ХОМАЙЛАС ТАА - ЧАХСАА
24.01.2018
Хабарлар
Литература сурии.
«Мин дее кибелістер пасхам, хомайлапчатханнарында, паспиныбысхам» тіпчеткеннерін пір ле хати истерге киліспеен.
Хакас тілліг чалғыс газетабыста даа андағ хабарлар сых парадыр. Чӱрек-кӧңнінде тамыл килген чайаачы одыҷах нинҷе кізінің іди ӱзіріл парған полар. Арса, уғаа саблығ писатель, поэт полар кізілер іди хыйа иділ парғаннар?
Я, андағ киректер полған паза ам даа полча полар. Кізінің кӧңнін тӱзір саларға ӱр нимес. Хайди тіпчелер, сӧснең кізіні тіргізібізерге паза чох ит саларға чарир. Анзы андағ. Че мин пу киректің паза пір сарин кӧрчем. Хайдағ даа полза, кӧп ниме постаң полча.
Пірдеезін хомзындырбас ӱчӱн, чазырбин-чаппин, кӧзідімге позымны алчам. Минің хоос литературадағы чолым тимір чол осхас кӧні, асфальт чол осхас чылбыраң полбаан. Тайғадағы осхас пиріктер, чазыдағы осхас оймах-соғыллар кӧп полған. Чиит тузымда саблығ поэттернең тоғазарға, чоохтазарға нинҷе хати чӧрдім! Іди М.Е.Кильчичаковсар, М.Н.Чебодаевсер, М.Р.Баиновсар кибелістерімні паалап пирерге сурыныснаң чӧрҷеңмін. Олар, минің кибелістерімні пір-ікі ле кӧрібізіп, читпес сариларын чоохтап сыхчаңнар, хай піреезі, тізең, оларны хығырбаҷаң даа. Нинҷе хати, кӧңнім тӱс парып, «чыстырып» алып, ибзер айландым! Чиитте кибелістерімнеңер чахсы сӧстер ас исчеңмін, че хомайлас (критика) пас азыра полҷаң.
Ам хайди поэт Валерий Майнашевнең танызып алғанымны чоохтап пирим. Мин 96 страницалығ тетрадьха толдыра пазылған кибелістерімні М.Е.Кильчичаковха читпес сарин кӧрібіссін тіп пирібіскем. Михаил Еремеевич минің кибелістіг тетрадьымны Майнашевке пирібістір. Валерий Майнашев, тізең, аны чідір салтыр. Ол кирек хоостыра М.Е.Кильчичаков мині Майнашевнең тоғастыр салған. Ӱр чоохтасхабыс. Ол тетрадьым табылбаан. Ол кирек соонаң мин удаа В.Майнашевсер чӧрер полыбысхам. Ол улуғ кӧӧлліг, пазын кӧдіре тудып пас чӧрҷең кізі полбаан. Миннең олаңай ла, иптіг чоохтасчаң, че кӧні чоохтығ полған. Кибелістерімдегі читпестерні ідӧк кӧнізінең чарыда чоохтап пирҷең. Паза ол мағаа кибеліс пазар тоғыстың улуғ-кічіг чазыттарын ас пирген. Пірсінде «Амғы чуртастаңар» кибелізім газетада сых парған. Писательлер пірігізінзер килгенімде, Валерий Майнашев, мағаа хол тудып, мині хуҷахтап, хандыра кибеліс пас салтырзың тіп, чоо махтаан. Соонаң поэт мағаа улуғ харындазым осхас пол парған. Кибелістерімнің пастағы чыындызын сығарарға хынминчатханнарында, ол полыс пирген.
Амды ӧӧн чооғымзар хатап айланчам. Пола-пола килгенде, хомайластар чох таа пол парғаннар. Саблығ поэт-писательлернің кӧбізі мині махтап сыххан. Іди час ханаттарым тыып парғаннар, посха киртініс хозыл парған, кӧгҷі хус оолның ӱні тиксі Хакасияа истіл сыххан. Хомайлас таа - чахсаа.
Чиит авторны махтирға кирек ле, че хомайлас поларғох кирек. Чиит чайаачы позының читпестерін кӧрбинче, анзын саблан парған улуғлары чоохтап пирчедерге киректер. Хомайлас чох чиит кізее ӧзіс чоғылох. Итсе, хайдағ даа нименің тузы паза сині пар. Най иртіре махтирға, най иртіре хомайлирға чарабазох. Поэт поэттең ӱгренче, писатель - писательдең. Кибелістер пазып пастапчатхан, наа ла хаалағлар итчеткен кізее саблығ поэттернің тоғыстарын кӧп хығырарға кирек. Хайдағ эпитеттернең, метафораларнаң, хоостарнаң, ритм, рифманаң тузаланчатханын кӧрерге, іди олардаң ӱгренерге чарир. Амғы саблығ поэт-писательлерзер чалтанмин, хорыхпин айланарға чарир. Поэтнең алай писательнең олаңай даа чоохтасханы чиит чайаачы кізее кӧп ниме пирче. Хайдағ даа ниме полза, чайаачы тоғысты тастабин, алнынзар кӧрерге, алнынзар ла хаалағлар ит турарға. Саблығ поэт алай писатель, читпестердеңер чоохтап, чиит чайаачы мыннаң мындар улам чахсы пассын, айдаң айға узын таптап одырзын, ӧссін тіп сағынча нооза. Іди чиит кізінің позының читпестеріне хараа азылча.
Мин чайаачы тоғызымда хара кӧйеені кӧп чалғаам, мағаа салған хыл-хахпаннарны кӧп алтаам, істі чохтанысты, хомайласты, махтасты кӧп искем. Че, хайдағ даа полза, хоос литературадағы позымның саар азах чолымҷа пастыр ла турғам. Пӱӱн минің чиит чайаачыларға чӧптер пирер паза оларның читпестерінеңер чоохтир ӱлгӱм пар тіп санапчам. Амғы туста мин поэзия чох сарыннарны кӧп исчем, хоос сӧстері чох кибелістерні кӧп хығырчам, аннаңар ӧӧнінде хакас тілінең кибелістер паза сарыннар пасчатхан оол-хыстарзар айланчам. Хайдағ даа хомайласты орта оңар турыңар, хомайлас полбаза, ӧзіс полбазох. Кӧңніңер тӱс тее парчатса, че пос салынмаңар, кибелістер пазарын тастабаңар, пулуттығ кӱн соонаң хайди даа айас кӱн поладыр.
Кем сӧснең хоостап пазарға сағынча паза кибелістің пӱдізін чахсы піліп аларға, кибеліс пазар киректің улуғ-кічіг чазыттарын піліп аларға харасча, ол минзер айланзын, минің ізиим прайзына азых. Кӧңніңерні тың тӱзірбин, чӱрек-кӧңніңердегі поэзия одын ӱзірбин, ипти-тапти чоохтазарға хаҷан даа тимдебін.
Автор :
Геннадий КИЧЕЕВ, поэт
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде