ЧИР-СУҒҶЫБЫСТЫҢ ТИРЕҢ САҒЫСТЫҒ ХООСТАРЫ
19.11.2018
Хабарлар
Культура. С.П.Кадышевтің адынаң культура кініңде чайаачы ус Александр Котожековтың хоостарының кӧзідии иртче.
Кӧзідіг «Кип-чоох хоосчының кӧрізінең» адалча. Ол Хакасия искусствозының саблығ деятельі, драматург, хоосчы Александр Иванович Котожековтың 70 чазына чарыдылған.
Изебі чох таланттығ чир-суғҷыбыс Алтай аймаандағы Аршаннар аалда 1948 чылда 1 сентябрьда тӧреен. Школа тоосхан соонда ол Ленинградтағы музыка, театр паза кинематография институдында ӱгренген.
Анда чиит кізі сцена чазачаң ус специальность алған. Александр Ивановичтің чайаачы ис-пайы илбек. Ол, хоосчы полып, Златоуст, Иркутск, Горно-Алтайск городтардағы, Хакасиядағы театрларда паза «Казахфильм» киностудияда істенген. Тиксі алза, хакас чонның саблығ оолғы чӱс артиинаң спектакль чазап салған, ол санда «Чанар Хус» пастағы хакас операны.
1987-1988 чылларда Александр Котожеков драматургия специальностьча пӧзік театр курстарын тоосча. Пір чыл пазынаң ол «Абахай Пахта» пьесаны чарыхха сығарыбысхан. Пӱӱнгі кӱнде А.И.Котожеков 20 пьесаның авторы полча, оларның читізі Хакас драма театрында паза «Читігенде» турғызылғаннар. Чир-суғҷыбыстың чайаачы тоғыстары пӧзік паалағ алғаннар, ол тиксі Россиядағы национальнай драматургия марығларының лауреат адына ӱс хати турысхан. Александр Ивановичтің ідӧк хоос искусствозында улуғ чидіглер. Чайаачы ус Хакасия гербінің хоозын, «От ыры» фестивальның таниин сағын таап алған. Ағаа хоза тыс пілбес кізі кинделерні чазирға, наа хоостар чайирга маңнанча. Тиктең нимес 2005 чылда А.И.Котожеков ТЮРКСОЙ-ның ӧнетін сыйиинаң таныхтаттырған.
«Кип-чоох хоосчының кӧрізінең» кӧзідігдеңер чоохтаза, аны А.И.Котожеков пайрамнығ чазына ӧнетін тимнептір. Сығарылған тоғыстарының кӧбізі пӱӱл чайалған. Оларны ікі чардыхха чарыбызарға чарир. Пастағы чардығы акрил сырларнаң хоосталған тоғыстардаң пӱткен. Иң пурун «От ине килді» хоосты таныхтирға кирек. Кибір иртірчеткен хамға удур парып, Ӧӧркі чайаан сын омазын кӧзіт пиртір. Хоосчының сағызынаң, От ине пӱдізінең ӧкӱн тустағы кӧзеелерге тӧӧй, ол ӱс омалығ. Ӱстӱнде абахай ипчінің сырайы кӧзіділген. Ол оттың чылиин, олох туста ӱстӱнзархы чирлерні таныхтапча. Ікінчі ома - кӧзеелердегі танығ, халғанҷызы - хара сағыстығ чилбіген. Сынап таа, от, кӱс алынып алза, хорылыстар ағылар, прай тіріг нимені хырыбызар.
«От ине килді» тоғыс хакас чонның фольклорына тӧстеніп хоосталған полза, «Автопортрет» сюрреализм кӧстегҷе чайалған. Ол кӧстег 1920 чылларда тӧстелген, сюрреалисттернің пірсі Сальвадор Дали полған. «Автопортретсер» айланза, мында Александр Иванович кізінің сырайы ол аның сын омазы нимес, че масказы тіп таныхтапча. Саблығ уснаң чаразарға килісче. Пӱӱн піс пір рольны толдырчабыс, таңда пасха оңдайыбысты кӧзітчебіс. Піреезі, ойнап ла, сын омазын таппинча алай чідір салча. Че олох туста сурығлар сығыс килче: «Нимедір андағ ол сын ома? Кирек пе аны прайзына кӧзідерге?» Сынны чоохтаза, Александр Котожековтың тирең сағыстығ хоостарын, пьесаларын чахсы оңарып аларға сағынчатсаң, тархын, философия, хоос литератураны хығырарға, фольклорны істезерге кирек, андада ла пірее ниме пілдістіг пол парар.
«Кип-чоох хоосчының кӧрізінең» кӧзідігнің ікінӌі чардығына кинделерні чазаан графика хоостары кіргеннер. «Алҷаах парған арсыл аң» нымахтың авторы Юрий Черчинский полча. Писатель аны алыптығ нымахтарға тӧстеніп чайаптыр. «Ӱс хат алған Хан Мирген» чарыхха сыххалах, че аны морсымнығ хоостар чазирлар тіп ікінҷілес чоғыл.
Александр Иванович Котожеков пайрамнығ чазына хайхастығ кӧзідіг тимнеп салтыр. Пӱӱнгі кӱнде саблығ устың хоостарынаң Алтай паза Асхыс аймахтарының чуртағчылары танызарға маңнанғаннар. Ағбанда кӧзідіг 23 декабрьға теере иртер, анаң чир-суғҷыбыстың тоғыстары Харатаста кӧзідіге сығарылар.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде