірелерге ідӧк іҷе капиталын пирчеткенде, хайзын ідӧк чурт оңдайларын чахсыландырарына позыдарға чарир, пос хозар ӱлӱс хай-хай асхынах халча! Аннаң пасха, Хакасияда республикадағы іҷе капиталы пар, аның сині улуғ даа полбаза - 100 муң салковай, кічіг ааллардағы сӧбірелерге - 200 муң салковай - ол ідӧк чурт оңдайларын чахсыландырарына кӧрілче. Аны 2011 чылдаң сығара, сӧбіреде ӱзінҷі пала тӧрізе, пирчелер.
Пос чуртына чидінгені сӧбірелерні хайди ӧріндірче полар. Наа тураа кіріп, сӧбірелер наа часка кӧрчелер, уламох ырыстығ, иптіг чуртапчалар, таңдағы чуртасха уламох ізестіг кӧріп пастапчалар.
Іди пу программа тоғынған чылларда 816 сӧбіре наа чуртха кіріп алған, хазна хабазии 491,5 миллион салковайға тиңнелген. Пӱӱл хазна хабазии 23 сӧбірее пирілген, ол санда хазых хайраллирында істенчеткен 10 кізее, ӱгредігде - 7 кізее, аал хониинда - 3, культурадағы пір кізее паза пасхазына, ол санда кӧп палалығ ӱс сӧбірее. Хабазығ 15,9 миллион салковайға тиңнелген. Ол Хакасия чуртағҷыларына ла кӧрілген хабазығ, тиксі Россияда аның тузазы уламох кӧріндіре полар.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде